อักษรอึนโก

อักษรอึนโก
ชนิด	อักษร
ภาษาพูด	ภาษาอึนโก, กลุ่มภาษามันดิง (มันดินโก, มานินกา, บัมบารา, ดยูลา)
ผู้ประดิษฐ์	โซโลมานา กันเต
ช่วงยุค	ค.ศ. 1949–ปัจจุบัน
ช่วงยูนิโคด	U+07C0–U+07FF
ISO 15924	Nkoo
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด

อักษรอึนโก (N'Ko: ߒߞߏ) เป็นอักษรที่ประดิษฐ์โดยโซโลมานา กันเตใน ค.ศ. 1949 ใช้เป็นระบบอักษรสำหรับกลุ่มภาษามันเดในแอฟริกาตะวันตก

ประวัติ

กันเตเกิดเมื่อ พ.ศ. 2465 ในวัยหนุ่ม เขาไม่พอใจมากเมื่ออ่านพบว่าชาวต่างชาติดูถูกชาวแอฟริกันว่าไร้วัฒนธรรมเพราะไม่มีระบบการเขียนเป็นของตนเอง เขาจึงพัฒนาอักษรอึนโกขึ้นมาเพื่อให้ชาวแอฟริกันใช้อักษรนี้บันทึกวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ด้วยภาษาแม่ของตนเอง เขาเขียนสื่อการสอนนับร้อยชิ้นในภาษามาลินเกด้วยอักษรอึนโก ปัจจุบันงานเขียนของเขาหาอ่านได้จากสมาคม ICRA-N'KO

ลักษณะ

เขียนจากขวาไปซ้าย แนวนอน เครื่องหมายใต้สระบอกเสียงนาสิก เครื่องหมายบนสระบอกความยาวของเสียงหรือวรรณยุกต์

อักษร

อักษรอึนโกเขียนจากขวาไปซ้ายด้วยตัวอักษรที่เชื่อมต่อถึงกัน เครื่องหมายใต้สระบอกเสียงนาสิก เครื่องหมายบนสระบอกความยาวของเสียงหรือวรรณยุกต์

สระ

ɔ	o	u	ɛ	i	e	a
ߐ‎	ߏ‎	ߎ‎	ߍ‎	ߌ‎	ߋ‎	ߊ‎

พยัญชนะ

r	t	d	t͡ʃ	d͡ʒ	p	b
ߙ‎	ߕ‎	ߘ‎	ߗ‎	ߖ‎	ߔ‎	ߓ‎
m	gb	l	k	f	s	rr
ߡ‎	ߜ‎	ߟ‎	ߞ‎	ߝ‎	ߛ‎	ߚ‎
ŋ	h		j	w	n	ɲ
ߒ‎	ߤ‎		ߦ‎	ߥ‎	ߣ‎	ߢ‎

วรรณยุกต์

อักษรอึนโกมีเครื่องหมายเสริมสัทอักษรเพื่อระบุวรรณยุกต์และความยาวสระ 7 แบบ

	สูง	ต่ำ	สูงขึ้น	ตกลง
สั้น	߫‎	߬‎	߭‎
ยาว	߯‎	߰‎	߱‎	߮‎

ตัวเลข

0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
߀‎	߁‎	߂‎	߃‎	߄‎	߅‎	߆‎	߇‎	߈‎	߉‎

ยูนิโคด

อึนโก Unicode.org chart (PDF)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

A

B

C

D

E

F

U+07Cx

߀

߁

߂

߃

߄

߅

߆

߇

߈

߉

ߊ

ߋ

ߌ

ߍ

ߎ

ߏ

U+07Dx

ߐ

ߑ

ߒ

ߓ

ߔ

ߕ

ߖ

ߗ

ߘ

ߙ

ߚ

ߛ

ߜ

ߝ

ߞ

ߟ

U+07Ex

ߠ

ߡ

ߢ

ߣ

ߤ

ߥ

ߦ

ߧ

ߨ

ߩ

ߪ

߫

߬

߭

߮

߯

U+07Fx

߰

߱

߲

߳

ߴ

ߵ

߶

߷

߸

߹

ߺ

อ้างอิง

ข้อมูลทั่วไป

• Condé, Ibrahima Sory 2. Soulemana Kanté entre Linguistique et Grammaire : Le cas de la langue littéraire utilisée dans les textes en N'Ko เก็บถาวร 2012-11-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (in French)
• Conrad, David C. (2001). Reconstructing Oral Tradition: Souleymane Kanté's Approach to Writing Mande History. Mande Studies 3, 147–200.
• Dalby, David (1969) 'Further indigenous scripts of West Africa: Mandin, Wolof and Fula alphabets and Yoruba 'Holy' writing', African Language Studies, 10, pp. 161–181.
• Davydov, Artem. On Souleymane Kanté's "Nko Grammar" เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Everson, Michael, Mamady Doumbouya, Baba Mamadi Diané, & Karamo Jammeh. 2004. Proposal to add the N'Ko script to the BMP of the UCS
• Donaldson, Coleman (2017) Clear Language: Script, Register and the N'ko Movement of Mandé-Speaking West Africa. Doctoral Dissertation, Philadelphia, PA: University of Pennsylvania. เก็บถาวร 2019-02-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Donaldson, Coleman (2019). "Linguistic and Civic Refinement in the N'ko Movement of Manding-Speaking West Africa". Signs and Society. 7 (2): 156–185. doi:10.1086/702554. S2CID 181625415.
• Donaldson, Coleman (2017) "Orthography, Standardization and Register: The Case of Mandé." In Standardizing Minority Languages: Competing Ideologies of Authority and Authenticity in the Global Periphery, edited by Pia Lane, James Costa, and Haley De Korne, 175–199. Routledge Critical Studies in Multilingualism. New York, NY: Routledge.
• Donaldson, Coleman (2020). "The Role of Islam, Ajami writings, and educational reform in Sulemaana Kantè's N'ko". African Studies Review. 63 (3): 462–486. doi:10.1017/asr.2019.59.
• Oyler, Dianne White (1994) Mande identity through literacy, the N'ko writing system as an agent of cultural nationalism. Toronto : African Studies Association.
• Oyler, Dianne (1995). For "All Those Who Say N'ko": N'ko Literacy and Mande Cultural Nationalism in the Republic of Guinea. Unpublished PhD dissertation, University of Florida.
• Oyler, Dianne White (1997) 'The N'ko alphabet as a vehicle of indigenist historiography', History in Africa, 24, pp. 239–256.
• Rovenchak, Andrij. (2015) Quantitative Studies in the Corpus of Nko Periodicals, Recent Contributions to Quantitative Linguistics, Arjuna Tuzzi, Martina Benešová, Ján Macutek (eds.), 125–138. Berlin: Walter de Gruyter.
• Singler, John Victor (1996) 'Scripts of West Africa', in Daniels, Peter T., & Bright, William (eds) The World's Writing Systems, New York, NY: Oxford University Press, Inc. pp. 593–598.
• Vydrine, Valentin F. (2001) 'Souleymane Kanté, un philosophe-innovateur traditionnaliste maninka vu à travers ses écrits en nko', Mande Studies, 3, pp. 99–131.
• Wyrod, Christopher. 2003. The light on the horizon: N'Ko literacy and formal schooling in Guinea. MA thesis, George Washington University.
• Wyrod, Christopher. 2008. A social orthography of identity: the N'Ko literacy movement in West Africa. International Journal of the Sociology of Language 192:27–44.
• B@bel and Script Encoding Initiative Supporting Linguistic Diversity in Cyberspace 12-11-2004 (UNESCO)

แหล่งข้อมูลอื่น

• N'Ko Institute
• Kanjamadi เก็บถาวร 2021-02-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Observations on the use of N'ko
• Omniglot page on N'ko, with more links
• Nkohome, N'ko tutorial site with information on N'ko publications and contacts
• Virtual N'Ko keyboard by KeymanWeb
• How to write the N'ko alphabet (ߒߞߏ) of West Africa: A tutorial!, tutorial video on writing basic letters from An Ka Taa, an online Mandé language resource
• Information about Mandé languages
• An introduction to N'Ko
• "Casablanca Statement" (on localization of ICT) translated & written in N'Ko
• PanAfriL10n page on N'Ko
• Translation of the Meaning of the Holy Quran in N'ko
• Everyone Speaks Text Message (Tina Rosenberg, The New York Times Magazine, Dec. 11, 2011)
• some link to ߒߞߏ