อาร์มาดิลโล

อาร์มาดิลโล ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: พาลีโอซีน-ปัจจุบัน, 58.7–0Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
อาร์มาดิลโลเก้าแถบ (Dasypus novemcinctus)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Mammalia
อันดับใหญ่:	Xenarthra
อันดับ:	Cingulata Illiger, 1811
วงศ์
Pampatheriidae † Glyptodontidae † Dasypodidae Gray, 1821

โครงกระดูกอาร์มาดิลโลเก้าแถบ

อาร์มาดิลโล (อังกฤษ: armadillo) จัดอยู่ในไฟลัมสัตว์มีแกนสันหลัง ชั้นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ในอันดับ Cingulata ในอันดับใหญ่ ซีนาร์ทรา

อาร์มาดิลโลมีลักษณะเด่น คือ มีส่วนหน้าและจมูกที่ยาว มีปากขนาดเล็ก มีลักษณะเป็นรูเล็ก ๆ มีกรงเล็บที่แหลมคมทั้งตีนหน้าและตีนหลัง ใช้สำหรับขุดทำโพรงอยู่อาศัยและขุดหาอาหารกิน กินอาหารโดยการใช้ลิ้นที่ยื่นยาวและน้ำลายที่เหนียวตวัดกินแมลงจำพวกมด ปลวก และหนอนตามพื้นดิน และมีเกราะหุ้มอยู่ตามตัวเป็นแผ่น ๆ มีข้อต่อเชื่อมต่อกันเหมือนชุดเกราะ โดยเฉพาะที่หัวไหล่และด้านท้ายลำตัว ทำให้ดูเหมือนกับลิ่นซึ่งเป็นสัตว์ในอันดับ Pholidota มาก แต่ทั้งอาร์มาดิลโลและลิ่นเป็นสัตว์ที่อยู่ต่างอันดับกัน และอยู่ในอันดับใหญ่คนละอันดับกันด้วย โดยอาร์มาดิลโลมีความใกล้เคียงกับสลอทหรือตัวกินมดมากกว่า แต่ในอดีตทั้งอาร์มาดิลโลและลิ่นเคยถูกจัดอยู่ในอันดับเดียวกัน คือ Edentata ซึ่งแปลว่า "ไม่มีฟัน" แต่ความจริงแล้ว อาร์มาดิลโลมีฟัน เป็นฟันกรามที่มีขนาดเล็ก และไม่แข็งแรง

บรรพบุรุษของอาร์มาดิลโลที่สูญพันธุ์ไปแล้วราว 10,000 ปีก่อน มีชื่อว่า "คลิปโตดอน" ที่มีขนาดตัวใหญ่เท่ากับรถยนต์คันเล็ก ๆ คันหนึ่ง คลิปโตดอนอาศัยอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ มีเกราะที่หุ้มตัวเป็นชิ้น ๆ รูปหกเหลี่ยม ไม่เหมือนกับอาร์มาดิลโลในปัจจุบัน ในพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ธรรมชาติลอนดอน ประเทศอังกฤษ มีโครงกระดูกของคลิปโตดอนที่สมบูรณ์แบบจัดแสดงอยู่ เป็นตัวอย่างที่ชาลส์ ดาร์วิน ได้ส่งมาให้เมื่อครั้งเดินทางไปสำรวจที่ทวีปอเมริกาใต้

เมื่ออาร์มาดิลโลถูกคุกคามแล้วจะขดตัวเป็นวงกลมคล้ายลูกบอล โดยเก็บส่วนหน้าและขาทั้ง 4 ข้างไว้ เหมือนกับลิ่น โดยที่ชื่อ armadillo นั้นในภาษาสเปนออกเสียงว่า "อาร์มาดีโย" และมีความหมายว่า "ตัวหุ้มเกราะน้อย" ขณะที่ชาวแอซเท็ก จะเรียกว่า azotochtli หมายถึง "กระต่ายเต่า" แต่ชื่อในภาษาถิ่นของชาวลาตินอเมริกาในปัจจุบันจะเรียกว่า ปีชี (Pichi)

อาร์มาดิลโลกระจายพันธุ์อยู่เฉพาะทวีปอเมริกาทั้งอเมริกาเหนือ อเมริกากลาง จนถึงอเมริกาใต้ แบ่งออกได้ทั้งหมด 10 สกุล 20 ชนิด โดยชนิดที่ใหญ่ที่สุด คือ อาร์มาดิลโลยักษ์ ที่มีขนาดยาวได้ถึง 150 เซนติเมตร (59 นิ้ว) และน้ำหนักมากกว่า 59 กิโลกรัม (130 ปอนด์) และชนิดที่มีขนาดเล็กที่สุด คือ พิงก์แฟรีอาร์มาดิลโล ที่ยาวเพียงไม่เกิน 6 นิ้ว เท่านั้น

เกราะของอาร์มาดิลโลนั้นมีน้ำหนักเบา จึงทำให้เคลื่อนตัวได้อย่างสะดวก เรียกว่า "สกูต" ซึ่งเป็นเกล็ดอย่างหนึ่งที่สัตว์ใช้สำหรับป้องกันตัว พฤติกรรมตามธรรมชาติจะอาศัยอยู่ตามพื้นที่โล่ง เช่น ทะเลทราย หรือป่าละเมาะที่มีพุ่มไม้เตี้ย ๆ ขึ้น อาศัยอยู่ด้วยการขุดโพรงอยู่ใต้ดิน กินแมลงเป็นอาหาร หากินในเวลากลางคืน อาร์มาดิลโลตัวผู้จะมีพฤติกรรมฉี่กลิ่นฉุนทิ้งไว้ตามที่ต่าง ๆ เพื่อประกาศอาณาเขต ขณะที่ตัวเมียในบางชนิดไข่ที่เมื่อได้รับการปฏิสนธิแล้ว จะยังไม่พัฒนามาเป็นตัวอ่อนเพื่อหลีกเลี่ยงการมีลูกในช่วงฤดูหนาวด้วยการอุ้มไข่ได้นานถึง 2 ปี ส่วนตัวผู้จะมีอวัยวะเพศที่เป็นเส้นยาว เพราะเมื่อผสมพันธุ์จะติดขัดทั้งเกราะและหางของตัวเมีย ในบางชนิดที่มีขนาดใหญ่อาจยาวได้ถึง 1.2 เมตร

ชาลส์ ดาร์วิน เคยบันทึกไว้ถึงอาร์มาดิลโลเมื่อครั้งเดินทางไปสำรวจยังทวีปอเมริกาใต้ว่า

เนื้อของมันเมื่อถูกย่างพร้อมทั้งเกราะแม้ว่าจะมีรสชาติอร่อย แต่ก็ไม่เพียงพอที่เป็นอาหารเช้าสำหรับผู้ชายที่หิว ๆ 2 คน

อาร์มาดิลโลสามารถว่ายน้ำและดำน้ำได้ ด้วยการเดินอยู่ใต้น้ำนานได้ถึง 6 นาที ด้วยการกลืนอากาศลงไปคำใหญ่และขยายกระเพาะให้พองออกเหมือนเสื้อชูชีพ ปัจจุบันในหลายพื้นที่ของสหรัฐอเมริกา จะมีอาร์มาดิลโลจำนวนมากที่ถูกรถชนตายอยู่ข้างถนน และเป็นสัตว์ที่พบเห็นได้ง่ายทั่วไปแม้แต่ในชุมชนเมืองหรือสนามกอล์ฟ ในโบลิเวียและเปรู เกราะของอาร์มาดิลโลถูกมาทำกีตาร์แบบของชาวสเปน โดยจะถูกขึงด้วยลวด 10 เส้น และโดยปรกติจะถูกปรับให้อยู่ในคีย์เอไมเนอร์

การจำแนก

ปัจจุบัน อาร์มาดิลโลมีอยู่เพียงวงศ์เดียวเท่านั้น คือ Dasypodidae ซึ่งแบ่งออกได้เป็น 10 สกุล 20 ชนิด

อันดับ CINGULATA

• วงศ์ †Pampatheriidae
  • †Machlydotherium
  • †Kraglievichia
  • †Vassallia
  • †Plaina
  • †Scirrotherium
  • †Pampatherium
  • †Holmesina
• วงศ์ †Glyptodontidae
  • †Doedicurus
  • †Glyptodon
  • †Glyptotherium
  • †Hoplophorus
  • †Panochthus
  • †Parapropalaehoplophorus
  • †Plaxhaplous
• ไม่ถูกจัดอันดับ: †Pachyarmatherium
• วงศ์ Dasypodidae: อาร์มาดิลโล
  • วงศ์ย่อย Dasypodinae
    • สกุล Dasypus

      

      อาร์มาดิลโลเก้าแถบ

      • อาร์มาดิลโลเก้าแถบ หรือ อาร์มาดิลโลจมูกยาว, Dasypus novemcinctus
      • อาร์มาดิลโลเจ็ดแถบ, Dasypus septemcinctus
      • อาร์มาดิลโลจมูกยาวใต้, Dasypus hybridus
      • อาร์มาดิลโลจมูกยาวลาโนส, Dasypus sabanicola
      • อาร์มาดิลโลจมูกยาวใหญ่, Dasypus kappleri
      • อาร์มาดิลโลจมูกยาวขน, Dasypus pilosus
      • อาร์มาดิลโลจมูกยาวเล็กยุงกา, Dasypus yepesi
      • †อาร์มาดิลโลสีสวย, Dasypus bellus
    • สกุล
      • †Stegotherium
  • วงศ์ย่อย Euphractinae
    • สกุล Calyptophractus
      • แฟรีอาร์มาดิลโลใหญ่, Calyptophractus retusus
    • สกุล Chaetophractus
      • อาร์มาดิลโลขนเสียงดัง, Chaetophractus vellerosus
      • อาร์มาดิลโลขนใหญ่, Chaetophractus villosus
      • อาร์มาดิลโลขนแอนดีน, Chaetophractus nationi
    • สกุล †Peltephilus
      • †อาร์มาดิลโลเขา, Peltephilus ferox
    • สกุล Chlamyphorus, Chlamyphorus truncatus

      

      พิงก์แฟรีอาร์มาดิลโล

      • พิงก์แฟรีอาร์มาดิลโล, Chlamyphorus truncatus
    • สกุล Euphractus
      • อาร์มาดิลโลหกแถบ, Euphractus sexcinctus
    • สกุล Zaedyus
      • ปีชี หรือ อาร์มาดิลโลแคระ, Zaedyus pichiy
  • วงศ์ย่อย Tolypeutinae
    • สกุล †Kuntinaru
    • สกุล Cabassous
      • อาร์มาดิลโลหางเปลือยเหนือ, Cabassous centralis
      • อาร์มาดิลโลหางเปลือยชาโคน, Cabassous chacoensis
      • อาร์มาดิลโลหางเปลือยใต้, Cabassous unicinctus
      • อาร์มาดิลโลหางเปลือยใหญ่, Cabassous tatouay
    • สกุล Priodontes
      • อาร์มาดิลโลยักษ์, Priodontes maximus
    • สกุล Tolypeutes
      • อาร์มาดิลโลต้นไม้ใต้, Tolypeutes matacus
      • อาร์มาดิลโลต้นไม้บราซิล, Tolypeutes tricinctus

† – สูญพันธุ์

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์อาร์มาดิลโล (อังกฤษ)