โรงงานรถไฟมักกะสัน

โรงงานรถไฟมักกะสัน
Makkasan Workshop
ข้อมูลทั่วไป
ประเภท	โรงงาน
เมือง	แขวงมักกะสัน เขตราชเทวี กรุงเทพมหานคร
ประเทศ	ประเทศไทย
เริ่มสร้าง	พ.ศ. 2450

โรงงานรถไฟมักกะสัน หรือเรียกสั้น ๆ ว่า โรงงานมักกะสัน (Makkasan Workshop) ในอดีตเคยเป็นโรงงานผลิตรถไฟและดำเนินงานซ่อมบำรุงรถจักรและล้อเลื่อน ส่วนในปัจจุบันเป็นศูนย์กลางการซ่อมบำรุงของการรถไฟแห่งประเทศไทย ได้แก่ งานซ่อมหนักรถจักรดีเซล รถดีเซลราง รถโดยสาร การผลิตและซ่อมดัดแปลงล้อเลื่อนและอุปกรณ์ส่วนประกอบต่างๆ และสนับสนุนงานซ่อมบำรุง ในส่วนภูมิภาค

ประวัติ

โรงงานมักกะสันเริ่มสร้าง พ.ศ. 2450 สร้างเสร็จ พ.ศ. 2453 ต้นกำเนิดมาจากกรมรถไฟหาพื้นที่สร้างโรงงานรถไฟแห่งใหม่ รองรับโรงงานซ่อมรถจักร และรถพ่วง แทนสถานีรถไฟกรุงเทพ ที่ถูกรื้อลง กระทั่ง พ.ศ. 2481 มีการออกพระราชกฤษฎีกาและพระราชบัญญัติหลายฉบับ เพื่อการเวนคืนที่ดินขยายโรงงานมักกะสัน สร้างโรงซ่อมเครื่องไฟฟ้าใหม่ และโรงงานเพิ่มเติมอีกหลายอาคาร และสร้างโรงเรียนวิศวกรรมรถไฟ บ้านพักคนงาน และบ้านเจ้าหน้าที่ในโรงงานมักกะสัน ช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2482–2488) โรงงานเสียหายเพราะถูกระเบิดหลายจุด เมื่อสงครามสงบจึงสร้างขึ้นใหม่ มีอาคารเก่าที่ไม่โดนระเบิดหลงเหลือเพียงไม่กี่หลัง

พ.ศ. 2494 รัฐบาลสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม เริ่มบูรณะกิจการรถไฟให้กลับเข้าสภาพใช้การได้ดีอย่างเดิม และติดตั้งเครื่องจักร เครื่องมือกลใหม่ เช่น โรงล้อ โรงซ่อมรถจักรดีเซล และเครื่องมือกลรถโดยสาร โรงซ่อมรถบรรทุก 1 และ 2 และเครื่องมือกลรถบรรทุกโรงหล่อและกระสวนโรงช่างไม้ โรงเลื่อย โรงบุหนัง

โรงงานมักกะสันเข้าสู่ยุคขาลงเมื่อ พ.ศ. 2526 รัฐบาลมีคำสั่งให้ยุติการสร้างรถทุกชนิด เนื่องจากมองว่าซื้อถูกกว่าผลิตเอง นับแต่ พ.ศ. 2541 รัฐบาลสั่งให้ลดบุคลากร

อาคาร

พื้นที่โรงงานมักกะสันมีขนาด 356.25 ไร่ ประกอบด้วย 4 ศูนย์ ได้แก่ ศูนย์ซ่อมรถดีเซลรางและรถปรับอากาศ ศูนย์ซ่อมรถโดยสาร ศูนย์ซ่อมรถจักร และศูนย์แผนงานและการผลิต สามารถซ่อมรถจักรและรถโดยสารได้ราวเดือนละ 12 คัน และดัดแปลงรถไฟตามนโยบายประจำปีได้ มีบุคลากร 200 กว่าคน

สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์ เคยสำรวจอาคารที่มีคุณค่าควรแก่การอนุรักษ์ในพื้นที่ย่านโรงงานมักกะสันพบสิ่งก่อสร้างที่ควรอนุรักษ์ ได้แก่ อาคาร 2465 คลังพัสดุโรงงาน อาคารโรงงานซ่อมรถจักร อาคารโรงหล่อและกระสวน อาคารสถานีรถไฟมักกะสัน บ้านพักไม้ในพื้นที่นิคมรถไฟมักกะสัน และโรงพยาบาลบุรฉัตรไชยากร

อาคารพัสดุโรงงาน เป็นอาคารโรงงานรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า หลังคา 2 ชั้น จั่วหลังคาชั้นบนยกสูงให้มีช่องระบายอากาศตามแนวยาวของอาคาร โครงสร้างอาคารระบบ เสาคานคอนกรีต โครงสร้างภายในของหลังคาทำด้วยไม้ ผนังก่ออิฐ ซึ่งผนังด้านสกัด (ด้านกว้าง) ทำเป็นช่องทางเข้าออก และช่องแสงลักษณะเป็นซุ้มโค้ง ซุ้มทางเข้าออก แบ่งเป็นช่วง ๆ รวม 5 ซุ้มอยู่บริเวณด้านล่างของผนังและออกแบบให้ในหนึ่งช่วงซุ้ม มีช่องแสงอยู่ถัดขึ้นไปด้านบนของซุ้ม แล้วลดทอนขนาดช่องแสงลงเป็น 2 ซุ้มส่วนผนังด้านยาวมีช่องแสงอยู่ตลอดทุกช่วงเสา

โรงเครื่องมือกลรถจักร โรงซ่อมซ่อมรถจักรไอน้ำ เป็นอาคารโรงงานรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า หลังคา 2 ชั้นจั่วหลังคา ชั้นบนยกสูงให้มีช่องระบายอากาศตามแนวยาวของอาคารโครงสร้างอาคารระบบ เสาคานคอนกรีตโครงสร้างภายในของหลังคาทำด้วยโลหะเหล็กผนังก่ออิฐ ซึ่งผนังด้านกว้างทำเป็นช่องทางเข้าออกส่วนผนังด้านยาวมีช่องแสงอยู่ตลอดทุกช่วงเสา