โดแฟ็งแห่งฝรั่งเศส

โดแฟ็งแห่งฝรั่งเศส
	ตราอาร์ม
	หลุยส์แห่งฝรั่งเศส; โดแฟ็งแห่งฝรั่งเศสพระองค์สุดท้าย
สถาปนา	ค.ศ. 1350
สิ้นสุด	2 สิงหาคม ค.ศ. 1830
องค์แรก	ชาร์ลแห่งฝรั่งเศส
องค์สุดท้าย	หลุยส์แห่งฝรั่งเศส
คู่สมรส	โดฟีนแห่งฝรั่งเศส

บทความนี้อ้างอิงคริสต์ศักราช/คริสต์ทศวรรษ/คริสต์ศตวรรษ ซึ่งเป็นสาระสำคัญของเนื้อหา

โดแฟ็งแห่งฝรั่งเศส (ฝรั่งเศส: Dauphin de France) หรือ โดแฟ็งแห่งเวียนัว (ฝรั่งเศส: Dauphin de Viennois) คืออิสริยยศที่มีไว้สำหรับทายาทผู้มีสิทธิโดยตรง ผู้ซึ่งจะขึ้นครองราชบัลลังก์แห่งฝรั่งเศสในอนาคต ในประวัติศาสตร์มีผู้ดำรงอิสริยยศนี้ในช่วงปี ค.ศ. 1350 - 1791 และช่วงปี ค.ศ. 1824 - 1830 คำว่า โดแฟ็ง แปลตรงตัวจากภาษาฝรั่งเศสได้ว่า ปลาโลมา ซึ่งอ้างอิงถึงสัตว์ในตราอาร์มประจำอิสริยยศนี้

ประวัติศาสตร์[แก้]

กีกที่ 8 เคานต์แห่งเวียนัว ผู้มีสัญลักษณ์ปลาโลมาอยู่บนตราอาร์มประจำตัวจึงได้รับชื่อเล่นว่า เลอโดแฟ็ง ต่อมายศ โดแฟ็งแห่งเวียนัว จึงสืบทอดมายังทายาทในตระกูลของเจ้าชายแห่งอีฟว์โต จนกระทั่งปี ค.ศ. 1349 เมื่อเอิงแบร์ที่ 2 ขายที่ดินซึ่งเป็นแคว้นในระบบมาเนอร์ที่เรียกว่า แคว้นโดฟีเน ให้แก่พระเจ้าฟิลิปที่ 6 ในเงื่อนไขที่ว่ารัชทายาทแห่งฝรั่งเศสจะเป็นผู้สืบทอดอิสริยยศ เลอโดแฟ็ง ต่อไป ส่วนมเหสีของรัชทายาทจะได้อิสริยยศ ลาโดฟีน

เจ้าชายฝรั่งเศสพระองค์แรกที่ทรงถูกเรียกขานว่า "เลอโดแฟ็ง" คือพระเจ้าชาร์ลที่ 5 ซึ่งยศนี้ประมาณเทียบเท่าได้กับยศ "เจ้าชายแห่งเวลส์" ของอังกฤษ, "ดยุกแห่งบรากันซา" ของโปรตุเกส หรือ "เจ้าชายแห่งอัสตูเรียส" ของสเปน ซึ่งพระยศเต็มของโดแฟ็งมีนามว่า "โดยพระคุณแห่งพระเจ้า, โดแฟ็งแห่งเวียนัว, เคานต์แห่งวาล็องตีนัวและดียัว" (ฝรั่งเศส: par la grâce de Dieu, dauphin de Viennois, comte de Valentinois et de Diois; ปาร์ลากรัสเดอดีเยอ, โดแฟ็งเดอเวียนัว, กงต์เดอวาล็องตีนัวเอเดอดียัว) ส่วนตราอาร์มประจำตำแหน่งจะเป็นการรวมเอาสัญลักษณ์ปลาโลมา (โดฟีเน) กับสัญลักษณ์ดอกลิลลี (เฟลอร์เดอลี) เข้าด้วยกัน และในบางกรณีอาจจะรวมเอาสัญลักษณ์ของตราอาร์มอื่นเข้าไว้ด้วย เช่น โดแฟ็งฟรานซิส (ค.ศ. 1518 - 1536) ซึ่งเป็นพระโอรสในพระเจ้าฟร็องซัวที่ 1 ทรงปกครองแคว้นเบรอตาญ ขณะทรงพระยศโดแฟ็งจึงมีเอารวมเอาสัญลักษณ์ของแคว้นดังกล่าวมาประดับไว้ในตราอาร์มประจำอิสริยยศโดแฟ็งด้วย หรือในกรณีของพระเจ้าฟร็องซัวที่ 2 ผู้ทรงดำรงตำแหน่งพระมหากษัตริย์แห่งสกอตแลนด์จากการเสกสมรสกับพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งสกอตแลนด์ จึงได้มีการนำเอาสัญลักษณ์ตราอาร์มของราชอาณาจักรสกอตแลนด์เข้ามารวมในตราอาร์มของโดแฟ็งแห่งฝรั่งเศส

แต่เดิมแล้วผู้ทรงพระยศโดแฟ็งมีภาระรับผิดชอบปกครองแคว้นโดฟีเน ซึ่งตามกฎหมายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ และพระจักรพรรดิทรงพระราชทานอำนาจให้แก่รัชทายาทฝรั่งเศสปกครอง แต่ทรงกำหนดห้ามมิให้รวมเข้ากับฝรั่งเศส เพราะแคว้นโดฟีเนเคยบอบช้ำจากระบอบอนาธิปไตยในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 14 - 15 เนื่องจากในขณะนั้นโดแฟ็งแห่งฝรั่งเศสถูกมองว่าไร้ซึ่งอำนาจและเป็นเพียงแค่ตำแหน่งเล็ก ๆ

ในช่วงที่เจ้าชายหลุยส์ พระโอรสในพระเจ้าชาร์ลที่ 7 ทรงดำรงพระยศโดแฟ็ง หลุยส์ทรงท้าท้ายพระบิดาด้วยการพำนักอยู่ในแคว้นโดฟีเนนานกว่าที่พระบิดาทรงอนุญาต และยังทรงเข้าไปยุ่งเกี่ยวการเมืองในทางที่เป็นประโยชน์ต่อโดฟีเนมากกว่าต่อฝรั่งเศส เช่น การเสกสมรสกับชาร์ล็อตต์แห่งซาวอยเพื่อต่อต้านพระประสงค์ของพระบิดา ซึ่งซาวอยถือว่าเป็นพันธมิตรของโดฟีเนและเจ้าชายหลุยส์มีพระประสงค์ในการกระชับความสัมพันธ์ในการที่จะกำจัดกลุ่มกบฏและกองโจรให้หมดไปจากแคว้นของพระองค์ ต่อมาในปี ค.ศ. 1456 เจ้าชายหลุยส์ทรงถูกบังคับให้เสด็จออกจากแคว้นโดยกองทหารของพระเจ้าชาร์ลที่ 7 ทำให้ทั้งแคว้นตกอยู่ในความสับสนวุ่นวาย แต่ต่อมาเมื่อทรงขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าหลุยส์ที่ 11 แห่งฝรั่งเศส พระองค์จึงทรงผนวกเอาโดฟีเนรวมเข้ามาอยู่ใต้อำนาจฝรั่งเศสโดยสมบูรณ์

พระอิสริยยศโดแฟ็งจะถูกพระราชทานโดยอัตโนมัติแก่ทายาทผู้มีสิทธิ์โดยตรงในราชบัลลังก์ฝรั่งเศสลำดับถัดไป ซึ่งลำดับดังกล่าวก็ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขต่าง ๆ เช่น ลำดับการประสูติ, ลำดับการสืบราชสมบัติของพระราชบิดา-พระราชมารดา หรือการสิ้นพระชนม์ลงของโดแฟ็งพระองค์ก่อนหน้า โดยการพระราชทานยศโดยอัตโนมัตินี้ไม่เหมือนกับการพระราชทานยศเจ้าชายแห่งเวลส์ของอังกฤษ ที่ซึ่งพระมหากษัตริย์อังกฤษจะพระราชทานให้ในรูปของการปูนบำเหน็จอยู่เสมอ ไม่ใช่การได้รับพระยศโดยอัตโนมัติหลังทรงประสูติ

พระราชโอรสในพระมหากษัตริย์แห่งฝรั่งเศสจะดำรงบรรดาศักดิ์ในชั้น ราชโอรสแห่งฝรั่งเศส (ฝรั่งเศส: Fils de France; ฟิสเดอฟร็องส์) ในขณะที่พระนัดดาสายพระโอรสของกษัตริย์จะดำรงบรรดาศักดิ์ในชั้น ราชนัดดาแห่งฝรั่งเศส ส่วนพระโอรส-ธิดาและพระนัดดาในโดแฟ็งแห่งฝรั่งเศสจะทรงบรรดาศักดิ์ในชั้นที่สูงกว่า ซึ่งจะทรงได้รับการปรณนิบัติเทียบเท่าพระราชโอรส-ธิดาและพระราชนัดดาของพระมหากษัตริย์ฝรั่งเศสตามลำดับ เช่น พระโอรสของโดแฟ็งซึ่งเป็นพระราชนัดดาในองค์กษัตริย์ (พระมหากษัตริย์เป็นพระบิดาของโดแฟ็ง โดแฟ็งเป็นพระบิดาของพระโอรสพระองค์นั้น) จะทรงบรรดาศักดิ์เป็นราชโอรสแห่งฝรั่งเศสเทียบเท่าบรรดาพระปิตุลา (ลุง, อา) พระมาตุจฉา (ป้า, น้า) แม้ในความเป็นจริงแล้วจะต้องทรงบรรดาศักดิ์เพียงแค่พระราชนัดดาก็ตาม ส่วนพระนัดดาของโดแฟ็ง (พระราชปนัดดาในพระมหากษัตริย์) ก็จะทรงบรรดาศักดิ์เป็นราชนัดดาแห่งฝรั่งเศส แม้ในความเป็นจริงแล้วจะต้องทรงบรรดาศักดิ์เพียงแค่พระราชปนัดดาเท่านั้น ในขณะที่พระราชปนัดดาในพระมหากษัตริย์พระองค์อื่น ๆ จะทรงบรรดาศักดิ์เป็นเพียง เจ้าชายสืบสายพระโลหิต (ฝรั่งเศส: Prince du sang; แพร็งส์ดูว์ซ็อง)

อิสริยยศโดแฟ็งแห่งฝรั่งเศสถูกยกเลิกโดยรัฐธรรมนูญฝรั่งเศส ค.ศ. 1791 ซึ่งนิยามฝรั่งเศสให้เป็นประเทศราชาธิปไตยใต้รัฐธรรมนูญ และภายใต้รัฐธรรมนูญใหม่นี้ได้นิยามให้รัชทายาทผู้สืบราชบัลลังก์ฝรั่งเศส (ในขณะนั้นคือ โดแฟ็งหลุยส์-ชาร์ล) เปลี่ยนพระยศไปเป็น ราชกุมาร (ฝรั่งเศส: Prince royale; แพร็งส์รัวยาล) ส่วนเจ้าชายสืบสายพระโลหิตถูกเปลี่ยนพระยศไปเป็น เจ้าชายฝรั่งเศส (ฝรั่งเศส: Prince français; แพร็งส์ฟร็องแซ) การเปลี่ยนแปลงถูกประกาศรับรองโดยสภานิติบัญญัติและมีผลบังคับใช้ในวันที่ 1 ตุลาคม ค.ศ. 1791 ต่อมาเมื่อมีการฟื้นฟูราชวงศ์บูร์บงขึ้น และพระเจ้าหลุยส์ที่ 18 เสด็จขึ้นครองราชย์ พระยศโดแฟ็งก็ถูกนำกลับมาใช้อีกครั้ง อย่างไรก็ดีในช่วงรัชสมัยดังกล่าวกลับไม่มีผู้ได้ดำรงพระยศโดแฟ็งไปจนกระทั่งพระเจ้าหลุยส์ที่ 18 เสด็จสวรรคต ต่อมาด้วยการเสด็จขึ้นครองราชย์ของพระอนุชาในพระเจ้าหลุยส์ที่ 18 ซึ่งก็คือ พระเจ้าชาร์ลที่ 10 พระโอรสของพระเจ้าชาร์ลนามว่า หลุยส์-อ็องตวน ดยุกแห่งอ็องกูแลม ผู้เป็นรัชทายาทโดยตรง จึงได้ทรงพระยศโดแฟ็งโดยอัตโนมัติ

ต่อมาเมื่อพระเจ้าชาร์ลที่ 10 ทรงสละราชสมบัติและพระโอรสของพระองค์ก็ทรงปฏิเสธที่จะขึ้นครองราชย์ ทำให้ราชวงศ์บูร์บงพ้นจากการปกครองฝรั่งเศส ตำแหน่งนี้ก็ถูกล้มเลิกไปอีกครั้ง (รัชทายาทของพระเจ้าหลุยส์-ฟิลิปป์ที่ 1 กษัตริย์แห่งฝรั่งเศสพระองค์ต่อมา ทรงบรรดาศักดิ์เป็น "ราชกุมาร") ในภายหลังพระยศโดแฟ็งยังถูกใช้โดยเชื้อพระวงศ์บูร์บงในสเปนในฐานะผู้อ้างสิทธิในราชบัลลังก์สเปนสายสืบสิทธิโดยนิติธรรมอีกด้วย

รายพระนามโดแฟ็งแห่งฝรั่งเศส[แก้]

พระนาม	รัชทายาทใน	ประสูติ	เริ่มต้น	สิ้นสุด	สิ้นพระชนม์	พระอิสริยยศอื่น	เสวยราชย์เป็น	พระชายา
ชาร์ล โดแฟ็งที่ 1 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าจอห์นที่ 2	21 มกราคม 1338	22 สิงหาคม 1350	8 เมษายน 1364 เสวยราชสมบัติ	16 กันยายน 1380	ดยุกแห่งนอร์ม็องดี	พระเจ้าชาร์ลที่ 5	ฌานแห่งบูร์บง
ฌ็อง โดแฟ็งที่ 2 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าชาร์ลที่ 5	7 มิถุนายน 1366		21 ธันวาคม 1366		–	–	–
ชาร์ล โดแฟ็งที่ 3 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าชาร์ลที่ 5	3 ธันวาคม 1368		16 กันยายน 1380 เสวยราชสมบัติ	21 ตุลาคม 1422	–	พระเจ้าชาร์ลที่ 6	–
ชาร์ล โดแฟ็งที่ 4 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าชาร์ลที่ 6	26 กันยายน 1386		28 ธันวาคม 1386		–	–	–
ชาร์ล โดแฟ็งที่ 5 แห่งฝรั่งเศส		6 กุมภาพันธ์ 1392		13 มกราคม 1401		ดยุกแห่งกุยแยน	–	–
หลุยส์ โดแฟ็งที่ 6 แห่งฝรั่งเศส		22 มกราคม 1397	13 มกราคม 1401	18 ธันวาคม 1415		ดยุกแห่งกุยแยน	–	มาร์เกอริตแห่งบูร์กอญ
ฌ็อง โดแฟ็งที่ 7 แห่งฝรั่งเศส		31 สิงหาคม 1398	18 ธันวาคม 1415	5 เมษายน 1417		ดยุกแห่งตูแรน	–	ฌักเกอลีนแห่งแอโน
ชาร์ล โดแฟ็งที่ 8 แห่งฝรั่งเศส		22 กุมภาพันธ์ 1403	5 เมษายน 1417	21 ตุลาคม 1422 เสวยราชสมบัติ	22 กรกฎาคม 1461	เคาน์แห่งปงตีเยอ	พระเจ้าชาร์ลที่ 7	–
หลุยส์ โดแฟ็งที่ 9 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าชาร์ลที่ 7	3 กรกฎาคม 1423		22 กรกฎาคม 1461 เสวยราชสมบัติ	30 สิงหาคม 1483	–	พระเจ้าหลุยส์ที่ 9	มาร์กาเร็ตแห่งสกอตแลนด์ ชาร์ล็อตต์แห่งซาวอย
ฟร็องซัว โดแฟ็งที่ 10 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 9	4 ธันวาคม 1466				–	–	–
ชาร์ล โดแฟ็งที่ 11 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 9	30 มิถุนายน 1470		30 สิงหาคม 1483 เสวยราชสมบัติ	7 เมษายน 1498	–	พระเจ้าชาร์ลที่ 8	–
ชาร์ล-ออล็อง โดแฟ็งที่ 12 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าชาร์ลที่ 8	11 ตุลาคม 1492		16 ธันวาคม 1495		–	–	–
ชาร์ล โดแฟ็งที่ 13 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าชาร์ลที่ 8	8 กันยายน 1496		2 ตุลาคม 1496		–	–	–
ฟร็องซัว โดแฟ็งที่ 14 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าชาร์ลที่ 8	กรกฎาคม 1497				–	–	–
ฟร็องซัว โดแฟ็งที่ 15 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าฟร็องซัวที่ 1	28 กุมภาพันธ์ 1518		10 สิงหาคม 1536		ดยุกแห่งเบรอตาญ	–	–
อ็องรี โดแฟ็งที่ 16 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าฟร็องซัวที่ 1	31 มีนาคม 1519	10 สิงหาคม 1536	31 มีนาคม 1547 เสวยราชสมบัติ	10 กรกฎาคม 1559	ดยุกแห่งออร์เลอ็อง ดยุกแห่งเบรอตาญ	พระเจ้าอ็องรีที่ 2	แคทเธอรีน เดอ เมดีชี
ฟร็องซัว โดแฟ็งที่ 17 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าอ็องรีที่ 2	19 มกราคม 1544	31 มีนาคม 1547	10 กรกฎาคม 1559 เสวยราชสมบัติ	5 ธันวาคม 1560	พระมหากษัตริย์พระราชสวามีแห่งสกอตแลนด์	พระเจ้าฟร็องซัวที่ 2	แมรี พระราชินีนาถแห่งชาวสกอต
หลุยส์ โดแฟ็งที่ 18 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าอ็องรีที่ 4	27 กันยายน 1601		14 พฤษภาคม 1610 เสวยราชสมบัติ	14 พฤษภาคม 1643	–	พระเจ้าหลุยส์ที่ 13	–
หลุยส์ โดแฟ็งที่ 19 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 13	5 กันยายน 1638		14 พฤษภาคม 1643 เสวยราชสมบัติ	1 กันยายน 1715	–	พระเจ้าหลุยส์ที่ 14	–
หลุยส์ โดแฟ็งที่ 20 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 14	1 พฤศจิกายน 1661		14 เมษายน 1711		–	–	มาเรีย อันนา วิกตอเรียแห่งบาวาเรีย
หลุยส์ โดแฟ็งที่ 21 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 14	16 สิงหาคม 1682	14 เมษายน 1711	18 กุมภาพันธ์ 1712		ดยุกแห่งบูร์กอญ	–	มารี อะเดเลดแห่งซาวอย
หลุยส์ โดแฟ็งที่ 22 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 14	8 มกราคม 1707	18 กุมภาพันธ์ 1712	8 มีนาคม 1712		ดยุกแห่งเบรอตาญ	–	–
หลุยส์ โดแฟ็งที่ 23 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 14	15 กุมภาพันธ์ 1710	8 มีนาคม 1712	1 กันยายน 1715 เสวยราชสมบัติ	10 พฤษภาคม 1774	ดยุกแห่งอองฌู	พระเจ้าหลุยส์ที่ 15	–
หลุยส์-แฟดีน็อง โดแฟ็งที่ 24 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 15	4 กันยายน 1729		20 ธันวาคม 1765		–	–	มารีอา เตเรซา ราฟาเอลาแห่งสเปน มาเรีย โจเซฟาแห่งซัคเซิน
หลุยส์-ออกุสต์ โดแฟ็งที่ 25 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 15	23 สิงหาคม 1754	20 ธันวาคม 1765	10 พฤษภาคม 1774 เสวยราชสมบัติ	21 มกราคม 1793	ดยุกแห่งแบร์รี	พระเจ้าหลุยส์ที่ 16	มาเรีย อันโทเนียแห่งออสเตรีย
หลุยส์-โฌแซ็ฟ โดแฟ็งที่ 26 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 16	22 ตุลาคม 1781		4 มิถุนายน 1789		–	–	–
หลุยส์-ชาร์ล โดแฟ็งที่ 27 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าหลุยส์ที่ 16	27 มีนาคม 1785	4 มิถุนายน 1789	1 ตุลาคม 1791 ในฐานะเจ้าชายพระราชกุมาร	8 มิถุนายน 1795	ดยุกแห่งนอร์ม็องดี	พระเจ้าหลุยส์ที่ 17	–
หลุยส์ อ็องตวน โดแฟ็งที่ 28 แห่งฝรั่งเศส	พระเจ้าชาร์ลที่ 10	6 สิงหาคม 1775	16 กันยายน 1824	2 สิงหาคม 1830 เสวยราชสมบัติ	3 มิถุนายน 1844	ดยุกแห่งอ็องกูแลม	พระเจ้าหลุยส์ที่ 19	มารี-เตแรซแห่งฝรั่งเศส