แม่น้ำหลังสวน
| แม่น้ำหลังสวน |
|---|
แม่น้ำหลังสวน เป็นแม่น้ำสายสำคัญของไทยในจังหวัดชุมพร มีต้นกำเนิดจากทิวเขาภูเก็ตซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาตะนาวศรี ไหลผ่านอำเภอพะโต๊ะและอำเภอหลังสวน ก่อนจะไหลลงอ่าวไทยที่ตำบลปากน้ำ อำเภอหลังสวน รวมความยาวลำน้ำประมาณ 100 กิโลเมตร หากรวมลำน้ำสาขาด้วยมีความยาวประมาณ 497 กิโลเมตร[1]
ภูมิศาสตร์
[แก้]ต้นน้ำของแม่น้ำหลังสวนเริ่มจากลำธารสองสายหลักคือ คลองศอก และ คลองทรง ไหลมารวมกันที่ตำบลปากทรง อำเภอพะโต๊ะ แล้วกลายเป็นแม่น้ำหลังสวน ไหลผ่านพื้นที่ 12 ตำบลในสองอำเภอ ก่อนจะลงสู่อ่าวไทย พื้นที่ลุ่มน้ำได้รับน้ำฝนเฉลี่ยประมาณ 1,800–2,000 มม./ปี ทำให้น้ำไหลตลอดปี[1]
ระบบนิเวศ
[แก้]พื้นที่ต้นน้ำมีป่าดิบชื้นที่อุดมสมบูรณ์ เป็นเขตลุ่มน้ำชั้น 1A และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าควนแม่ยายหม่อน พบสัตว์ป่า เช่น ช้างเอเชีย, กระทิง, นกเงือกหัวหงอก และพันธุ์ไม้หายาก เช่น ตะเคียนทอง[2]
ในแม่น้ำมีปลาน้ำจืด เช่น ปลากด, ปลาพลวง, ปลาแขยง, ปลากระทิง รวมถึงกุ้งน้ำจืด ส่วนปลายน้ำเป็นระบบนิเวศน้ำกร่อยและป่าชายเลน
การใช้ประโยชน์
[แก้]แม่น้ำหลังสวนเป็นแหล่งน้ำหลักของการเกษตรในพื้นที่ โดยเฉพาะสวนผลไม้ เช่น ทุเรียน, เงาะ และลองกอง[3] มีการประมงพื้นบ้านและเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ เช่น ปลากะพงขาว, กุ้งกุลาดำ และใช้ผลิตน้ำประปาในพื้นที่
แม่น้ำยังเคยใช้เป็นเส้นทางคมนาคมในอดีต โดยเฉพาะการลำเลียงสินค้าข้ามคาบสมุทร และปัจจุบันยังใช้เพื่อกิจกรรมท่องเที่ยวเช่น ล่องแพ และล่องเรือชมธรรมชาติ
ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม
[แก้]แม่น้ำหลังสวนเคยมีบทบาทสำคัญในประวัติศาสตร์ท้องถิ่น โดยเมืองหลังสวนเคยเป็นจังหวัดหนึ่งในอดีต ก่อนถูกยุบรวมกับจังหวัดชุมพร
ชื่อ “หลังสวน” มาจากลักษณะบ้านเรือนที่ตั้งอยู่หลังแนวสวนผลไม้ริมแม่น้ำ ไม่มีบ้านตั้งอยู่ติดฝั่งโดยตรง[4]
งานประเพณีสำคัญได้แก่ แห่พระแข่งเรือขึ้นโขนชิงธง ซึ่งจัดหลังวันออกพรรษาทุกปีที่อำเภอหลังสวน เป็นงานประจำปีที่ชาวบ้านและนักท่องเที่ยวให้ความสนใจ
ปัญหาสิ่งแวดล้อม
[แก้]ในช่วงที่ไหลผ่านเมือง คุณภาพน้ำลดลงจากการปล่อยน้ำเสียของชุมชน แต่โดยรวมยังอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานประเภทที่ 3 เหมาะสำหรับเกษตรและสัตว์น้ำ[5]
ลุ่มน้ำยังประสบปัญหาน้ำท่วมประจำจากน้ำป่า และการกัดเซาะตลิ่งในฤดูฝน มีการสร้างเขื่อนป้องกันตลิ่งและปลูกพืชป้องกันริมฝั่งในหลายพื้นที่[6]
การอนุรักษ์
[แก้]ชุมชนต้นน้ำเช่น บ้านหลางตาง มีการร่วมมือกับรัฐในการอนุรักษ์ป่า โดยออกกฎชุมชนห้ามใช้สารเคมีริมแม่น้ำ และสร้างฝายชะลอน้ำมากกว่า 100 จุดเพื่อรักษาความชุ่มชื้นและป้องกันน้ำหลาก
ดูเพิ่ม
[แก้]อ้างอิง
[แก้]- 1 2 "รายงานลุ่มน้ำหลังสวน". สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ. 2565.
- ↑ "อนุรักษ์ป่าพะโต๊ะ". WWF Thailand. สืบค้นเมื่อ 2025-08-05.
- ↑ "หลังสวน เมืองผลไม้แห่งชุมพร". การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. สืบค้นเมื่อ 2025-08-05.
- ↑ พระยาอุปกิตศิลปสาร (2460). บันทึกการเดินทางสมัยรัชกาลที่ 6. กรมศิลปากร.
- ↑ รายงานคุณภาพน้ำแม่น้ำหลังสวน (Report). กรมควบคุมมลพิษ. 2566.
- ↑ "โครงการเขื่อนป้องกันตลิ่งหลังสวน". กรมโยธาธิการและผังเมือง. 2567.