หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)

รองอำมาตย์เอก ศาสตราจารย์ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) ท.ช., ท.ม., ต.จ.ว.
เกิด	ป่วน อินทุวงศ์ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2440 อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม
เสียชีวิต	7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2529 (88 ปี) บ้านบุรีภัณฑ์ ตำบลนครชัยศรี อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม
อาชีพ	นักเขียน, ครู, นักประวัติศาสตร์. นักโบราณคดี
บุพการี	นายกลั่น (บิดา) นางปาด (มารดา)

รองอำมาตย์เอก ศาสตราจารย์ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) เป็นบุคคลสำคัญทางด้านโบราณคดีและประวัติศาสตร์ศิลปะ เข้าทำงานในหอพระสมุดสำหรับพระนคร ภัณฑารักษ์ประจำพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร และดำรงตำแหน่งคณบดีคนแรกของคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร

ประวัติ

หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) เกิดเมื่อวันที่ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2440 ที่บ้านปลายคลองใหม่ อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม เป็นบุตรของนายกลั่น กับนางปาด เมื่ออายุ 8 ปี บิดาได้พาไปฝากเป็นศิษย์กับพระอาจารย์เชย เจ้าคณะตะวันออก รองเจ้าอาวาสวัดท่าข้าม โดยได้ศึกษาอักขระสมัย หนังสือขอม และอ่านหนังสือพระมาลัย เป็นเวลา 3 ปี จากนั้นศึกษากับพระอาจารย์แหวน วัดบางช้างเหนือ จนถึง พ.ศ. 2452 พระอาจารย์แหวนได้นำไปฝากท่านพระครูสังฆกิจจารักษ์ (จืด) วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร อยู่ที่คณะ 10 หลังจากนั้นได้บรรพชาเป็นสามเณร และได้เข้าเรียนบาลีไวยากรณ์ในมหาธาตุวิทยาลัย และได้สอบบาลีสนามหลวงเมื่อ พ.ศ. 2458 ได้เปรียญธรรม 3 ประโยค ต่อมาเป็นครูในโรงเรียนบาลีไวยากรณ์รุ่นแรก และเป็นครูสอนบาลีไวยากรณ์ที่วัดทองนพคุณ เมื่อ พ.ศ. 2461 จนกระทั่งได้ลาสิกขาบทในปี พ.ศ. 2465

ท่านได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กเรือนนอกกับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้เข้าทำงานในหอพระสมุดแผนกต่างประเทศตั้งแต่ พ.ศ. 2466 ต่อมาได้รับบรรจุในตำแหน่งรองบรรณารักษ์หอพระสมุดสำหรับพระนคร พ.ศ. 2467 ได้มีคำสั่งแต่งตั้งให้เป็นผู้ช่วยของศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์ ในการตรวจพระราชพงศาวดารและจดหมายเหตุต่าง ๆ ทั้งภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ได้ย้ายจากตำแหน่งหน้าที่เดิมในหอสมุดสำหรับพระนครมาอยู่ประจำทำการที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร จากนั้นดำรงตำแหน่งคณบดีคนแรกของคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ระหว่าง พ.ศ. 2498–2504

การศึกษาของหลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ทางด้านโบราณคดีและประวัติศาสตร์ศิลปะ ได้จำแนกรูปแบบศิลปวัตถุตามฝีมือช่างและการลำดับอายุโดยเรียงลำดับเวลาจากราชวงศ์ที่เรืองอำนาจ ซึ่งเป็นลำดับเวลาตามแบบพงศาวดารไทย ต่อมาได้กลายเป็นมาตรฐานในการลำดับยุคสมัยในงานโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ของไทยในเวลาต่อมา

หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ถึงแก่อนิจกรรมด้วยโรคหัวใจวาย ณ บ้านบุรีภัณฑ์ ตำบลนครชัยศรี อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม เมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2529 รวมอายุได้ 88 ปี

ผลงาน

หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) มีผลงานวิชาการด้านโบราณคดีและประวัติศาสตร์ เช่น

หนังสือ

• ตำราฟ้อนรำของอินเดีย
• เรื่องโบราณคดี
• The Royal Monasteries And Their Significance เขียนร่วมกับ A.B. Griswold กรมศิลปากร
• พระพุทธรูปสมัยต่างๆในประเทศไทย
• โบราณวัตถุสถานในสยาม จำนวน 3 เล่ม

บทความและคำแปลจากภาษาต่างประเทศ

• มิชชันนารีอเมริกันมาประเทศไทย ใน ประชุมพงศาวดารภาคที่ 31
• แปลศิลาจารึกหลักที่ 12 จารึกที่รอยพระพุทธบาทอยู่ที่วัดบวรนิเวศฯ ในหนังสือประชุมศิลาจารึกสุโขทัยเล่ม 1 ของศ.ยอร์ช เซเดส์
• เกวียน
• บทความวิจารณ์ เรื่อง พระพุทธรูปศิลาในวิหารน้อย วัดหน้าพระเมรุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
• พระพุทธรูปสมัยสุโขทัย
• ปราสาทหินพิมาย
• เราเคารพพระพุทธรูปอย่างไร
• ความรู้ด้านโบราณคดี วารสารตำรวจ
• พระพิฆเนศร ฉบับแปล (Hindu Mythology) ในวารสารไทยเขษม
• ตำนานพระพิมพ์ในสยาม ฉบับแปลจาก ศ.ยอร์ช เซเดส์ ในวารสาร Journal Of Siam Society
• Sculpture Of Peninsular Siam In The Ayuthya Period ในวารสาร The Siam Society Journal Vol. II (1929–1953)
• สังคโลกไทย
• แท่นท้าววิกรม แปลจากเรื่อง The Throne Of 32 Puppets พราหมณ์กุปปุสวามิอารย
• The Images Of The Buddha (พ.ศ. 2496)
• เที่ยวพระนครศรีอยุธยา
• เที่ยวเมืองพิมาย
• สำรวจโบราณสถาน
• การพิพิธภัณฑ์หัวเมือง
• รูปพระมหายาน
• พระพุทธศาสนาในประเทศไทย
• พระพุทธบาทเมืองสระบุรี
• ศิลปวัตถุในพิพิธภัณฑ์สถานพระนคร
• รอยพระพุทธบาท
• พระมหาธาตุไชยา
• พระพุทธสิหิงค์กับวิจารณ์
• พระพุทธชินราชทางโบราณคดี
• เงินตราสยาม
• ตำนานพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ
• พระสถูป และพระธรรมจักร ในจดหมายเหตุของราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2479 เล่ม 2 ตอน 1
• กถา - กุสุมะ - มัญชรี

ยศและบรรดาศักดิ์

• พ.ศ. 2470 – รองอำมาตย์ตรี ป่วน อินทุวงศ์
• พ.ศ. 2471 – รองอำมาตย์ตรี ขุนบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)
• พ.ศ. 2471 – รองอำมาตย์ตรี หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)
• พ.ศ. 2472 – รองอำมาตย์โท หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)
• พ.ศ. 2474 – รองอำมาตย์เอก หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

ศาสตราจารย์ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสูงสุดตระกูลต่างๆ ดังนี้

• พ.ศ. 2505 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)
• พ.ศ. 2497 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)
• พ.ศ. 2502 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ต.จ.ว.)
• พ.ศ. 2492 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2494 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

อ้างอิง

เชิงอรรถ