หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร

หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร
หม่อมเจ้า ชั้น 4
ชายา	หม่อมเจ้าสุรีย์ประภา กฤดากร (2432-2477)
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์
พระมารดา	หม่อมสุภาพ กฤดากร ณ อยุธยา
ประสูติ	16 มกราคม พ.ศ. 2433
ชีพิตักษัย	19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2478 (45 ปี)

อำมาตย์เอก เสวกเอก หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร เป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ กับหม่อมสุภาพ กฤดากร ณ อยุธยา ประสูติเมื่อวันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2432 (ปัจจุบันคือ พ.ศ. 2433) ทรงเข้าศึกษาที่โรงเรียนราชวิทยาลัยและโรงเรียนนายร้อยทหารบก หลังจากนั้นเสด็จไปศึกษาต่อที่โรงเรียน Harrow ที่ประเทศอังกฤษ แล้วจึงเสด็จเรียนวิชาสถาปัตยกรรมที่เอกอลเดโบซาร์ ประเทศฝรั่งเศส หลังจากจบการศึกษาจึงเข้ารับราชการที่กรมศิลปากรในปี พ.ศ. 2459 จนได้รับพระราชทานยศเป็นเสวกเอกเมื่อปี พ.ศ. 2466

ปี พ.ศ. 2469 เมื่อกรมศิลปากรย้ายสังกัดขึ้นอยู่กับราชบัณฑิตยสภา หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ได้เป็นผู้อำนวยการศิลปากรสถานแห่งราชบัณฑิตสภา และได้รับพระราชทานยศเป็นอำมาตย์เอก เมื่อปี พ.ศ. 2470 ต่อมาในปี พ.ศ. 2477 หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากรและกลุ่มสถาปนิกยุคบุกเบิกของสังคมไทยในสมัยนั้น ผู้ได้รับการศึกษาสถาปัตยกรรมตามแนวสากลจากอังกฤษและฝรั่งเศส ร่วมก่อตั้งสมาคมสถาปนิกสยาม (The Association of Siamese Architects)

ผลงานด้านสถาปัตยกรรมของพระองค์เช่น การซ่อมแปลงพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท งานออกแบบพระตำหนักชาลีมงคลอาสน์ ในพระราชวังสนามจันทร์ จังหวัดนครปฐม วังไกลกังวล เป็นต้น

เหรียญชัย หรือ เหรียญนารายณ์บันฦๅชัย เหรียญพระราชทานเป็นที่ระลึกแก่ผู้ที่ได้ปฏิบัติราชการในคราวสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ซึ่งสถาปนาและพระราชทานโดย พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และออกแบบโดย หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร

พระองค์เสกสมรสกับหม่อมเจ้าสุรีย์ประภา รพีพัฒน์ มีพระโอรส 1 คน ได้แก่ หม่อมราชวงศ์ฤทธิ์สุรีย์ กฤดากร

หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2477 (ปัจจุบันคือ พ.ศ. 2478) ในรัชสมัยรัชกาลที่ 7 พระราชทานเพลิงศพ เมื่อวันพุธที่ 4 มีนาคม พุทธศักราช 2478 ณ วัดมกุฎกษัตริยาราม

ในปี พ.ศ. 2558 กระทรวงวัฒนธรรม ได้ประกาศยกย่องเชิดชูเกียรติ หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร เป็น บูรพศิลปิน สาขาทัศนศิลป์ในฐานะเป็นศิลปินที่มีผลงานอันทรงคุณค่ายิ่งต่อประเทศไทย

ผลงานที่โดดเด่น

• ตึกจักรพงษ์ (สโมสรนิสิต) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• พระตำหนักเปี่ยมสุข วังไกลกังวล

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2475 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)
• พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วัลลภาภรณ์ (ว.ภ.)
• พ.ศ. 2469 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)
• พ.ศ. 2464 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)
• พ.ศ. 2460 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์มงกุฎไทย (จ.ม.)
• พ.ศ. 2461 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))
• พ.ศ. 2472 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการในพระองค์ (ร.ด.ม.(พ))
• พ.ศ. 2469 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 3 (ป.ป.ร.3)

อิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

• พ.ศ. 2470 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์ Ordine dei Santi Maurizio e Lazzaro ชั้น คอมมานเดอร์ แห่งอิตาลี

แหล่งข้อมูลอื่น

• สิทธิธรรม โรหิตะสุข. “สถาปนิกเลือดน้ำเงินกับศิลปะสมัยใหม่ในประเทศไทย: แนวคิดและบทบาทของสถาปนิกชั้นหม่อมเจ้าในช่วง พ.ศ. 2475-2505.” ใน ถนอม ชาภักดี และคนอื่นๆ (บก.), เอกสารประกอบการประชุมวิชาการระดับชาติ เวทีวิจัยมนุษยศาสตร์ไทย ครั้งที่ 11 เปิดโลกสุนทรีย์ในวิถีมนุษยศาสตร์. น. 22-37. กรุงเทพฯ: มีดี กราฟิก, 2560.