สาหร่ายวุ้น

สาหร่ายวุ้น
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	Eukaryota
ไม่ได้จัดลำดับ:	Archaeplastida
ไฟลัม:	Rhodophyta
ชั้น:	Florideophyceae
อันดับ:	Gracilariales
วงศ์:	Gracilariaceae
สกุล:	Gracilaria; Greville, 1830

สาหร่ายวุ้น (ชื่อวิทยาศาสตร์: Gracilaria) อยู่ในกลุ่มสาหร่ายสีแดง มีตั้งแต่สีดำแดง,สีแดง,สีน้ำตาล,สีน้ำตาลแดง,สีชมพู,สีม่วงเข้ม,สีม่วงแดง,สีเทา,สีเขียว,สีเหลือง หรือใส เกือบทุกชนิดสามารถรับประทานได้ หรือนำมาสกัดวุ้น จึงรวมเรียกว่า สาหร่ายวุ้น มีชื่อพื้นเมืองว่า สาหร่ายผมนาง (Gracilaria fisheri) และชื่อสามัญว่า สาหร่ายวุ้น

ลักษณะของสาหร่ายผมนาง[แก้]

เนื่องจากมีลักษณะแตกต่างกันหลายลักษณะ จึงมีชื่อเรียกแตกต่างกันไปดังนี้

ลักษณะของ Talus กลมหรือแบน อวบน้ำ แตกแขนงมากหรือน้อยแล้วแต่ชนิด ลักษณะของใบยาว เรียกว่า สาหร่ายผมนาง
ลักษณะอวบน้ำและแตกแขนงคล้ายเขากวาง เรียกว่า สาหร่ายเขากวาง
ลักษณะเป็นข้อๆ ต่อกัน เรียกว่า สาหร่ายข้อ

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์[แก้]

เป็นสาหร่ายเซลล์เดียวหรือหลายเซลล์ แทลโลไฟต์ไม่มีเนื้อเยื่อลำเลียง ภายในผนังเซลล์มีเซลลูโลสเป็นองค์ประกอบ มีเม็ดสีสำคัญในคลอโรพลาสต์ ประกอบด้วย คลอโรฟิลล์เอ คลอโรฟิลล์บี คาโรทีนอยด์ และไฟโคอีริทริน

การสืบพันธุ์[แก้]

พฤติกรรมการสืบพันธุ์เป็นแบบอาศัยเพศแบ่งเป็น 3 ลักษณะประกอบด้วย

นิเวศวิทยาและการแพร่กระจาย[แก้]

มีแพร่กระจายอยู่ทั่วโลก ทั้งในเขตร้อนและเขตอบอุ่น ส่วนมากพบบริเวณน้ำขึ้น-น้ำลง และบริเวณที่อยู่ใต้น้ำตลอดเวลา โดยเกาะอยู่กับวัสดุในน้ำ เช่น เปลือกหอย กรวดทราย หรืออยู่เป็นอิสระไม่เกาะกับวัตถุใดๆ แต่มีสาหร่ายผมนางบางชนิด เช่น Gracilaria fisheri จะเจริญอยู่บริเวณป่าชายเลน สำหรับในประเทศไทยจะพบแพร่กระจายอยู่ตามชายฝั่งของอ่าวไทยและฝั่งมหาสมุทรอินเดีย เช่น จังหวัดตราด จันทบุรี ระยอง ชลบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ชุมพร สุราษฎร์ธานี พัทลุง สงขลา ระนอง ปัตตานี และ นราธิวาส

การเพาะเลี้ยงสาหร่ายวุ้น[แก้]

ทำได้โดยการรวบรวมสปอร์จากการวางวัสดุล่อสปอร์ในแหล่งน้ำ สามารถผลิตพันธุ์สาหร่ายอ่อน โดยคัดเลือกต้นพันธุ์ที่สมบูรณ์มาใช้ขยายพันธุ์ในถังเพาะ โดยวางวัสดุรองรับสปอร์ภายใต้ต้นพันธุ์ซึ่งต้องใช้เวลานาน 2-3 วัน เพื่อให้สปอร์เริ่มเจริญพันธุ์และเกาะบนวัสดุได้ แล้วจึงเคลื่อนย้ายไปยังถังอนุบาลและแหล่งเลี้ยงสาหร่ายต่อไป โดยสปอร์จะตกและเคลื่อนออกจากกระเปาะหุ้มสปอร์สู่ภายนอกได้ดีในน้ำเค็ม 30 ppt

ประโยชน์ของสาหร่ายวุ้น[แก้]

ผลิตภัณฑ์ด้านอาหาร ใช้ในอุตสาหกรรมแยม เช่น ขนมปัง เนย มายองเนส และลูกกวาด โดยเป็นตัวช่วยให้อาหารนิ่มและข้นขึ้น หรือใช้ผสมในอาหารกระป๋อง และผสมเครื่องดื่ม เช่น ไวน์ เบียร์ ซึ่งช่วยป้องกันสนิม และช่วยทำให้เครื่องดื่มมีสีใส ไม่ตกตะกอน
ผลิตภัณฑ์ยา ใช้เป็นยาระบาย เช่น แคปซูลยา หรือ ใช้เลี้ยงแบคทีเรีย เช่น ส่วนผสมในอาหารเลี้ยงเชื้อ
ผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง ใช้ผสมครีมและน้ำมันทาผิว
ผลิตภัณฑ์สิ่งทอและกระดาษ ใช้ย้อมเส้นด้าย เคลือบกระดาษ เคลือบผิวอาหารที่จะแช่แข็ง

โทษของสาหร่ายวุ้น[แก้]

ทำให้น้ำมีกลิ่น สี และรส เปลี่ยนไป
แหล่งน้ำที่มีธาตุอาหารมาก จะทำให้สาหร่ายเจริญอย่างรวดเร็วจนเต็มผิวน้ำ เรียกว่า ยูโทรฟิเคชั่น (Eutrofication)
ทำให้น้ำบริเวณนั้นเกิดเน่า เป็นพิษ เพราะเกิดแก๊ส H2S
เป็นอันตรายต่อสัตว์น้ำที่เลี้ยง เช่น ปลา กบ เต่า ฯลฯ
ทำลายเครื่องมือจับปลา เช่น กระชังปลา กระชังกุ้งให้เสียหาย

การแปรรูป[แก้]

มักทำการแปรรูปผลิตภัณฑ์เป็นผงวุ้นและวุ้นแคร์ราจีแนน เพื่อใช้ประกอบกับอาหาร อาหารเสริมและขนม ซึ่งมีการแปรรูปผลิตภัณฑ์แบ่งเป็นด้านต่าง ๆ ดังนี้

ด้านอาหาร

ใช้เป็นอาหารมนุษย์ ประเทศที่นิยมนำสาหร่ายวุ้นมาบริโภคเป็นอาหารได้แก่ จีน ญี่ปุ่น อินเดีย ฟิลิปปินส์ ไทย และ เวียดนาม ซึ่งคุณค่าทางอาหารที่ได้จากสาหร่าย ได้แก่ โปรตีน คาร์โบไฮเดรต เกลือแร่ โดยเฉพาะธาตุไอโอดีนและวิตามิน

ด้านเกษตรกรรม

ใช้ทำปุ๋ย โดยสามารถใช้เป็นปุ๋ยพืชสดได้ดี เพราะมีธาตุไนโตรเจนและโปตัสเซียมสูง และยังมีแร่ธาตุปริมาณน้อย (Trace element) นอกจากนี้จะใช้เป็นปุ๋ยน้ำได้โดยตรงด้วยการบดละเอียด ผสมกับน้ำอัตราส่วน 1:500 ลิตร ใช้รดต้นไม้ อีกทั้งใช้ป้องกันแมลงศัตรูพืช โดยใช้น้ำสกัดจากสาหร่าย ฉีดพ่นตามต้นพืช จำพวกหัวผักกาดหวาน พบว่า ป้องกันเพลี้ยและเชื้อราได้ และยังสามารถป้องกันการสูญเสียของผลไม้ ในขณะอากาศหนาวจัดได้ด้วย

ด้านการแพทย์

นำมาทำยารักษาโรค เช่นโรคกระเพาะ ยาระบาย และยาแก้โรคคอพอก และยังนำวุ้นมาทำเป็นแคปซูลสำหรับหุ้มยา นอกจากนี้ผู้ป่วยที่เป็นโรคกระเพาะหย่อน ลำไส้ใหญ่อักเสบ ริดสีดวงทวาร ใจสั่น ความดันโลหิตสูง หลอดเลือดแข็ง ข้ออักเสบ โรคอ้วนต่างๆ จะช่วยบรรเทาอาการลงได้

มูลค่าทางเศรษฐกิจ[แก้]

สาหร่ายวุ้นเป็นสาหร่ายสีแดงที่พบได้ทั่วไปในอ่าวไทยและทะเลอันดามัน จัดเป็นสกุลที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ สามารถนำไปเป็นวัตถุดิบในการผลิตวุ้นชนิดที่เรียกว่า agar ดังนั้นในหลายประเทศจึงได้มีการทำฟาร์มและเลี้ยงสาหร่ายวุ้นขึ้นเพื่อนำมาสกัดวุ้นสำหรับใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ แต่ก็มีการเก็บจากธรรมชาติประมาณปีละ 20-200 ตัน น้ำหนักแห้ง ในขณะที่ความต้องการในเชิงพาณิชย์สูงถึง 2,400 ตัน

อ้างอิง[แก้]