สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

คําขวัญ	ยุ้งฉางแห่งภูมิปัญญา พัฒนาสังคมแบบยั่งยืน
ชื่ออังกฤษ	The Research Institute of Northeastern Arts and Culture, Mahasarakham University
อักษรย่อ	RINAC
สังกัด	มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
ที่อยู่	เลขที่ 269 หมู่ 2 ถนนนครสวรรค์ ตำบลตลาด อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม
วันก่อตั้ง	22 กรกฎาคม พ.ศ. 2529
คณบดี	นายทม เกตุวงษา
วารสาร	วารสารวิถีทรรศน์ศิลปะและวัฒนธรรม
สีประจําคณะ	███ สีน้ำตาลแดง
เว็บไซต์	https://rinac.msu.ac.th

สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน (อังกฤษ: The Research Institute of Northeastern Arts and Culture) เป็นสถาบันหนึ่งในมหาวิทยาลัยมหาสารคาม เป็นหน่วยงานสนับสนุนการศึกษาของมหาวิทยาลัยที่มีฐานะเทียบเท่าคณะวิชา เปิดขึ้นอย่างเป็นทางการในวันที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2529 โดยพัฒนามาจากศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ประวัติ

อาคารสถาบันวิจัยศิลปและวัฒนธรรมอีสาน

สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน เริ่มก่อตั้งในนาม ศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีที่ตั้งอยู่ ณ ภาควิชาศิลปะและวัฒนธรรม คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ วิทยาเขตมหาสารคาม จนกระทั่งวันที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2529 คณะรัฐมนตรีเห็นชอบ อนุมัติในหลักการให้จัดตั้งเป็น “สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน” และในวันที่ 12 พฤศจิกายน ปีเดียวกัน ทบวงมหาวิทยาลัยประกาศให้ “ศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ” เป็น “สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน” โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษาฉบับพิเศษเล่ม 103 ตอนที่ 198 หน้า 9-10 ลงวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2529 ซึ่งถือเป็นหน่วยงานภายในของมหาวิทยาลัยมหาสารคามที่มีฐานะเทียบเท่าคณะ

สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน ได้รับจัดสรรงบประมาณจำนวน 42 ล้านบาท สร้างอาคารของสถาบันฯ เป็นอาคารทรงไทยอีสานประยุกต์ 4 ชั้นซึ่งมีเอกลักษณ์แสดงถึงความงามทางด้านศิลปะและวัฒนธรรมของชาวอีสาน เพื่อเป็นแหล่งรวบรวมข้อมูลทางศิลปะและวัฒนธรรมอีสานการวิจัยและเผยแพร่ตามนโยบายการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ วิทยาเขตมหาสารคาม

พ.ศ. 2547 ได้รับอนุมัติให้เปิดสอนในหลักสูตรศิลปะศาสตร์มหาบัณฑิต แบ่งเป็น 3 แขนงวิชาคือ 1.สาขาการบริหารทางวัฒนธรรม 2.สาขาวัฒนธรรมและการท่องเที่ยว 3.สาขาการวิจัยทางวัฒนธรรม ต่อมาในปี พ.ศ. 2548 สถาบันฯ ได้รับอนุมัติจากสภามหาวิทยาลัยให้เปิดสอนในหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (ศิลกรรมปศาสตร์) สาขาวิชาวัฒนธรรมศาสตร์ และสามารถเปิดรับนิสิตรุ่นแรกระดับปริญญาเอกในปี พ.ศ. 2554 ต่อมาสาขาวิชาวัฒนธรรมศาสตร์ได้แยกเป็น “คณะวัฒนธรรมศาสตร์” ในปี 2551 (ปัจจุบันได้ยุบรวมกับคณะศิลปกรรมศาสตร์เป็น คณะศิลปกรรมศาสตร์และวัฒนธรรมศาสตร์)

หลักสูตร

สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสานได้จัดโครงการหลักสูตรระยะสั้น ด้านศิลปะและวัฒนธรรม เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้ที่บุคลากรได้ทำการวิจัยศึกษาค้นคว้ามาถ่ายทอดให้แก่ผู้สนใจได้ร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และอนุรักษ์องค์ความรู้ได้สืบทอดต่อไปแก่ชนรุ่นหลัง และสามารถนำองค์ความรู้ไปพัฒนาต่อยอดในการสร้างอาชีพให้เกิดรายได้แก่ตัวเองต่อไปได้ โดยมีทั้งหมด 11 หลักสูตรคือ

หลักสูตรที่เปิดสอนในสถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
ระดับประกาศนียบัตร	ระดับปริญญาตรี	ระดับปริญญาโท	ระดับปริญญาเอก
หลักสูตรระยะสั้นด้านศิลปะและวัฒนธรรม สาขาวิชาการอ่านอักษรโบราณในฮูปแต้มเบื้องต้น (3 รุ่น) สาขาวิชาอบรมนักโหราศาสตร์เบื้องต้น สาขาวิชาการทำขันหมากเบ็งเบื้องต้น สาขาวิชาผ้าห่อคัมภีร์ใบลานในภาคอีสาน สาขาวิชาหลักวิชาและวัฒนธรรมโหราศาสตร์ สาขาวิชาการเล่นพิณเบื้องต้น สาขาวิชาอักษรโบราณพื้นฐาน (อักษรธรรมอีสาน) สาขาวิชาการถ่ายถอดและปริวรรตอักษรโบราณในภาคอีสาน สาขาวิชาเรียนรู้อักษรไทยน้อยเบื้องต้น		หลักสูตรศิลปกรรมศาสตรมหาบัณฑิต (ศป.ม.) สาชาวิชาวัฒนธรรมศาสตร์ (สนับสนุนการศึกษา)	หลักสูตปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (ปร.ด.) สาชาวิชาวัฒนธรรมศาสตร์ (สนับสนุนการศึกษา)

พิพิธภัณฑ์ศิลปะและวัฒนธรรม

พิพิธภัณฑ์ศิลปะและวัฒนธรรม เริ่มดำเนินการครั้งแรกในรูปของการวิจัยด้านศิลปะและวัฒนธรรมอีสานที่นำโดยอาจารย์อาคม วรจินดา ร่วมกับคณาจารย์และนิสิต และได้ก่อตั้ง "ศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ" เมื่อปี พ.ศ. 2513 ตั้งอยู่ ภาควิชาศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ วิทยาเขตมหาสารคาม ในปี พ.ศ. 2523 จัดตั้งเป็น "ศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน" ได้รับการยกฐานะเป็น "สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน" ในปี พ.ศ. 2529 และในปี พ.ศ. 2535 ได้รับการจัดสรรงบประมาณให้ก่อสร้างอาคารเป็นทรงเล้าข้าว (ไทยอีสานประยุกต์) ออกแบบโดย รศ.ดร.วิโรฒ ศรีสุโร

ต่อมาในปี พ.ศ. 2554 สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน ได้รวมหน่วยงานต่างๆ ในมหาวิทยาลัยเข้าร่วมในการดำเนินงานเพื่อสร้าง พัฒนา และส่งเสริมการวิจัย งานด้านทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมและบริการวิชาการให้มีความโดดเด่น เพื่อพัฒนาท้องถิ่นและสร้างความเข้มแข็งทางวิชาการ ที่เชื่อมโยงเครือข่ายการศึกษาด้านศิลปะ สังคม วัฒนธรรม ชาติพันธุ์ และอีสานศึกษา ตลอดจนการจัดตั้ง "ศูนย์เรียนรู้" เพื่อให้เป็นแหล่งเรียนรู้ด้านศิลปะและวัฒนธรรมอีสานอย่างกว้างขวาง

พิพิธภัณฑ์ศิลปะและวัฒนธรรม มีพื้นที่เรียนรู้ต่างๆ ดังนี้

• ชั้น 1 "หอศิลป์จำปาศรี" ส่วนจัดแสดงผลงานด้านศิลปะ จัดนิทรรศการหมุนเวียน และจัดกิจกรรมการเรียนรู้
• ชั้น 2 "ห้องนิทรรศการศิลปวัฒนธรรมอีสาน" จัดแสดงนิทรรศการลักษณะกึ่งถาวร นำเสนอข้อมูลด้านศิลปะและวัฒนธรรมอีสานด้านต่างๆ ที่มีความหลากหลาย ได้แก่ เกลืออีสาน พื้นที่กับวิถีชีวิตชาวอีสาน ประวัติศาสตร์อีสาน ผู้คนในอีสาน ฮีตสิบสอง เรือนอีสาน และศาสนาพุทธในอีสาน (กำลังปรับปรุงการจัดแสดง)
• ชั้น 3 แบ่งพื้นที่จัดแสดงออกเป็น 2 ส่วน คือ

1. "ห้องธรรมเจดีย์นิทรรศ" นิทรรศการที่นำเสนอองค์ความรู้เรื่องเอกสารโบราณ เช่น ใบลาน สมุดข่อย อุปกรณ์ เครื่องมือเครื่องใช้ ห้องปฏิบัติการ อนุรักษ์และห้องสืบค้น ดำนเนินการโดยกลุ่มงานอนุรักษ์เอกสารโบราณ
2. "นิทรรศการผ้าทอในวิถีชีวิต" นิทรรศการที่นำเสนอองค์ความรู้เรื่องผ้าทอ วิถีชีวิตของผู้คน (มหาสารคาม) ผ้าทอ เส้นใย และเครื่องมือเครื่องใช้ ดำเนินการโดยกลุ่มงานวิจัย

• ชั้น 4 "ห้องนิทรรศการศิลปินพื้นบ้านอีสาน" นิทรรศการที่นำเสนอข้อมูลและเรื่องราวของศิลปินพื้นบ้านและผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม ภาคอีสาน ซึ่งเป็นการนำเสนอจากฐานข้อมูลของผู้ที่ได้รับรางวัล "นาคราช" จากสถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสานในแต่ละปี

ผู้อำนวยการ

ตั้งแต่เริ่มก่อตั้งสถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน มีผู้อำนวยการ ตามวาระ ดังนี้

ลำดับ	รายนาม	ระยะเวลาดำรงตำแหน่ง
1	อาจารย์อาคม วรจินดา	พ.ศ. 2529 - 2538
2	ผู้ช่วยศาสตราจารย์มุณี พันทวี	พ.ศ. 2538 - 2542
3	อาจารย์อาคม วรจินดา	พ.ศ. 2542 - 2546
4	ดร.ทรงคุณ จันทจร	พ.ศ. 2546 - 2550
5	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ทรงคุณ จันทจร	พ.ศ. 2550 - 2554
6	รองศาสตราจารย์ ดร.ปฐม หงษ์สุวรรณ	พ.ศ. 2554 - 2563
7	อาจารย์ทม เกตุวงษา	พ.ศ. 2563 - ปัจจุบัน