สกุลมันแกว

สกุลมันแกว
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Rosids
อันดับ:	Fabales
วงศ์:	Fabaceae
วงศ์ย่อย:	Faboideae
เผ่า:	Phaseoleae
เผ่าย่อย:	Glycininae
สกุล:	Pachyrhizus Rich. ex DC.
ชนิด
Pachyrhizus ahipa Pachyrhizus erosus Pachyrhizus ferrugineus Pachyrhizus panamensis Pachyrhizus tuberosus
ชื่อพ้อง
Cacara Thouars

สกุลมันแกว (ชื่อวิทยาศาสตร์: Pachyrhizus) เป็นพืชตระกูลถั่วที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกาในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน สกุลมันแกวมีประมาณอย่างน้อย 4-5 ชนิด ทุกชนิดเป็นเถาเลื้อย มีหัวเดี่ยวอวบใหญ่ขยายจากรากแก้ว ส่วนมากกินได้ ใบประกอบด้วย 3 ใบย่อยซึ่งมีรูปทรงและแบบขอบใบต่าง ๆ ดอกมีสีขาว ชมพู ฟ้า ม่วง เป็นช่อ เมล็ดออกทรงสี่เหลี่ยมจตุรัสค่อนข้างแบน เรียงในฝัก

ชนิด

สกุลมันแกวเป็นสกุลพืชที่มีจำนวนชนิดไม่มาก มีประมาณอย่างน้อย 4-5 ชนิด ได้แก่

ชื่อสามัญ	ภาพ	ชื่อวิทยาศาสตร์	ชื่อภาษาอังกฤษ	ลักษณะ	การใช้ประโยชน์	ถิ่นกำเนิด	พื้นที่การกระจายพันธุ์และนำเข้า
มันแกว หรือ มันแกวเม็กซิโก		Pachyrhizus erosus	jícama	เถาเลื้อย สูงได้ถึง 4-5 เมตร และอาจยาวได้ 20 ม. หัวเดี่ยวขนาดใหญ่ขยายจากรากแก้ว (taproot) ทรงกลมแป้น อาจมีพูนูนรอบ ๆ กินได้ รากมีความยาวได้ถึง 2 ม. เปลือกหัวบาง ผิวเรียบ เนื้อสีขาว ใบประกอบด้วย 3 ใบย่อย เรียงสลับ ขอบใบจักใหญ่ ดอกช่อกระจะ ออกเดี่ยวๆ ที่ซอกใบ มีขนสีน้ำตาล กลีบดอกสีม่วงแกมน้ำเงิน สีขาว หรือชมพู รูปทรงดอกถั่วทั่วไป ยาว 1.5-2 ซม. มีพิษ ผลเป็นฝัก รูปขอบขนาน แบน มีขนเล็กน้อย ฝักอ่อนจะมีสีเขียว และสีเขียวแก่ สีน้ำตาล จนถึงสีดำเมื่อแก่ ยาวประมาณ 7-13 ซม. กว้าง 1.2-1.5 ซม. สั้นกว่าชนิดอื่น มีพิษ ฝักมี 4-9 เมล็ด เมล็ดมีลักษณะรูปสี่เหลี่ยม กว้าง-ยาวประมาณ 6-9 มม. สีเหลืองหรือออกแดง เป็นสีน้ำตาลเมื่อแก่ เมล็ดแก่มีพิษ	หัวเท่านั้นที่กินได้ เมล็ดใช้ในการกำจัดแมลง	อเมริกากลาง เม็กซิโก	ฟิลิปปินส์ จีน เวียดนาม ลาว กัมพูชา อินโดนีเซีย มาเลเซีย ไทย อินเดีย หมู่เกาะเวสต์อินดีส และแอฟริกา
มันแกวแอนดีส	เมล็ด Pachyrhizus ahipa	Pachyrhizus ahipa	ahipa หรือ ajipa	มีความหลากหลายของสายพันธุ์ถึง 11 ชนิดย่อย แบ่งเป็น 4 กลุ่มคือ Jíquima (เอกวาดอร์ชายฝั่งทะเล), Ashipa (กระจายทั่วไปในที่ลุ่มน้ำแอมะซอนตะวันตก), Chuin (ตลอดเส้นทางแม่น้ำเปรู), Yushpe (ปลูกเฉพาะในท้องถิ่นของเปรู) เป็นพันธุ์ที่คล้ายกับมันแกว (Pachyrhizus erosus) มากที่สุด เติบโตได้ดีในที่ราบจนถึงที่ระดับน้ำทะเล 2,000 ม. ไม่เป็นที่รู้จักจากพื้นที่ภายนอกเขตเทือกเขาแอนดีสของโบลิเวีย ยืนต้น ไม่เป็นเถาเลื้อย หัวเดี่ยวมีขนาดเล็กและยาวกว่า มีหลายสี ใบประกอบด้วย 3 ใบย่อย เรียงสลับ ขอบใบจัก ดอกสีม่วง-ขาว เมล็ดค่อนข้างกลม หลากหลายสี ทั้งแดง ดำ เหลือง หรือสีผสม		ภูมิภาคที่ราบสูงโบลิเวียทางตะวันตกของอเมริกาใต้ ในเขตเทือกเขาแอนดีสของโบลิเวีย, เปรู เอกวาดอร์ และทางตะวันตกเฉียงเหนือของอาร์เจนตินา	หมู่เกาะเวสต์อินดีส (ไม่พบในประเทศไทย)
มันแกวแอมะซอน		Pachyrhizus tuberosus	jiquima, jacatupe, goiteño, หรือ nupe	พืชล้มลุกปีเดียว เถาเลื้อย หัวเดี่ยวขนาดใหญ่ ทรงไม่แน่นอน เนื้อขาวออกเหลือง ขนาด 15―25 ซม. ใบประกอบ 3 ใบย่อย ใบกว้างปลายแหลม ขอบใบเรียบ (โปรตีนร้อยละ 20―24) กินได้ ดอกช่อกระจะ กลีบดอกสีขาวและสีม่วง รูปทรงดอกถั่วทั่วไป ฝักยาว 10―20 ซม. กินได้ เมล็ด (ถั่ว) ที่มีโปรตีนสูง (ร้อยละ 32) กินได้	กินได้ทุกส่วน	เขตร้อนในเขตที่ราบลุ่มต้นน้ำแอมะซอนในโคลอมเบีย และเอกวาดอร์	อินเดียและบราซิล (ไม่พบในประเทศไทย)
		Pachyrhizus ferrugineus (Piper) Sørensen		เป็นพืชป่า ใบประกอบ 3―7 ใบย่อย รูปทรงไม่แน่นอนตั้งแต่กว้างถึงแคบยาว		อเมริกากลาง และโคลอมเบีย	(ไม่พบในประเทศไทย)
		Pachyrhizus panamensis Clausen (Sørensen 1988)		เป็นพืชป่า ใบประกอบ 3 ใบย่อย ขอบหยักลึกมาก (แบบใบมะละกอ) ฝักสั้นมี 4―6 เมล็ด		ปานามา โคลอมเบียและเอกวาดอร์	(ไม่พบในประเทศไทย)