วิกิพีเดีย:โครงการคำทับศัพท์
คำทับศัพท์ คือคำที่ถ่ายเสียงและ/หรือถ่ายรูป มาจากรูปคำในภาษาอื่น และนำมาเขียนในรูปแบบของภาษาเรา เพื่อให้คนที่ใช้ภาษาสามารถออกเสียงได้ถูกต้อง หรืออย่างน้อยใกล้เคียงกับภาษาเดิม ในวิกิพีเดียไทยใช้การเขียนคำทับศัพท์แบบถ่ายเสียงเป็นหลัก
โครงการนี้มีเป้าหมายให้ คำทับศัพท์จะต้อง เป็นคำที่ ทุกคนที่ใช้ภาษาไทย สามารถออกเสียงคำได้ใกล้เคียงและง่ายต่อการใช้ภาษา และคนที่ศึกษาสามารถออกเสียงได้ถูกต้องตามเสียงต้นฉบับ และเมื่อวางรูปแบบได้เหมาะสม จะช่วยหลีกเลี่ยงสงครามการแก้ไขที่อาจเกิดขึ้นไม่จบ
รายชื่อคำทับศัพท์ที่ใช้ในวิกิพีเดีย[แก้]
คำทับศัพท์ในวิกิพีเดีย ได้แบ่งตามตัวอักษร ซึ่งหากพบคำทับศัพท์ใดที่ไม่เห็นด้วย หรือต้องการให้พิจารณาใหม่ สามารถทำได้ด้วยการเพิ่มคำศัพท์ดังกล่าวไปในรายการคำศัพท์ที่กำลังพิจารณาด้านล่าง
คำทับศัพท์ในวิกิพีเดีย: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
แนวคิด[แก้]
- จะทำอย่างไรให้คนอ่านทั่วไป ที่มีพื้นฐานเพียงภาษาไทย ออกเสียงได้ใกล้เคียง
- จะทำอย่างไรให้คนเขียนทั่วไป พอจะทับศัพท์ได้ ในคำที่ยังไม่มีบทความในวิกิพีเดียไทย เพราะหลักของราชบัณฑิตฯก็ค่อนข้างช่วยสำหรับคำที่ไม่ได้นิยมอยู่แล้ว
- จะทำอย่างไรให้กลุ่มผู้เขียนที่รู้ภาษานั้น สามารถมีหลักในการสะกด แทนที่จะใช้ความนิยมส่วนบุคคล เพื่อหลีกเลี่ยงสงครามการแก้ไขที่อาจเกิดขึ้นได้ไม่จบ
- ในฐานะสารานุกรม จะทำอย่างไรให้ระบบที่จะใช้กันเป็นที่ยอมรับทางวิชาการ ระบบของราชบัณฑิตฯถึงจะไม่มีการใช้มาก แต่ก็มาจากหน่วยงานที่เป็นที่ยอมรับในการใช้ภาษาไทย
ปัญหาปัจจุบัน[แก้]
- สงครามการแก้ไข เนื่องจากการต้องการสะกดชื่อไม่เหมือนกัน
- มีบทความซ้ำกันเกิดขึ้น ในการสะกดชื่อที่ต่างกัน
ในปัจจุบัน บทความในวิกิพีเดียไทยส่วนใหญ่ใช้หลักการทับศัพท์เทียบตามระบบทับศัพท์ของราชบัณฑิตยสถาน ซึ่งมีปัญหาจากที่ผ่านมาหลายอย่างที่มีการแจ้งจากผู้เขียนและผู้ใช้งาน อาทิ เช่น
- ไม่แสดงถึงเสียงของภาษาที่แท้จริงเช่น เสียง [k] สะกดลงท้ายด้วย ก แทนที่ ค ในภาษาอังกฤษ
- ไม่ได้รับความนิยมที่ปรากฏในสื่ออื่น ตัวอย่างเช่น ชื่อนักฟุตบอล นักร้อง
- ไม่มีการใช้งาน เช่น ชื่อเมือง ชื่อบุคคล ในภาษาญี่ปุ่น
คำถามปัจจุบัน[แก้]
การยึดหลักของราชบัณฑิต[แก้]
ตัวอย่างคำที่ราชบัณฑิตใช้ไม่เหมือนกัน เช่นใน อีเมล "อีเมล" เป็นการสะกดตามศัพท์บัญญัติจากราชบัณฑิตยสถาน ขณะที่ อีเมล์ สะกดตาม พจนานุกรมคำใหม่ เล่ม ๑ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. หน้า 166.
ความนิยม และใช้เซนส์[แก้]
การทับศัพท์มักจะได้คำตอบว่าใช้เพราะว่านิยม หรือบางคนก็ว่าใช้เซนส์เอา ซึ่งสองอย่างนี้ควรจะมีสิ่งที่เป็นรูปธรรมในการอ้างอิง
ทับศัพท์ภาษาเดิม หรือภาษาอังกฤษ[แก้]
หลายบทความมีปัญหาขอคำที่มาทับศัพท์ว่าจะใช้เสียงอ่านของภาษาเดิม หรือเสียงอ่านของภาษาอังกฤษเป็นหลัก
การอ่าน[แก้]
คำทับศัพท์จากภาษาอื่นที่แสดงด้วยอักษรไทย จะแสดงเสียงคำอ่านใกล้เคียงกับต้นฉบับมากที่สุด โดยเสียงอักษรบางเสียงจะถูกกำกับด้วยเครื่องหมายการันต์เพื่อให้ยังคงในรูปของคำไทยที่สามารถอ่านได้ง่าย โดยจะแตกต่างกับคำไทยที่อักษรที่กำกับโดยการันต์จะไม่ออกเสียง นอกจากนี้เสียงอักษรที่ไม่มีในภาษาไทย เช่น [ð] และ [θ] (แทนด้วยอักษร th ในภาษาอังกฤษ) หรือ [v] จะถูกแทนด้วยเสียงอักษรไทยที่ใกล้เคียงแทน หรือเสียง [r] และ [l] ในภาษาอังกฤษที่ใกล้เคียงกับภาษาไทย จะถูกกำกับด้วย ร และ ล ที่ใกล้เคียงแทน เช่น อีเมล (อ่านคล้าย อี-เมว ไม่ใช่ อี-เมน)
สำหรับคำที่ใช้ในไทยมานานจะถูกเขียนเป็นคำไทย และตามด้วยวงเล็บของคำอ่านตามหลัง เช่น ฮาร์วาร์ด (ฮาร์เวิร์ด) หรือ เกอิชา (เกฉะ) สำหรับในภาษาญี่ปุ่นจะมีโรมะจิกำกับ เช่นเดียวกับภาษาจีนจะมีพินอินกำกับ
การเขียน[แก้]
การเขียนคำทับศัพท์ในวิกิพีเดียจะใช้การเขียนคำทับศัพท์แบบถ่ายเสียงเป็นหลัก โดยหลักการในหลายภาษาจะใช้ตามที่ปรากฏไว้ตามระบบราชบัณฑิตยสถาน ได้แก่ ญี่ปุ่น บาลี ฝรั่งเศส มลายู เยอรมัน สเปน อังกฤษ อาหรับ อิตาลี
ข้อควรระวัง[แก้]
- ภาษาที่มีเสียงวรรณยุกต์กำหนด เช่น ไทย จีน เวียดนาม ลาว และภาษาอื่นใกล้เคียง จะแตกต่างกับภาษาที่เสียงวรรณยุกต์เปลี่ยนตามรูปประโยคเช่นในภาษาอังกฤษ
- ภาษาที่มีเสียงสั้นยาวคู่กัน เช่น ไทย ญี่ปุ่น จะแตกต่างกับ ภาษาในยุโรปที่จะไม่มีเสียงยาวคู่กันทุกเสียง
- คำบางคำเมื่ออ่านโดยผู้ใช้ภาษาอื่น อาจเพี้ยนจากต้นฉบับได้เช่น สาเก (คนที่ใช้ภาษาอังกฤษเป็นหลักมักจะอ่านเพี้ยนเป็น สากี)
- สำหรับคำที่ใช้ในไทยมานานจะถูกเขียนเป็นคำไทย และตามด้วยวงเล็บของคำอ่านตามหลัง เช่น ฮาร์วาร์ด (ฮาร์เวิร์ด) แต่ถ้ามีการเพี้ยนจากต้นฉบับมากให้ใช้เสียงต้นฉบับเป็นหลัก เช่น มีเกลันเจโล (Michelangelo) ใช้ผิดเป็น "ไมเคิล แองเจลโล"
- การแยกพยางค์ของแต่ละภาษาแตกต่างกัน ควรระวังโดยอ้างอิงภาษาต้นฉบับ เช่น haze ในภาษาอังกฤษอ่านว่า "เฮซ" หมายถึง หมอกควัน ในขณะที่ภาษาญี่ปุ่น haze อ่านว่า "ฮะเซะ" หรือ rain "เรน" ในภาษาอังกฤษ และ "ระอิน" ในภาษาญี่ปุ่น
หลักการทับศัพท์[แก้]
- ทับศัพท์โดยใช้เสียงอ่านของคำเป็นหลัก
- การทับศัพท์ให้ถอดอักษรในภาษาเดิม พอควรแก่การแสดงที่มาของรูปศัพท์ และให้เขียนในรูปที่อ่านได้สะดวกในภาษาไทย
- คำทับศัพท์ที่ใช้กันมานานจนถือเป็นภาษาไทย และปรากฏใน พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (ฉบับ พ.ศ. 2542) แล้ว ให้ใช้ต่อไปตามเดิม เช่น เชิ้ต ก๊าซ แก๊ส
- คำวิสามานยนามที่ใช้กันมานานแล้ว อาจใช้ต่อไปตามเดิม เช่น Victoria = วิกตอเรีย, Louis = หลุยส์ หรือ Cologne = โคโลญ เป็นต้น
การทับศัพท์ชื่อ[แก้]
หลักการทับศัพท์ชื่อ เรียงตามขั้นตอนต่อไปนี้
- ยึดราชบัณฑิตเป็นหลัก ถ้าได้มีการบัญญัติไว้
- ถ้าราชบัณฑิตไม่ได้บัญญัติไว้ ให้ใช้คำที่คุ้นเคย ถ้าคำนั้นไม่ผิดจากคำเดิม
- ถ้าไม่มีคำที่คุ้น ให้ถอดเสียงอ่านจากภาษาเดิม โดยอาศัยการเขียนคำทับศัพท์ตามระบบของราชบัณฑิตยสถาน
- ถ้าไม่มีหลักออกเสียงเดิม ให้ว่าไปตามเสียง โดยอาศัยอักขรวิธีของไทย
- ถ้าอ่านภาษาเดิมไม่ออก ให้อ่านจากภาษาอังกฤษ หรือภาษาไหนก็ได้ ที่ใกล้เคียง หรือให้คงอักษรเดิมไว้ก่อน
ตัวอย่าง[แก้]
- ตัวอย่างคำที่ใช้ภาษาเดิมแทนที่คำนิยม - Michelangelo ในภาษาอิตาลีอ่านว่า มีเกลันเจโล แต่มักจะอ่านเพี้ยนเป็น ไมเคิล แองเจโล
ตัวอย่างคำ
| ศัพท์ (ภาษา) | ราชฯ (1) | คำนิยม (2) | เสียงเดิม (3,4) | เสียงอังกฤษ (5) | คำในวิกิตอนนี้ |
|---|---|---|---|---|---|
| Roma (อิตาลี) / Rome (อังกฤษ) | โรม | โรม | โรมา | โรม | โรม |
| Torino (อิตาลี) / Turin (อังกฤษ) | - | ตูริน | โตรีโน | ตูริน | ตูริน |
| Nürnberg (เยอรมัน) / Nuremberg (อังกฤษ) | - | นูเรมเบิร์ก | เนือร์นแบร์ก | นูเรมเบิร์ก | เนือร์นแบร์ก |
| Michelangelo (อิตาลี) | - | ไมเคิล แองเจโล | มีเกลันเจโล | ไมเคิลแองเจโล | มีเกลันเจโล |
| Vincent Willem van Gogh (ดัตช์) | - | วินเซ้นต์ แวน โก๊ะ | ฟินเซนต์ ฟาน ก็อกฮ์ | ? | ฟินเซนต์ ฟาน ก็อกฮ์ |
| Serie A (อิตาลี) | - | ซีรีส์ เอ (ไม้เอก) | เซเรียอา | ซีรีย์เอ | เซเรียอา |
| 弁当 (Bentō) (ญี่ปุ่น) | - | เบนโตะ | เบ็นโต | เบนโต | เบนโต |
| ラーメン (rāmen) (ญี่ปุ่น) | - | ราเมน | ราเม็ง | ราเมน | ราเม็ง |
| 北海道 (Hokkaidō) (ญี่ปุ่น) | - | ฮอกไกโด |  ฮกไกโด (วิธีใช้·ข้อมูล) |
ฮอกไกโด | ฮกไกโด |
| San Francisco | - | ซานฟรานซิสโก | แซนแฟรนซิสโก | ซานฟรานซิสโก | |
| Indiana (อังกฤษ) | อินดีแอนา | อินเดียน่า | อินดีแอนา | อินดีแอนา | |
| Illinois (อังกฤษ/ฝรั่งเศส) | อิลลินอยส์ | อิลลินอยส์ | อิลลินอย | อิลลินอยส์ | |
| gasohol (อังกฤษ) | แกโซฮอล[1] | แก๊สโซฮอล์ | แก็สโซฮอล (gas.o.hol) | แก๊สโซฮอล์ | |
| Chevrolet (อังกฤษ) | - | เชฟโลเรต | เชฟโลเร | เชฟโรเลต | |
| David Beckham (อังกฤษ) | - | เดวิด เบ็คแฮม | ? | เดวิด เบคแคม | |
| Rockefeller (อังกฤษ) | - | ร็อกกี้เฟลเลอร์ | ร็อกเกอะเฟลเลอร์ | ? | |
| laptop (อังกฤษ) | แหล็ปท็อป | แล็ปท็อป | แล็ปท็อป | แล็ปท็อป | |
| fax (อังกฤษ) | โทรสาร แฝ็กซ์ |
แฟกซ์ | แฟกซ์ | โทรสาร | |
| rock (อังกฤษ) | ร็อก | ร็อค | ร็อค | ร็อก | |
การสะกดคำทับศัพท์[แก้]
การสะกดคำทับศัพท์เน้นตามเสียงอ่านของคำไม่เน้นตามตัวอักษร เช่น Sioux [ซู] ให้ทับศัพท์ว่า ซู (ชนเผ่าอินเดียนแดง) หรือ Foie gras [fwɑ gʁɑ] ทับศัพท์ ฟัวกรายกเว้น
- คำภาษาอื่นที่เป็นคำไทย ที่ปรากฏในพจนานุกรมไทย ให้ถือว่าคำนั้นเป็นคำไทย และเขียนตามรูปเดิมถึงแม้ว่าเพี้ยนจากคำทับศัพท์เดิมบ้างก็ตาม เช่น
- ชื่อประเทศ เขตการปกครอง เมืองหลวง ให้ทับศัพท์ตามประกาศสำนักนายกฯ รวมถึงคำที่มีส่วนประกอบของชื่อนี้ในส่วนของคำ ถึงแม้ว่าบางคำจะทับศัพท์ผิดจากคำอ่านก็ตาม
- Illinois [อิลลินอย] เขียน อิลลินอยส์ ตามประกาศสำนักนายกฯ
- University of Illinois เขียน มหาวิทยาลัยอิลลินอยส์ แทนที่ "มหาวิทยาลัยอิลลินอย"
- ชื่อถ้าเป็นชื่อเฉพาะของชื่อบริษัท ชื่อหนังสือ ให้เขียนตามต้นฉบับที่จดทะเบียน ถึงแม้ว่าบางคำจะทับศัพท์ผิดจากคำอ่านก็ตาม
- Chevrolet [เชฟโรเล] เขียน เชฟโรเลต ตามชื่อบริษัทที่จดทะเบียน
คำที่นิยมใช้[แก้]
- คำศัพท์บางคำ ถ้ามีการนิยมใช้มากกว่าศัพท์ที่ปรากฏในศัพท์บัญญัติ ให้ใช้คำนิยมแทน เช่น
- gasohol ให้ใช้ แก๊สโซฮอล์ แทนที่ศัพท์บัญญัติกำหนด "แกโซฮอล"
- สำหรับคำที่นิยมใช้แต่ผิดไปจากเดิม ให้ใช้ถือคำที่ถูกต้อง เช่น
- Michelangelo ให้ใช้ มีเกลันเจโล (ชื่ออ่านตามภาษาอิตาลี) แทนที่ "ไมเคิล แองเจลโล" ที่ใช้กันจนนิยม
- 弁当 (Bentō) ให้ใช้ เบ็นโต แทนที่ "เบ็นโตะ" ที่ใช้กันนิยม
- สำหรับคำที่นิยมใช้และมีใช้กันมานาน และมีปรากฏในเอกสารสำคัญในทางประวัติศาสตร์ ให้ใช้คำเดิม ถึงแม้ว่าจะอ่านผิดไปจากเสียงเดิม โดยในบทความนั้นให้เขียนคำอ่านที่ถูกต้องอธิบายไว้ เช่น
- Harvard University ให้ใช้ มหาวิทยาลัยฮาวาร์ด ([ฮาเวิร์ด-])
การใช้วรรณยุกต์[แก้]
การทับศัพท์จะไม่ใช้วรรณยุกต์ นอกเหนือจากว่าการไม่ใส่วรรณยุกต์ทำให้คำอ่านสับสน เช่น coma ใช้ โคม่า แทนที่ โคมา
ยกเว้นภาษาใน กลุ่มภาษาตระกูลไทย ไท เช่น ไทย ลาว ผู้ไท (ภูไท) ไทยใหญ่ และภาษาถิ่นต่างๆ ของไท ในประเทศไทย, ภาษาจีนและภาษาถิ่นของจีน, ภาษาเวียดนาม และบางภาษาในตระกูลอินเดีย-ยุโรป ใช้วรรณยุกต์ตามเสียงอ่าน
การเว้นวรรค[แก้]
คำศัพท์ในภาษาอังกฤษเขียนแยกกันทุกคำ ในขณะที่คำไทยเขียนติดกันและเว้นวรรคเมื่อจบประโยค หรือเพื่อง่ายต่อการอ่าน หลักการทับศัพท์ถ้าเป็นคำเดียวให้เขียนติดกันหมดเช่น Mexico City เขียน เม็กซิโกซิตี
ยกเว้นคำที่แสดงถึงชื่อบริษัทและชื่อสินค้า ให้เขียนเว้นวรรคเพื่อแสดงถึงชื่อผลิตภัณฑ์นั้น เช่น
- Adobe Photoshop เขียน อะโดบี โฟโตชอป
- Honda Accord เขียน ฮอนด้า แอคคอร์ด
ดูเพิ่ม[แก้]
- การเขียนคำทับศัพท์แบบถ่ายเสียง - ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส มลายู เยอรมัน สเปน อังกฤษ อาหรับ อิตาลี
- วิกิพีเดีย:ภาษาญี่ปุ่น และหน้าพูดคุย
- พินอิน โรมะจิ การถอดภาษาเกาหลีด้วยอักษรโรมัน
- การทับศัพท์เป็นภาษาไทยจากสัทอักษรสากล
- เกร็ดการเขียนคำทับศัพท์เป็นภาษาไทย
- คำภาษาอังกฤษที่มักอ่านผิด
- ทิงลิช
แหล่งข้อมูลจากวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ[แก้]
- ราชบัณฑิตยสถาน ในวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ
- หัวข้อ Transliteration ในวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ
- หัวข้อ Transcription ในวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ
อ้างอิง[แก้]
- ค้นหาคำบัญญัติศัพท์จากราชบัณฑิตยสถาน
- พจนานุกรมจากราชบัณฑิตยสถาน
- วิกิพีเดีย:คำทับศัพท์ที่ใช้ในวิกิพีเดีย
