วิกิพีเดีย:โครงการคำทับศัพท์

หมวดหมู่	การทับศัพท์ในวิกิพีเดีย
โครงการย่อย	ภาษาญี่ปุ่น
หน้าย่อย	การถอดเสียงภาษาอังกฤษอเมริกัน การทับศัพท์เป็นภาษาไทยจากสัทอักษรสากล การทับศัพท์แบบถ่ายเสียง เกร็ดการเขียนคำทับศัพท์เป็นภาษาไทย คำทับศัพท์ที่ใช้ในวิกิพีเดีย คำทับศัพท์ที่ใช้ในวิกิพีเดีย/พิจารณาไปแล้ว การทับศัพท์ภาษาโปแลนด์
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

คำทับศัพท์ คือคำที่ถ่ายเสียงและ/หรือถ่ายรูป มาจากรูปคำในภาษาอื่น และนำมาเขียนในรูปแบบของภาษาเรา เพื่อให้คนที่ใช้ภาษาสามารถออกเสียงได้ถูกต้อง หรืออย่างน้อยใกล้เคียงกับภาษาเดิม ในวิกิพีเดียไทยใช้การเขียนคำทับศัพท์แบบถ่ายเสียงเป็นหลัก

โครงการนี้มีเป้าหมายให้ คำทับศัพท์จะต้อง เป็นคำที่ ทุกคนที่ใช้ภาษาไทย สามารถออกเสียงคำได้ใกล้เคียงและง่ายต่อการใช้ภาษา และคนที่ศึกษาสามารถออกเสียงได้ถูกต้องตามเสียงต้นฉบับ และเมื่อวางรูปแบบได้เหมาะสม จะช่วยหลีกเลี่ยงสงครามการแก้ไขที่อาจเกิดขึ้นไม่จบ

รายชื่อคำทับศัพท์ที่ใช้ในวิกิพีเดีย

คำทับศัพท์ในวิกิพีเดีย ได้แบ่งตามตัวอักษร ซึ่งหากพบคำทับศัพท์ใดที่ไม่เห็นด้วย หรือต้องการให้พิจารณาใหม่ สามารถทำได้ด้วยการเพิ่มคำศัพท์ดังกล่าวไปในรายการคำศัพท์ที่กำลังพิจารณาด้านล่าง

คำทับศัพท์ในวิกิพีเดีย: A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

แนวคิด

1. จะทำอย่างไรให้คนอ่านทั่วไป ที่มีพื้นฐานเพียงภาษาไทย ออกเสียงได้ใกล้เคียง
2. จะทำอย่างไรให้คนเขียนทั่วไป พอจะทับศัพท์ได้ ในคำที่ยังไม่มีบทความในวิกิพีเดียไทย เพราะหลักของราชบัณฑิตฯก็ค่อนข้างช่วยสำหรับคำที่ไม่ได้นิยมอยู่แล้ว
3. จะทำอย่างไรให้กลุ่มผู้เขียนที่รู้ภาษานั้น สามารถมีหลักในการสะกด แทนที่จะใช้ความนิยมส่วนบุคคล เพื่อหลีกเลี่ยงสงครามการแก้ไขที่อาจเกิดขึ้นได้ไม่จบ
4. ในฐานะสารานุกรม จะทำอย่างไรให้ระบบที่จะใช้กันเป็นที่ยอมรับทางวิชาการ ระบบของราชบัณฑิตฯถึงจะไม่มีการใช้มาก แต่ก็มาจากหน่วยงานที่เป็นที่ยอมรับในการใช้ภาษาไทย

ปัญหาปัจจุบัน

• สงครามการแก้ไข เนื่องจากการต้องการสะกดชื่อไม่เหมือนกัน
• มีบทความซ้ำกันเกิดขึ้น ในการสะกดชื่อที่ต่างกัน

ในปัจจุบัน บทความในวิกิพีเดียไทยส่วนใหญ่ใช้หลักการทับศัพท์เทียบตามระบบทับศัพท์ของราชบัณฑิตยสถาน ซึ่งมีปัญหาจากที่ผ่านมาหลายอย่างที่มีการแจ้งจากผู้เขียนและผู้ใช้งาน อาทิ เช่น

• ไม่แสดงถึงเสียงของภาษาที่แท้จริงเช่น เสียง [k] สะกดลงท้ายด้วย ก แทนที่ ค ในภาษาอังกฤษ
• ไม่ได้รับความนิยมที่ปรากฏในสื่ออื่น ตัวอย่างเช่น ชื่อนักฟุตบอล นักร้อง
• ไม่มีการใช้งาน เช่น ชื่อเมือง ชื่อบุคคล ในภาษาญี่ปุ่น

คำถามปัจจุบัน

การยึดหลักของราชบัณฑิต

ตัวอย่างคำที่ราชบัณฑิตใช้ไม่เหมือนกัน เช่นใน อีเมล "อีเมล" เป็นการสะกดตามศัพท์บัญญัติจากราชบัณฑิตยสถาน ขณะที่ อีเมล์ สะกดตาม พจนานุกรมคำใหม่ เล่ม ๑ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. หน้า 166.

ความนิยม และใช้เซนส์

การทับศัพท์มักจะได้คำตอบว่าใช้เพราะว่านิยม หรือบางคนก็ว่าใช้เซนส์เอา ซึ่งสองอย่างนี้ควรจะมีสิ่งที่เป็นรูปธรรมในการอ้างอิง

ทับศัพท์ภาษาเดิม หรือภาษาอังกฤษ

หลายบทความมีปัญหาขอคำที่มาทับศัพท์ว่าจะใช้เสียงอ่านของภาษาเดิม หรือเสียงอ่านของภาษาอังกฤษเป็นหลัก

การอ่าน

คำทับศัพท์จากภาษาอื่นที่แสดงด้วยอักษรไทย จะแสดงเสียงคำอ่านใกล้เคียงกับต้นฉบับมากที่สุด โดยเสียงอักษรบางเสียงจะถูกกำกับด้วยเครื่องหมายการันต์เพื่อให้ยังคงในรูปของคำไทยที่สามารถอ่านได้ง่าย โดยจะแตกต่างกับคำไทยที่อักษรที่กำกับโดยการันต์จะไม่ออกเสียง นอกจากนี้เสียงอักษรที่ไม่มีในภาษาไทย เช่น [ð] และ [θ] (แทนด้วยอักษร th ในภาษาอังกฤษ) หรือ [v] จะถูกแทนด้วยเสียงอักษรไทยที่ใกล้เคียงแทน หรือเสียง [r] และ [l] ในภาษาอังกฤษที่ใกล้เคียงกับภาษาไทย จะถูกกำกับด้วย ร และ ล ที่ใกล้เคียงแทน เช่น อีเมล (อ่านคล้าย อี-เมว ไม่ใช่ อี-เมน)

สำหรับคำที่ใช้ในไทยมานานจะถูกเขียนเป็นคำไทย และตามด้วยวงเล็บของคำอ่านตามหลัง เช่น ฮาร์วาร์ด (ฮาร์เวิร์ด) หรือ เกอิชา (เกฉะ) สำหรับในภาษาญี่ปุ่นจะมีโรมะจิกำกับ เช่นเดียวกับภาษาจีนจะมีพินอินกำกับ

การเขียน

การเขียนคำทับศัพท์ในวิกิพีเดียจะใช้การเขียนคำทับศัพท์แบบถ่ายเสียงเป็นหลัก โดยหลักการในหลายภาษาจะใช้ตามที่ปรากฏไว้ตามระบบราชบัณฑิตยสถาน ได้แก่ ญี่ปุ่น บาลี ฝรั่งเศส มลายู เยอรมัน สเปน อังกฤษ อาหรับ อิตาลี

ข้อควรระวัง

• ภาษาที่มีเสียงวรรณยุกต์กำหนด เช่น ไทย จีน เวียดนาม ลาว และภาษาอื่นใกล้เคียง จะแตกต่างกับภาษาที่เสียงวรรณยุกต์เปลี่ยนตามรูปประโยคเช่นในภาษาอังกฤษ
• ภาษาที่มีเสียงสั้นยาวคู่กัน เช่น ไทย ญี่ปุ่น จะแตกต่างกับ ภาษาในยุโรปที่จะไม่มีเสียงยาวคู่กันทุกเสียง
• คำบางคำเมื่ออ่านโดยผู้ใช้ภาษาอื่น อาจเพี้ยนจากต้นฉบับได้เช่น สาเก (คนที่ใช้ภาษาอังกฤษเป็นหลักมักจะอ่านเพี้ยนเป็น สากี)
• สำหรับคำที่ใช้ในไทยมานานจะถูกเขียนเป็นคำไทย และตามด้วยวงเล็บของคำอ่านตามหลัง เช่น ฮาร์วาร์ด (ฮาร์เวิร์ด) แต่ถ้ามีการเพี้ยนจากต้นฉบับมากให้ใช้เสียงต้นฉบับเป็นหลัก เช่น มีเกลันเจโล (Michelangelo) ใช้ผิดเป็น "ไมเคิล แองเจลโล"
• การแยกพยางค์ของแต่ละภาษาแตกต่างกัน ควรระวังโดยอ้างอิงภาษาต้นฉบับ เช่น haze ในภาษาอังกฤษอ่านว่า "เฮซ" หมายถึง หมอกควัน ในขณะที่ภาษาญี่ปุ่น haze อ่านว่า "ฮะเซะ" หรือ rain "เรน" ในภาษาอังกฤษ และ "ระอิน" ในภาษาญี่ปุ่น

หลักการทับศัพท์

1. ทับศัพท์โดยใช้เสียงอ่านของคำเป็นหลัก
2. การทับศัพท์ให้ถอดอักษรในภาษาเดิม พอควรแก่การแสดงที่มาของรูปศัพท์ และให้เขียนในรูปที่อ่านได้สะดวกในภาษาไทย
3. คำทับศัพท์ที่ใช้กันมานานจนถือเป็นภาษาไทย และปรากฏใน พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (ฉบับ พ.ศ. 2542) แล้ว ให้ใช้ต่อไปตามเดิม เช่น เชิ้ต ก๊าซ แก๊ส
4. คำวิสามานยนามที่ใช้กันมานานแล้ว อาจใช้ต่อไปตามเดิม เช่น Victoria = วิกตอเรีย, Louis = หลุยส์ หรือ Cologne = โคโลญ เป็นต้น

การทับศัพท์ชื่อ

หลักการทับศัพท์ชื่อ เรียงตามขั้นตอนต่อไปนี้

1. ยึดราชบัณฑิตเป็นหลัก ถ้าได้มีการบัญญัติไว้
2. ถ้าราชบัณฑิตไม่ได้บัญญัติไว้ ให้ใช้คำที่คุ้นเคย ถ้าคำนั้นไม่ผิดจากคำเดิม
3. ถ้าไม่มีคำที่คุ้น ให้ถอดเสียงอ่านจากภาษาเดิม โดยอาศัยการเขียนคำทับศัพท์ตามระบบของราชบัณฑิตยสถาน
4. ถ้าไม่มีหลักออกเสียงเดิม ให้ว่าไปตามเสียง โดยอาศัยอักขรวิธีของไทย
5. ถ้าอ่านภาษาเดิมไม่ออก ให้อ่านจากภาษาอังกฤษ หรือภาษาไหนก็ได้ ที่ใกล้เคียง หรือให้คงอักษรเดิมไว้ก่อน

ตัวอย่าง

• ตัวอย่างคำที่ใช้ภาษาเดิมแทนที่คำนิยม - Michelangelo ในภาษาอิตาลีอ่านว่า มีเกลันเจโล แต่มักจะอ่านเพี้ยนเป็น ไมเคิล แองเจโล

ตัวอย่างคำ

ศัพท์ (ภาษา)	ราชฯ (1)	คำนิยม (2)	เสียงเดิม (3,4)	เสียงอังกฤษ (5)	คำในวิกิตอนนี้
Roma (อิตาลี) / Rome (อังกฤษ)	โรม	โรม	โรมา	โรม	โรม
Torino (อิตาลี) / Turin (อังกฤษ)	-	ตูริน	โตรีโน	ตูริน	ตูริน
Nürnberg (เยอรมัน) / Nuremberg (อังกฤษ)	-	นูเรมเบิร์ก	เนือร์นแบร์ก	นูเรมเบิร์ก	เนือร์นแบร์ก
Michelangelo (อิตาลี)	-	ไมเคิล แองเจโล	มีเกลันเจโล	ไมเคิลแองเจโล	มีเกลันเจโล
Vincent Willem van Gogh (ดัตช์)	-	วินเซ้นต์ แวน โก๊ะ	ฟินเซนต์ ฟาน ก็อกฮ์	?	ฟินเซนต์ ฟาน ก็อกฮ์
Serie A (อิตาลี)	-	ซีรีส์ เอ (ไม้เอก)	เซเรียอา	ซีรีย์เอ	เซเรียอา
弁当 (Bentō) (ญี่ปุ่น)	-	เบนโตะ	เบ็นโต	เบนโต	เบนโต
ラーメン (rāmen) (ญี่ปุ่น)	-	ราเมน	ราเม็ง	ราเมน	ราเม็ง
北海道 (Hokkaidō) (ญี่ปุ่น)	-	ฮอกไกโด	ฮกไกโด	ฮอกไกโด	ฮกไกโด
San Francisco	-	ซานฟรานซิสโก	แซนแฟรนซิสโก		ซานฟรานซิสโก
Indiana (อังกฤษ)	อินดีแอนา	อินเดียน่า	อินดีแอนา		อินดีแอนา
Illinois (อังกฤษ/ฝรั่งเศส)	อิลลินอยส์	อิลลินอยส์	อิลลินอย		อิลลินอยส์
gasohol (อังกฤษ)	แกโซฮอล[1]	แก๊สโซฮอล์	แก็สโซฮอล (gas.o.hol)		แก๊สโซฮอล์
Chevrolet (อังกฤษ)	-	เชฟโลเรต	เชฟโลเร		เชฟโรเลต
David Beckham (อังกฤษ)	-	เดวิด เบ็คแฮม	?		เดวิด เบคแคม
Rockefeller (อังกฤษ)	-	ร็อกกี้เฟลเลอร์	ร็อกเกอะเฟลเลอร์		?
laptop (อังกฤษ)	แหล็ปท็อป	แล็ปท็อป	แล็ปท็อป		แล็ปท็อป
fax (อังกฤษ)	โทรสาร แฝ็กซ์	แฟกซ์	แฟกซ์		โทรสาร
rock (อังกฤษ)	ร็อก	ร็อค	ร็อค		ร็อก

การสะกดคำทับศัพท์

การสะกดคำทับศัพท์เน้นตามเสียงอ่านของคำไม่เน้นตามตัวอักษร เช่น Sioux [ซู] ให้ทับศัพท์ว่า ซู (ชนเผ่าอินเดียนแดง) หรือ Foie gras [fwɑ gʁɑ] ทับศัพท์ ฟัวกรายกเว้น

1. คำภาษาอื่นที่เป็นคำไทย ที่ปรากฏในพจนานุกรมไทย ให้ถือว่าคำนั้นเป็นคำไทย และเขียนตามรูปเดิมถึงแม้ว่าเพี้ยนจากคำทับศัพท์เดิมบ้างก็ตาม เช่น
   • whale [เวล] เขียน ปลาวาฬ
   • salmon [แซมอน] เขียน แซลมอน
2. ชื่อประเทศ เขตการปกครอง เมืองหลวง ให้ทับศัพท์ตามประกาศสำนักนายกฯ รวมถึงคำที่มีส่วนประกอบของชื่อนี้ในส่วนของคำ ถึงแม้ว่าบางคำจะทับศัพท์ผิดจากคำอ่านก็ตาม
   • Illinois [อิลลินอย] เขียน อิลลินอยส์ ตามประกาศสำนักนายกฯ
   • University of Illinois เขียน มหาวิทยาลัยอิลลินอยส์ แทนที่ "มหาวิทยาลัยอิลลินอย"
3. ชื่อถ้าเป็นชื่อเฉพาะของชื่อบริษัท ชื่อหนังสือ ให้เขียนตามต้นฉบับที่จดทะเบียน ถึงแม้ว่าบางคำจะทับศัพท์ผิดจากคำอ่านก็ตาม
   • Chevrolet [เชฟโรเล] เขียน เชฟโรเลต ตามชื่อบริษัทที่จดทะเบียน

คำที่นิยมใช้

1. คำศัพท์บางคำ ถ้ามีการนิยมใช้มากกว่าศัพท์ที่ปรากฏในศัพท์บัญญัติ ให้ใช้คำนิยมแทน เช่น
   • gasohol ให้ใช้ แก๊สโซฮอล์ แทนที่ศัพท์บัญญัติกำหนด "แกโซฮอล"
2. สำหรับคำที่นิยมใช้แต่ผิดไปจากเดิม ให้ใช้ถือคำที่ถูกต้อง เช่น
   • Michelangelo ให้ใช้ มีเกลันเจโล (ชื่ออ่านตามภาษาอิตาลี) แทนที่ "ไมเคิล แองเจลโล" ที่ใช้กันจนนิยม
   • 弁当 (Bentō) ให้ใช้ เบ็นโต แทนที่ "เบ็นโตะ" ที่ใช้กันนิยม
3. สำหรับคำที่นิยมใช้และมีใช้กันมานาน และมีปรากฏในเอกสารสำคัญในทางประวัติศาสตร์ ให้ใช้คำเดิม ถึงแม้ว่าจะอ่านผิดไปจากเสียงเดิม โดยในบทความนั้นให้เขียนคำอ่านที่ถูกต้องอธิบายไว้ เช่น
   • Harvard University ให้ใช้ มหาวิทยาลัยฮาวาร์ด ([ฮาเวิร์ด-])

การใช้วรรณยุกต์

การทับศัพท์จะไม่ใช้วรรณยุกต์ นอกเหนือจากว่าการไม่ใส่วรรณยุกต์ทำให้คำอ่านสับสน เช่น coma ใช้ โคม่า แทนที่ โคมา

ยกเว้นภาษาใน กลุ่มภาษาตระกูลไทย ไท เช่น ไทย ลาว ผู้ไท (ภูไท) ไทยใหญ่ และภาษาถิ่นต่างๆ ของไท ในประเทศไทย, ภาษาจีนและภาษาถิ่นของจีน, ภาษาเวียดนาม และบางภาษาในตระกูลอินเดีย-ยุโรป ใช้วรรณยุกต์ตามเสียงอ่าน

การเว้นวรรค

คำศัพท์ในภาษาอังกฤษเขียนแยกกันทุกคำ ในขณะที่คำไทยเขียนติดกันและเว้นวรรคเมื่อจบประโยค หรือเพื่อง่ายต่อการอ่าน หลักการทับศัพท์ถ้าเป็นคำเดียวให้เขียนติดกันหมดเช่น Mexico City เขียน เม็กซิโกซิตี

ยกเว้นคำที่แสดงถึงชื่อบริษัทและชื่อสินค้า ให้เขียนเว้นวรรคเพื่อแสดงถึงชื่อผลิตภัณฑ์นั้น เช่น

• Adobe Photoshop เขียน อะโดบี โฟโตชอป
• Honda Accord เขียน ฮอนด้า แอคคอร์ด

ดูเพิ่ม

• การเขียนคำทับศัพท์แบบถ่ายเสียง - ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส มลายู เยอรมัน สเปน อังกฤษ อาหรับ อิตาลี
• วิกิพีเดีย:ภาษาญี่ปุ่น และหน้าพูดคุย
• พินอิน โรมะจิ การถอดภาษาเกาหลีด้วยอักษรโรมัน
• การทับศัพท์เป็นภาษาไทยจากสัทอักษรสากล
• เกร็ดการเขียนคำทับศัพท์เป็นภาษาไทย
• คำภาษาอังกฤษที่มักอ่านผิด
• ทิงลิช

แหล่งข้อมูลจากวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ

• ราชบัณฑิตยสถาน ในวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ
• หัวข้อ Transliteration ในวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ
• หัวข้อ Transcription ในวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ

อ้างอิง

• ค้นหาคำบัญญัติศัพท์จากราชบัณฑิตยสถาน
• พจนานุกรมจากราชบัณฑิตยสถาน
• วิกิพีเดีย:คำทับศัพท์ที่ใช้ในวิกิพีเดีย