ข้ามไปเนื้อหา

วิกิพีเดีย:การเปิดเผยการเขียนบทความที่ได้รับค่าตอบแทน

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

การเขียนบทความที่ได้รับค่าตอบแทนบนวิกิพีเดียหมายถึงการแก้ไขหน้าใด ๆ บนโดยได้ค่าตอบแทนเป็นตัวเงินหรือสิ่งจูงใจอื่น ผู้เขียนที่ได้รับค่าจ้างต้องเปิดเผยชื่อนายจ้าง ลูกค้า และสังกัด ในหน้าผู้ใช้ หน้าพูดคุย หรือในส่วนของบันทึกย่อการแก้ไข ไม่ว่าคุณจะได้รับค่าตอบแทนทางตรงหรือผลประโยชน์ทางอ้อม คุณจำเป็นต้องระบุเปิดเผยผลประโยชน์ที่ได้รับตามข้อกำหนดการใช้งานของมูลนิธิวิกิมีเดีย ผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทนต้องให้ Link เชื่อมต่อถึงบัญชีภายนอกที่ไว้รับคำขอให้มีการเขียนหรือแก้ไขที่ทำให้ได้รับค่าตอบแทนบนหน้าผู้ใช้ของตน

หลักปฏิบัตินี้จัดทำขึ้นมาเพื่อความโปร่งใสและหลีกเลี่ยงผลประโยชน์ทับซ้อน ผู้ใช้ที่มิได้เปิดเผยการรับค่าตอบแทนไม่สามารถแก้ไขวิกิพีเดียได้

ข้อกำหนดการใช้งานของมูลนิธิวิกิมีเดีย

[แก้]

ข้อกำหนดการใช้งานของมูลนิธิวิกิมีเดีย กำหนดให้ผู้เขียนเปิดเผย "นายจ้าง, ลูกค้า และสังกัด ทุกกิจกรรมการมีส่วนร่วมที่ตนจะได้รับ หรือสัญญาว่าจะได้รับค่าตอบแทน"[1]

ว่าด้วยการได้รับค่าตอบแทนโดยไม่ได้เปิดเผย

จากข้อกำหนดใช้งาน ได้ระบุว่าห้ามกระทำกิจกรรมใด ๆ ที่เข้าข่ายการหลอกลวง เช่น การบิดเบือนต้นสังกัด, สวมรอยเป็นบุคคลอื่น และการฉ้อโกง จากผลภาระผูกพันนี้เอง คุณจำเป็นต้องเปิดเผยนายจ้าง ลูกค้า และสังกัด บนทุกกิจกรรมการมีส่วนร่วมที่จะได้รับ หรือคาดว่าจะได้รับค่าตอบแทน คุณจำเป็นต้องเปิดเผยบนช่องทางนี้อย่างน้อย 1 ช่องทาง

  • ระบุเปิดเผยบนหน้าผู้ใช้ส่วนตัว
  • ระบุเปิดเผยในหน้าพูดคุยอภิปรายที่มีกิจกรรมที่ได้รับค่าตอบแทน
  • ระบุเปิดเผยบนความย่อกิจกรรมการแก้ไขที่ได้รับค่าตอบแทน

ทั้งนี้ จากข้อกฎหมาย หรือข้อปฏิบัติจากมูลนิธิและชุมชนอื่น ๆ เช่น ว่าด้วยผลประโยชน์ทับซ้อน อาจจำกัดกิจกรรมของผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทน หรืออาจเรียกร้องให้เปิดระบุเปิดเผยข้อมูลอื่น ๆ มากขึ้นได้

โครงการวิกิมีเดียแต่ละพื้นที่สามารถรับนโยบายการระบุเปิดเผยการเขียนบทความที่ได้รับค่าตอบแทนที่เป็นนโยบายทางเลือกอื่นได้ หากโครงการรับนโยบายทางเลือกอื่นไป เมื่อคุณมีส่วนร่วมกับโครงการนั้น ๆ คุณควรทำตามนโยบายระบุเปิดเผยความโปร่งใสของโครงการนั้นแทนบทความนี้ นโยบายระบุการเปิดเผยความโปร่งใสทางเลือกจะมีผลต่อเมื่อชุมชนของโครงการนั้นอนุมัติและมีรายการอยู่บน หน้านโยบายระบุการเปิดเผยความโปร่งใสทางเลือก

ข้อความข้างต้นเป็นข้อความแปลนโยบายของมูลนิธิวิกิมีเดีย (WMF) และวิกิพีเดียภาษาอังกฤษ

ความหมายของนายจ้าง ลูกค้า และ สังกัด

[แก้]

ผู้เขียนจะต้องเปิดเผย นายจ้าง ลูกค้า และสังกัด ทุกกิจกรรมการมีส่วนร่วมที่ได้รับค่าตอบแทนบนวิกิพีเดีย

  • นายจ้าง: บุคคลหรือหน่วยงานที่รับผิดชอบจ่ายค่าตอบแทนให้ผู้เขียนกระทำการบนวิกิพีเดีย ไม่ว่าจะจ่ายค่าตอบแทนแบบทางตรงหรือทางอ้อม คำนิยามนี้รวมกรณีที่นายจ้างได้จ้างผู้เขียนให้เป็นพนักงานในสังกัด, กรณีจ้างแบบร่างหนังสือสัญญาเป็นรายครั้ง (Freelance), มีการจ่ายค่าตอบแทนให้แม้จะไม่มีการทำหนังสือสัญญา หรือให้ผลประโยชน์อื่นใดในองค์กรของตน
  • ลูกค้า: บุคคลหรือหน่วยงานที่บทความบนวิกิพีเดียถูกเขียนหรือแก้ไขให้ หลายกรณีลูกค้าอาจจะเป็นนายจ้างด้วยเช่นกัน
  • สังกัด: บุคคลหรือหน่วยงานอื่นใดที่มีส่วนได้ส่วนเสียกับการเขียนบทความที่ได้รับค่าตอบแทน ตัวอย่างเช่น บุคคลหรือธุรกิจที่ให้ข้อความ รูปภาพ หรือสื่ออื่นใดเพื่อใช้ในการแก้ไขวิกิพีเดีย ถ้าผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทนรับงานแบบบร่างหนังสือสัญญาเป็นรายครั้ง (Freelance) "สังกัด" อาจรวมถึงนายหน้าที่จัดหางานและเป็นคนกลางจัดการธุรกรรมทางการเงินให้ (เช่น Fastwork เป็นต้น)
  • ส่วนร่วม: การแก้ไขข้อความหรือไฟล์ใด ๆ ทั้งการเพิ่มลดหรือลบออกจากวิกิพีเดีย รวมถึงกิจกรรมในหน้าพูดคุย และกระบะทรายต้นแบบ (Template Sandbox) และเนื้อหาที่เพิ่มหรือลดออกจากบทความโดยผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทน
  • สินจ้าง หรือ ค่าตอบแทน รวมทั้ง แต่ไม่จำกัดเพียง เงิน สินค้า หรือ บริการ

ยกตัวอย่าง สมมุติให้บริษัทขาวทมิฬการประชาสัมพันธ์ ทำการจ้างผู้เขียนคนหนึ่งเพื่อเขียนและแก้ไขวิกิพีเดียเกี่ยวกับนายดำ กรณีนี้ส่วนร่วมทั้งหมดของผู้เขียนจะมีบริษัทขาวทมิฬการประชาสัมพันธ์เป็นนายจ้างโดยมีนายดำเป็นลูกค้า ถ้าหากคุณถูกจ้างโดยบริษัทประชาสัมพันธ์ใด ๆ คุณจำเป็นต้องระบุเปิดเผยทั้งนายจ้าง และลูกค้าที่คุณเขียนถึงเช่นกัน[2] ทั้งนี้หลายครั้งลูกค้าและนายจ้างมักเป็นตัวตนเดียวกัน เช่นหากนายดำจ้างผู้เขียนโดยตรงให้เขียนหน้าวิกิพีเดียถึงบริษัทดังกล่าวแทน โดยที่นายดำไม่มีส่วนได้ส่วนเสียกับบริษัทนั้น กรณีนี้นายดำจะเป็นทั้งผู้จ้างและลูกค้า

ชาววิกิพีเดียประจำบ้านซึ่งได้รับค่าตอบแทนต้องระบุเปิดเผยว่าหน่วยงานหรือองค์กรใดเป็นผู้รับผิดชอบค่าใช้จ่าย (GLAM หรือใกล้เคียง) [2]

ข้อกำหนดเพิ่มเติม

[แก้]

หากผู้เขียนได้รับผลประโยชน์จากช่องทางอื่นจากการมีส่วนร่วมบนกิจกรรมใด ๆ บนวิกิพีเดีย แม้ว่าจะไม่ได้จากการจ้างวานโดยตรง ก็จำเป็นต้องระบุชี้แจงเปิดเผยความโปร่งใสด้วยเช่นกัน

กรณีนักศึกษาฝึกงาน ผู้ที่กำลังศึกษาดูงาน หรือพนักงานชั่วคราวขององค์กรใด ๆ จะถูกนับว่าเป็นลูกจ้างที่มีนายจ้าง ถ้าลักษณะงานถูกคาดหวังหรือได้รับคำสั่งให้แก้ไขหน้าวิกิพีเดีย กรณีนี้จำเป็นต้องระบุเปิดเผยความโปร่งใสด้วยเช่นกัน

วิธีการเปิดเผย

[แก้]

ผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทนต้องเปิดเผยชื่อนายจ้าง ลูกค้า และสังกัด ในหน้าผู้ใช้ หน้าพูดคุย หรือในส่วนบันทึกย่อการแก้ไข การเปิดเผยสามารถทำได้โดยใช้ต้นแบบ {{จ้างวาน}} ดังนี้ {{จ้างวาน|employer=name of employer|client=name of client}} ผู้เขียนควรปฏิบัติตามแนวทางผลประโยชน์ทับซ้อน และเปิดเผยรายละเอียดว่าตนได้รับการสนับสนุนให้มีส่วนร่วมในการแก้ไขที่จุดใดในหน้าหลักผู้ใช้ของตน (อ่านรายละเอียดต้นแบบ {{จ้างวาน}} สำหรับเอกสารเพิ่มเติมและแนวทางปฏิบัติ) การเปิดเผยในหน้าผู้คุยสามารถใช้ต้นแบบ {{ผู้มีส่วนร่วมรับจ้าง}} ได้ (อ่านเอกสารเพิ่มเติมและแนวทางปฏิบัติในตัวต้นแบบได้)

ผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทน ในกรณีที่ไม่สามารถเปิดเผยนายจ้าง ลูกค้า และต้นสังกัดของตนไม่สามารถเขียนและแก้ไขวิกิพีเดียได้ทุกกรณี สัญญาห้ามเปิดเผยความลับระหว่างผู้เขียนและผู้จ้าง (Non-disclosure agreement: NDA) ไม่สามารถใช้อ้างเพื่อยกเว้นจากข้อปฏิบัตินี้ได้

ข้อปฏิบัตินี้รวมกรณีที่ผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทน เขียนข้อมูลเผยแพร่พื้นที่สาธารณะอื่น ๆ หรือเพิ่มสื่ออื่นใดในหน้า Userspace และมีผู้เขียนบุคคลอื่น หยิบข้อมูลและสื่อเหล่านี้เข้ามาใช้ใน Mainspace แบบกรณีหุ่นเชิด ในกรณีนี้ทั้งผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทน และผู้เขียนบุคคลอื่น ต้องระบุเปิดเผยความโปร่งใสด้วยเช่นกัน

การเปิดเผยบัญชีภายนอกบนวิกิพีเดีย

[แก้]

ผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทน ต้องระบุ link เชื่อมต่อไปที่บัญชีที่มีการใช้งานสำหรับประชาสัมพันธ์, รับงาน หรือบัญชีรับเงินจากการเขียนวิกิพีเดีย หากบัญชีดังกล่าวถูกลบทิ้งหรือถูกระงับการใช้งาน ตัว link บัญชีจะต้องถูกวางไว้ให้มองเห็นบนบัญชีวิกิพีเดียอย่างน้อย 1 สัปดาห์ [3]

การเปิดเผยต่อลูกค้า

[แก้]

ผู้รับจ้างเขียนต้องระบุ link เว็บไซต์สำหรับประชาสัมพันธ์, รับงาน หรือรับค่าตอบแทนจากการเขียนวิกิพีเดียที่หน้าบัญชีผู้ใช้วิกิพีเดียของตน รวมถึงบทสนทนากับลูกค้าหรือผู้จ้าง หรือว่าที่ผู้จ้าง (เช่น การติดต่อผ่าน E-mail) กรณีผู้รับจ้างเขียนมีบัญชีวิกิพีเดียหลายบัญชี ทุกบัญชีจำเป็นต้องระบุเปิดเผยเช่นกัน[4]

การระบุเปิดเผยความโปร่งใสนี้ จะช่วยให้ชุมชนวิกิพีเดียสามารถทำความเข้าใจแหล่งที่มาและขอบเขตของการเขียนโดยได้รับค่าตอบแทน และสามารถช่วยรับรองให้เนื้อหานั้นสอดคล้องกับนโยบายและข้อกำหนดของวิกิพีเดียได้

การโปรโมทและโฆษณา

[แก้]

ผู้รับจ้างเขียนบทความไม่สามารถโฆษณารับจ้างบนวิกิพีเดียได้ การระบุเปิดเผยความโปร่งใสเป็นการกระทำเพื่อเติมเต็มข้อกำหนดใช้งานเท่านั้น ห้ามใช้เพื่อการโปรโมทหรือโฆษณาการรับจ้างเขียน

ผู้ดูแลระบบ

[แก้]

ผู้ดูแลระบบ หรือผู้ควบคุมระบบวิกิพีเดีย หากได้รับว่าจ้างให้เขียนบทความ ก็ต้องปฏิบัติระบุเปิดเผยความโปร่งใสเช่นเดียวกับผู้ใช้อื่น ๆ และไม่ได้รับอนุญาตให้ใช้สิทธิพิเศษหรือเครื่องมือดูแลระบบเพื่อการเขียนโดยได้รับค่าตอบแทน นโยบายการใช้เครื่องมือผู้ดูแลระบบได้ระบุว่า เครื่องมือผู้ดูแลระบบนั้น ห้ามใช้เพื่อกิจกรรมการเขียนหรือแก้ไขใด ๆ ที่ได้รับค่าตอบแทน ยกเว้น ชาววิกิพีเดียประจำบ้าน หรือผู้จ้างเป็นมูลนิธิวิกิมีเดียหรืออยู่ในสังกัดของ WMF

หลักปฏิบัติผลประโยชน์ทับซ้อน

[แก้]

การเขียนบทความที่ได้รับค่าตอบแทนจะถูกควบคุมด้วยแนวทางของชุมชนวิกิพีเดีย ผลประโยชน์ทับซ้อน ซึ่งแนะนำให้ผู้ที่มีผลประโยชน์ทับซ้อน รวมถึงผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทน ไม่ควรมีส่วนร่วมแก้ไขบทความที่มีประเด็นผลประโยชน์ทับซ้อน แต่ทั้งนี้ยังสามารถแนะนำหรือวิพากย์เนื้อหาของบทความในหน้าพูดคุยได้ บทความที่ผู้เขียนที่ได้รับค่าตอบแทนเขียนขึ้นสามารถผ่านกระบวนการว่าที่บทความ เพื่อให้ชุมชนวิกิพีเดีย ได้ทบทวนก่อนอนุมัติบทความขึ้นสารานุกรมต่อไป

คำแปลข้อความของมูลนิธิวิกิมีเดียบางส่วน "(บาง)โครงการอาจมีประเด็นผลประโยชน์ทับซ้อนที่แตกต่าง (และรุนแรงกว่า) ข้อกำหนดใช้งาน ซึ่งอาจทำให้คุณไม่สามารถอาสาแก้ไขบทความอย่างปกติได้ เช่น การมีส่วนร่วมกับบทความที่เขียนถึงตัวคุณเอง"

อ้างอิง

[แก้]