วัดสูงเม่น

วัดสูงเม่น
ที่ตั้ง	ตำบลสูงเม่น อำเภอสูงเม่น จังหวัดแพร่
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดสูงเม่น เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลสูงเม่น อำเภอสูงเม่น จังหวัดแพร่

วัดสูงเม่นตั้งวัดเมื่อ พ.ศ. 2383 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อ พ.ศ. 2476 ปรากฏชื่อในคัมภีร์ธรรมว่า วัดสุ่งเม้นแก้วกว้าง เพราะเคยมีพื้นที่กว้างขวาง และมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ เจ้าเมือง เจ้าผู้ครองนคร เจ้าราชวงค์ต่าง ๆ ทั้งใน ล้านนา และล้านช้าง ต่างเคยมานมัสการคัมภีร์ธรรมพระไตรปิฎก ณ วัด ยังเคยเป็น ศูนย์กลางในการทำกิจกรรมทางพระพุทธศาสนา และเป็นแหล่งการศึกษาเล่าเรียนวิชาทั้งทางโลกและทางธรรม มีเจ้าผู้ครองนครแพร่ และศรัทธาประชาชนให้การอุปถัมภ์อยู่โดยตลอด

อาคารเสนาสนะที่สำคัญ ได้แก่ อุโบสถศิลปะล้านนา มีโครงสร้างเป็นแบบทรงล้านนาพื้นเมือง ส่วนลวดลายล้านนาพื้นเมืองผสมผสานศิลปะพม่า มีเสาจำนวน 16 ต้น ลงรักสีดำ เขียว วาดลวดลายเถาวัลย์สีทอง หลังคามุงด้วยกระเบื้องเคลือบดินเผา หน้าบันสลักเป็นรูปนาศีเกี้ยวน่ามอง และมีพระประธานในพระอุโบสถ นามว่า หลวงพ่อโต เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย เจดีย์ทรงหกเหลี่ยมบรรจุพระบรมธาตุและสารีริกธาตุซึ่งครูบากัญจนอรัญญวาสีมหาเถร นำมาแต่ประเทศพม่า เมื่อปี พ.ศ. 2383 มีหอธรรมหรือหอพระไตรปิฏกเป็นศูนย์อนุรักษ์คัมภีร์พระไตรปิฏกและวรรณกรรมท้องถิ่น มีพระพุทธรูปไม้แกะสลักฝีมือช่างพื้นบ้านนับร้อยองค์ มีพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์นาม พระเจ้าใจดี ประดิษฐานภายในอุโบสถทรงล้านนา มีมรดกธัมม์ที่มีคัมภีร์ใบลานมากที่สุดในโลก องค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ UNESCO) ได้มอบรางวัล เอกสารมรดกความทรงจำแห่งโลก (Documentary Memorial of the World) ในฐานะที่เอกสารคัมภีร์ใบลานของครูบากัญจนอรัญวาสีมหาเถร มีคุณค่ายิ่งในระดับท้องถิ่น เมื่อ พ.ศ. 2559

ประเพณีที่สำคัญของวัดคือ "ตากธรรม ตานข้าวใหม่ หิงไฟพระเจ้า" จัดขึ้นในเดือนมกราคม คือการนำคัมภีร์ธรรมใบลาน ที่เก็บรักษาไว้ในหอไตร ออกมาตาแดด การตานข้าวใหม่ คือการทำบุญหลังฤดูการเก็บเกี่ยว ด้วยข้าวที่เก็บเกี่ยวใหม่ และการหิงไฟพระเจ้า จะมีการหาไม้ฟืนมาจุดเผาผิงให้พระพุทธรูปคลายหนาว ซึ่งมีความเชื่อกันว่าหากใครได้กระทำเช่นนี้ก็นับว่าจะได้อานิสงส์ผลบุญแรงกล้า