วัดสรศักดิ์

วัดสรศักดิ์
	เจดีย์ทรงกลมที่มีช้างล้อมรอบฐานของวัดสรศักดิ์
ที่ตั้ง	ภายในกำแพงเมืองของอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย, ประเทศไทย
พิกัด	17°01′22.7″N 99°42′16.4″E / 17.022972°N 99.704556°E
ประเภท	โบราณสถาน
ส่วนหนึ่งของ	อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย
ความเป็นมา
วัสดุ	อิฐ
สร้าง	พ.ศ. 1955–60
สมัย	สุโขทัยตอนปลาย
สถาปัตยกรรม
รูปแบบสถาปัตยกรรม	ลังกา
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	วัดสรศักดิ์
ขึ้นเมื่อ	8 มีนาคม พ.ศ. 2478
เป็นส่วนหนึ่งของ	โบราณสถานในจังหวัดสุโขทัย
เลขอ้างอิง	0004106

วัดสรศักดิ์ เป็นโบราณสถานภายในกำแพงของอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ใกล้กับประตูศาลหลวง ประตูเมืองด้านทิศเหนือ

ลักษณะทางกายภาพ

โบราณสถานภายในวัดสรศักดิ์ ประกอบไปด้วยเจดีย์ประธาน และวิหาร

เจดีย์ประธาน เป็นเจดีย์ทรงลังกาแบบหนึ่งที่นิยมสร้างมาตั้งแต่สมัยสุโขทัยแล้วคือ เจดีย์ทรงกลมที่มีช้างล้อมรอบฐาน ตามความเชื่อที่ว่าช้างเป็นสัตว์พาหนะของพระเจ้าจักรพรรดิ์ที่คู่ควรกับการเป็นพาหนะค้ำจุนพระพุทธศาสนาให้ยั่งยืนตลอด 5,000 ปี^[1]^: 19

เดิมเจดีย์ได้หักพังลงหมดแล้ว เหลือเฉพาะส่วนฐานที่มีช้างล้อม ซึ่งตรงกับข้อความในจารึก อย่างไรก็ตาม รูปแบบที่ปรากฏในปัจจุบันสร้างต่อเติมขึ้นใหม่เมื่อครั้งกรมศิลปากรบูรณปฏิสังขรณ์เมื่อปี พ.ศ. 2546^[2]^: 64

ด้านหน้าหรือด้านทิศตะวันออกของเจดีย์ประธานเป็นที่ตั้งของวิหาร จากฐานและตอเสาที่หลงเหลืออยู่ สันติ เล็กสุขุม สันนิษฐานว่าวิหารหลังนี้คงมีหลังคาทรงจั่วและมีเฉลียงโดยรอบ^[3]^: 49

ศักดิ์ชัย สายสิงห์ กล่าวว่าข้อมูลจากจารึกชี้ให้เห็นถึงการสร้างวัดในสมัยนั้น น่าจะเป็นเรื่องของกษัตริย์และเจ้านาย ส่วนขุนนางที่จะสร้างวัดต้องขอพระราชานุญาตก่อน และเจดีย์ทรงระฆังที่ประดับด้วยประติมากรรมช้างล้อมรอบ น่าจะได้รับความนิยมมาถึงในช่วงเวลานี้^[2]^: 64

วิหารของวัดสรศักดิ์
ช้างประดับภายในเจดีย์ประธาน
คติช้างล้อมเจดีย์เป็นคติที่มาจากลังกา
วัดสรศักดิ์ในช่วงเทศกาลสงกรานต์

โบราณวัตถุ

จารึกวัดสรศักดิ์

ด้านหน้า

ด้านหลัง

ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง จังหวัดสุโขทัย

ศรีศุภมัสดุอาทิศักราชได ๑๓๓๔ มะโรงสัปตสัปตจัตวาริ ศกวันพฤหัสบดีเดือนห้า [...] จึงท่านผู้หนึ่งชื่อนายอินทรสรศักดิ์มีศรั-ทธาในพระพุทธศาสนาจึงขอที่อันอยู่นั้นหนขื่อ ได้สี่สิบห้าวาหนแป ได้สามสิบเก้าวานี้แก่พ่ออยู่หัวเจ้าธ ออกญาธรรมราชาองค์ทรงไตรปิฏกนั้นว่าจะสร้างอารามถวายพระราชกุศลแก่พ่ออยู่หัวเจ้าธ ...

— ส่วนเปิดของจารึกวัดสรศักดิ์เป็นคำปริวรรตโดยฉ่ำ ทองคำวรรณ กล่าวถึงนายอินทรสรศักดิ์ขอพระราชทานที่ดินจากพ่ออยู่หัว เพื่อสร้างพระอารามถวาย

จารึกวัดสรศักดิ์ หรือจารึกหลักที่ 49 เป็นแผ่นหินชนวนรูปทรงเสมา โดยมีขนาดกว้าง 96 เซนติเมตร สูง 144 เซนติเมตร หนา 19 เซนติเมตร โดยภายในจารึกมีหนึ่งด้าน โดยมีทั้งหมด 35 บรรทัด จารึกเป็นตัวอักษรไทยสุโขทัย เนื้อหาของจารึกกล่าวถึงนายอินทรศักดิ์ หรืออินทรสรศักดิ์ หรืออินทราสรศักดิ์ ขอพระราชทานที่ดินขนาด 15 x 30 วา จากเจ้าท่านออกญาธรรมราชา หรือพญาไสลือไท เพื่อสร้างพระอารามถวาย สร้างมหาเจดีย์มีช้างประกอบด้วยพระเจ้าหน่อยตีนและวิหารหอพระ สร้างในปี พ.ศ. 1955 และสร้างเสร็จในปี พ.ศ. 1960 ครั้นสร้างสำเร็จแล้วจึงให้นิมนต์พระมหาเถรธรรมไตรโลกฯ จากตำบลดาวขอน ผู้เป็นน้าของออกญาธรรมราชา เจ้าเมืองสุโขทัย ให้มาจำพรรษาที่วัดนี้ด้วย^[4]^[1]^: 19^[2]^: 63

ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 1959 สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 ขณะยังทรงพระเยาว์ได้เสด็จมาบำเพ็ญพระราชกุศล พร้อมพระราชมารดาและพระมาตุจฉาที่เมืองสุโขทัย การเสด็จคราวนี้พระมาตุจฉาได้เสด็จเข้าพำนักหัวสนามเก่าด้านทิศตะวันตกติดกับวัดสรศักดิ์ ความในจารึกวัดสรศักดิ์นี้เองที่ช่วยชี้ตำแหน่งของพระตำหนักหรือวังเจ้านาย ตลอดถึงกษัตริย์ของสุโขทัยว่าควรจะอยู่ตรงบริเวณทิศตะวันตกของวัดสรศักดิ์ เหนือศาลาตาผาแดง และที่ปัจจุบันเป็นถนนจากวัดมหาธาตุผ่านศาลตาผาแดง ผ่านวัดสรศักดิ์ และพระตำหนัก สู่ประตูศาลหลวงด้านทิศเหนือนี้คือ “สนาม” ที่กล่าวถึงในจารึกวัดสรศักดิ์^[1]^: 19

นอกจากนี้ จารึกได้กล่าวถึงการสร้างพระเจ้าหย่อนตีน โดยที่อีกด้านหนึ่งของจารึกได้ปรากฏพระพุทธรูปสลักเป็นพระลีลาอยู่ด้วย ประเสริฐ ณ นคร ให้ข้อคิดเห็นว่าพระเจ้าหย่อนตีนในที่นี้อาจหมายถึงพระพุทธรูปลีลาก็ได้ จึงเป็นหลักฐานที่สำคัญอย่างหนึ่งที่แสดงให้เห็นว่าพระพุทธรูปลีลาสมัยสุโขทัยนั้น คงมีมาก่อนหรืออย่างน้อยในช่วงปี พ.ศ. 1960 ก็รู้จักกันดีแล้ว^[2]^: 64

จารึกวัดสรศักดิ์พบที่มุมตะวันตกเฉียงเหนือของตระพังสอ เมื่อปี พ.ศ. 2498 โดยหน่วยขุดแต่งและบูรณะเมืองสุโขทัย กองโบราณคดี กรมศิลปากร

อ้างอิง

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 กรมศิลปากร, สำนักโบราณคดี. (2546). นำชมอุทยานประวัติศาสตร์ สุโขทัย ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร. ISBN 9749128125.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ศักดิ์ชัย สายสิงห์. (2547). ศิลปะสุโขทัย: บทวิเคราะห์หลักฐานโบราณคดี จารึก และศิลปกรรม. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร, สถาบันวิจัยและพัฒนา. ISBN 9749624491
↑ สันติ เล็กสุขุม. (2551). โบราณสถานกับรูปแบบสันนิษฐาน มรดกโลก สุโขทัย ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร. กรุงเทพฯ: ทวีวัฒน์การพิมพ์. ISBN 9789749450000
↑ ฉ่ำ ทองคำวรรณ. ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม มอญ, บาลีสันสกฤต. 2508.^{[ระบุข้อมูลทางบรรณานุกรมไม่ครบ]}

แหล่งข้อมูลอื่น

A.B. Griswold & Prasert na Nagara: A Declaration of Independence – PDF-Datei der Siam Society mit Foto der Steininschrift 49, den Text in moderner Thai-Schrift sowie Übersetzung des Textes in Englisch
Betty Gosling: Sukhothai Its History, Culture, And Art. Asia Books (Oxford University Press), Bangkok 1991, ISBN 974-8206-85-8
A.B. Griswold: Towards A History Of Sukhothai Art. The Fine Arts Department, Bangkok 1967 (ohne ISBN)
Dawn F. Rooney: Ancient Sukhothai, Thailand's Cultural Heritage. River Books, Bangkok 2008, ISBN 978-974-9863-42-8

[piset-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 กรมศิลปากร, สำนักโบราณคดี. (2546). นำชมอุทยานประวัติศาสตร์ สุโขทัย ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร. ISBN 9749128125.

[SakChai-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ศักดิ์ชัย สายสิงห์. (2547). ศิลปะสุโขทัย: บทวิเคราะห์หลักฐานโบราณคดี จารึก และศิลปกรรม. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร, สถาบันวิจัยและพัฒนา. ISBN 9749624491

[3] สันติ เล็กสุขุม. (2551). โบราณสถานกับรูปแบบสันนิษฐาน มรดกโลก สุโขทัย ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร. กรุงเทพฯ: ทวีวัฒน์การพิมพ์. ISBN 9789749450000

[4] ฉ่ำ ทองคำวรรณ. ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม มอญ, บาลีสันสกฤต. 2508.^{[ระบุข้อมูลทางบรรณานุกรมไม่ครบ]}

[1]

[2]

[3]

[4]