วัดสมุหประดิษฐาราม

วัดสมุหประดิษฐาราม
ที่ตั้ง	ตำบลสวนดอกไม้ อำเภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี
ประเภท	พระอารามหลวงชั้นตรีชนิดสามัญ
นิกาย	มหานิกาย
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดสมุหประดิษฐาราม เป็นพระอารามหลวงชั้นตรีชนิดสามัญ สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลสวนดอกไม้ อำเภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี

ประวัติ

วัดสมุหประดิษฐารามสร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยเจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต กัลยาณมิตร) ต้นตระกูลกัลยาณมิตร สร้างเพื่ออุทิศให้แก่มารดา เมื่อสร้างเสร็จแล้วจึงได้น้อมเกล้าฯ ถวายเป็นพระอารามหลวง และสันนิษฐานว่าครั้งหนึ่งวัดแห่งนี้ เคยใช้เป็นสถานที่ทำพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาของข้าราชการในจังหวัดสระบุรี ก่อนถูกยกเลิกไปภายหลัง

ด้านการการศึกษา ได้จัดศาลาโรงธรรม (ศาลาการเปรียญ) ในวัดเป็นโรงเรียนประชาบาลแห่งแรกของจังหวัดสระบุรี นามว่า โรงเรียนประถมสมุหประดิษฐ์ เปิดสอนเมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม ร.ศ. 126 (พ.ศ. 2451) ในสมัยพระศีลวิสุทธิดิลก (โต ธมฺมปญฺโญ) ปกครองวัด ได้เปิดเรียนนักธรรม พ.ศ. 2458 และ เปิดเรียนบาลีเมื่อ พ.ศ. 2477

อาคารเสนาสนะ

พระอุโบสถสร้างเสร็จเมื่อประมาณ พ.ศ. 2404 หน้าบันเป็นปูนปั้นรูปตราแผ่นดินรัชกาลที่ 3 ประดับลวดลายดอกไม้และสิงห์ สัญลักษณ์กระทรวงมหาดไทย มีซุ้มประตูกำแพงแก้ว ด้านหน้าพระอุโบสถได้รับอิทธิพลศิลปกรรมจีน กรอบซุ้มประตูด้านหลังอุโบสถ และลวดลายเซี่ยวกางบนบานประตู เป็นทวารบาลแบบจีน ยืนบนหลังสิงโต พระประธานในอุโบสถ มีนามว่า พระพุทธรัชกัลยาณมิตรประดิษฐาราม เป็นพระปางมารวิชัย หล่อโลหะลงรักปิดทอง อัญเชิญมาจากสุโขทัย ภายในโบสถ์มีจิตรกรรมฝาผนัง เหนือช่องหน้าต่างทั้งสี่ด้าน เขียนลายพุ่มข้าวบิณฑ์ก้านแย่ง บนผนังด้านขวาหลังพระประธาน เขียนภาพวิถีชีวิตในอดีต

ด้านข้างพระอุโบสถ มีเจดีย์ทรงกลมบนฐานแปดเหลี่ยม มีกำแพงแก้วล้อมรอบ มีบันได 4 ด้าน นัยว่าเจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต) ผู้สร้างวัด ได้บรรจุอัฐิธาตุของมารดาไว้ พระเจดีย์องค์นี้สร้างพร้อมกับอุโบสถ บนหอสวดมนต์ มีตุ๊กตาจีน 2 ตัว เดิมตั้งไว้หน้าพระอุโบสถ ไม่ทราบว่าได้มาจากที่ใด ใครเป็นผู้ถวายให้วัด ยังมีธรรมาสน์ลายทอง ปรากฏพระปรมาภิไธยย่อ จปร. เป็นสังหาริมวัตถุที่พระราชทานในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว