วัดสมณโกฏฐาราม

วัดสมณโกฏฐาราม
ชื่อสามัญ	วัดสมณโกฏฐาราม, วัดพระยาพระคลัง
ที่ตั้ง	ตำบลไผ่ลิง อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
พระประธาน	พระศรีสมณโกฏบพิตร
เจ้าอาวาส	พระครูอาทรบุญวิสุทธิ์
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดสมณโกฏฐาราม เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลไผ่ลิง อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เจ้าอาวาสรูปปัจจุบัน คือ พระครูอาทรบุญวิสุทธิ์

ประวัติ

วัดสมณโกฏฐารามตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 1900 และได้รับการปฏิสังขรณ์โดยเจ้าพระยาโกษาธิบดี (เหล็ก) และเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โดยเรียกชื่อว่า วัดพระยาพระคลัง ในจดหมายเหตุของแกมเฟอร์ แพทย์ชาวเยอรมันที่เดินทางเข้ามากรุงศรีอยุธยาเมื่อ พ.ศ. 2233 ในรัชกาลสมเด็จพระเพทราชา ได้เขียนแผนผังประกอบไว้ปรากฏว่าเป็นวัดสมณโกฏฐารามและวัดกุฎีดาว และยังระบุว่าสมเด็จพระเพทราชาได้เสด็จไปที่วัดนี้เพื่อพระราชทานเพลิงศพเจ้าแม่วัดดุสิตซึ่งเป็นมารดาของเจ้าพระยาโกษา (เหล็ก) และเจ้าพระยาโกษา (ปาน) และยังเป็นพระแม่นมของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชเมื่อ พ.ศ. 2233 จึงพอสันนิษฐานได้ว่าวัดนี้น่าจะเป็นวัดที่เจ้าพระยาโกษาธิบดีทั้งสองท่านปฏิสังขรณ์เพื่อให้เป็นวัดประจำตระกูล วัดสมณโกฏฐารามได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อ พ.ศ. 1910

เสนาสนะ

เสนาสนะอยู่ทางด้านทิศใต้ของโบราณสถาน ประกอบด้วยฐานปรางค์ขนาดใหญ่ล้อมด้วยระเบียงคดรูปสี่เหลี่ยมเป็นปรางค์ที่สร้างขึ้นในราวปลายสมัยอยุธยาตอนกลาง ซึ่งสร้างครอบทับเจดีย์ทรงระฆังกลมที่ตั้งอยู่บนลานประทักษิณที่ต่อเชื่อมกับเจดีย์ประจำมุมทั้งสี่และมีกำแพงแก้วล้อมรอบอีกชั้นหนึ่ง ที่สร้างขึ้นในสมัยอยุธยาตอนต้นไว้ ถัดออกมาทางด้านทิศตะวันออกนอกระเบียงคดมีวิหารขนาดใหญ่ ซึ่งได้รับการบูรณะเพิ่มเติมอีกครั้งในสมัยอยุธยาตอนปลาย เช่นเดียวกับอุโบสถซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกของวัดในแนวเดียวกัน พระประธานในอุโบสถคือ พระศรีสมณโกฏบพิตร หน้าตักกว้าง 149 นิ้ว สูง 190 นิ้ว เนื้อองค์พระเป็นหินทราย ปางมารวิชัย สร้างตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้น

มหาธาตุเจดีย์ที่เหลือเพียงซากฐาน และมีบันทึกในคำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม เอกสารจากหอหลวงว่า เป็นมหาเจดีย์ที่เป็นหลักเป็นศรีแห่งพระนคร 1 ใน 5 อีกด้วย คำว่ามหาธาตุเจดีย์ หมายถึง พระบรมธาตุที่บรรจุประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า ตามบันทึกมี 5 องค์ ได้แก่ วัดมหาธาตุ วัดพระราม วัดราชบูรณะ วัดสมณโกฏฐาราม และวัดพุทไธศวรรย์ ภายในวัดยังมีอนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ศาลโกษาเหล็ก และศาลโกษาปาน