วัดลี

วัดลี
ที่ตั้ง	ตำบลเวียง อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดลี เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลเวียง อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา คำว่า "ลี" เป็นคำโบราณของไทยทางภาคเหนือ หมายถึงกาดหรือตลาด วัดลีจึงหมายถึง วัดที่อยู่ในย่านชุมชนตลาด

วัดลีสร้างเมื่อ พ.ศ. 2038 เจ้าสี่หมื่นพะเยา ผู้ครองเมืองพะเยา ได้รับพระราชโองการให้สร้างวัดลีเพื่อเป็นการถวายส่วนบุญส่วนกุศลแด่พญายอดเชียงราย กษัตริย์แห่งเมืองเชียงใหม่ เจ้าสี่หมื่นพะเยาได้ทำพิธีฝังหินกำหนดเขตวัดและผูกพัทธสีมาเป็นอุโบสถไว้กับวัดลี พระมหาเถรปัญญาวังสะ ได้รับการแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาสรูปแรก ต่อมาพม่าได้ยึดครองล้านนา ทำให้วัดอยู่ในสภาพวัดร้าง จากนั้นได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ และยกฐานะขึ้นมาเป็นวัดอีกครั้ง ในช่วง พ.ศ. 2463–2478 โดยมีพระครูบาศรีวิชัย จึงได้ไปนิมนต์ครูบาแก้วมูลญาณวุฑฺฒิมาเป็นเจ้าอาวาสวัดลี

อาคารและเสนาสนะที่สำคัญ ได้แก่ ประตูโขงสร้างด้วยอิฐถือปูนมีลายปูนปั้นด้านบนเป็นช่อชั้นลดระดับลงมาได้สัดส่วน เจดีย์ทรงแปดเหลี่ยมสีขาวยกเก็จย่อมุม ศิลปะล้านนา ด้านกว้างและด้านยาว ประมาณ 20 เมตร ในแต่ละด้านมีพระพุทธรูปหินทรายรายรอบองค์เจดีย์ วิหารยาว 40 เมตร กว้าง 15 เมตร สถาปัตยกรรมล้านนา มีพระพุทธรูปหินทรายประทับอยู่หลายองค์ และมีอนุสาวรีย์เจ้าสี่หมื่นพะเยา และมี พิพิธภัณฑ์เวียงพยาว ที่เก็บสะสมของโบราณไว้อีกด้วย ก่อตั้งโดยพระครูอนุรักษ์บุรานันท์