วัดดอยงำเมือง

วัดดอยงำเมือง
พระวิหาร วัดงำเมือง
ที่ตั้ง	ถนนอาจอำนวย บ้านฮ่อมดอย หมู่ที่ 1 ตำบลเวียง อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย
ประเภท	มหานิกาย
พระประธาน	พระพุทธรูปศิลปะล้านนาอิทธิพลศิลปะสุโขทัย ปางมารวิชัย
เจ้าอาวาส	พระครูวิทิตสาธุการ
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดงำเมือง หรือ วัดดอยงำเมือง เป็นวัดที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ในจังหวัดเชียงราย เดิมชื่อ วัดงามเมือง เป็นวัดโบราณที่ไม่ปรากฏประวัติการสร้าง ตั้งอยู่บนดอยงามเมือง ต่อมากลายเป็นวัดร้างในช่วงยุคฟื้นฟูเมืองเชียงราย

พ.ศ. 2435 เดือนเมษายน ขึ้น 6 ค่ำ มีการสร้างวิหารวัดงามเมือง ซึ่งมีรูปแบบและสถาปัตยกรรมคล้ายกับวิหารของวัดพระแก้วและวัดพระสิงห์ สันนิษฐานว่าช่างผู้ออกแบบและก่อสร้างคือช่างคณะเดียวกัน เมื่อวัดร้าง วิหารไม่ได้รับการบูรณะจึงพังเสียหาย ต่อมา พ.ศ. 2445 ได้สร้างพระเจ้าหลวง (พระประธานในวิหาร)

พ.ศ. 2488 พระวีรญาณมุนี (หมื่น สุมโน) เจ้าคณะจังหวัดเชียงรายในขณะนั้น มอบหมายให้พระครูธรรมวงศ์วิวัฒน์ เจ้าอาวาสวัดศรีบุญเรือง เจ้าคณะอำเภอเมืองเชียงราย อัญเชิญพระเจ้าล้านทองจากวัดล้านทอง (วัดแสนทอง) ซึ่งเป็นวัดร้าง (ปัจจุบันคือโรงเรียนอนุบาลเชียงราย) ไปประดิษฐานที่วัดงามเมือง ต่อมาเมื่อวัดงามเมืองร้าง ศรัทธาสาธุชนจึงได้ขึ้นไปทำหลังคาคลุมพระเจ้าหลวงและพระเจ้าล้านทอง พ.ศ. 2495 พระวีรญาณมุนี (หมื่น สุมโน) ได้มอบหมายให้พระพุทธิวงศ์วิวัฒน์ เจ้าอาวาสวัดพระแก้วในขณะนั้น ทำการฟื้นฟูบูรณปฏิสังขรณ์วัดงามเมืองขึ้นใหม่

พ.ศ. 2504 พระพุทธิวงศ์วิวัฒน์ (วงศ์ ทานวํโส) เจ้าคณะอำเภอเมืองเชียงรายขณะนั้น ได้ทำการย้ายพระเจ้าล้านทองจากวัดงามเมืองมาประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถวัดพระแก้วจนถึงปัจจุบัน

พ.ศ. 2536 วัดงามเมืองถูกเปลี่ยนชื่อเป็นวัดงำเมือง หรือวัดดอยงำเมือง จนถึงปัจจุบัน

อนึ่ง ประวัติที่ทางวัดอ้างว่าพญาไชยสงคราม เป็นผู้สร้างวัดและนำอัฐิพญามังรายมาประดิษฐาน, พระยาสรีรัชฏเงินกอง (หมื่นงั่ว) เจ้าเมืองเชียงแสนมาบูรณะวัดในปี พ.ศ. 2030 และเจ้าฟ้ายอดงำเมือง เจ้าฟ้าเมืองเชียงแสนมาบูรณะอีกครั้งในปี พ.ศ. 2220 นั้น ยังไม่พบในเอกสารประวัติศาสตร์ชั้นต้นแต่อย่างใด ซึ่งน่าจะเป็นการสับสนกับประวัติวัดพระเจ้าล้านทอง เชียงแสน มากกว่า

กู่พญามังราย

พระเจดีย์วัดดอยงำเมือง

พระเจดีย์วัดดอยงำเมือง หรือที่เชื่อกันว่าเป็นกู่พญามังราย มีฐานเป็นศิลาแลง (เป็นการบูรณะภายหลัง ไม่ได้ทำขึ้นพร้อมกับองค์เจดีย์) ทรงปราสาทยอด ประกอบด้วยฐานเขียงสี่เหลี่ยม 3 ชั้น ต่อด้วยฐานเขียงย่อมุมยี่สิบ 1 ชั้น เหนือขึ้นไปเป็นส่วนเรือนธาตุที่ตกแต่งเป็นฐานบัวลูกแก้วอกไก่สองเส้นยืดสูง กึ่งกลางของแต่ละด้านเป็นซุ้มจระนำประดิษฐานพระพุทธรูป ถัดขึ้นไปเป็นชุดบัวลูกแก้วอกไก่เส้นเดียว 2 ชุดในผังแปดเหลี่ยม แล้วจึงเป็นองค์ระฆังกลม องค์เรือนธาตุย่อเก็จ ก่อด้วยอิฐ มีซุ้มคูหา 4 ด้าน ภายในประดิษฐานพระพุทธรูป ต่อขึ้นไปเป็นองค์ระฆัง 8 เหลี่ยม ซึ่งเครื่องยอดหักหายไป กำหนดอายุราวพุทธศตวรรษที่ 21 ลงมา

กู่พญามังรายที่วัดดอยงำเมือง ปรากฏครั้งแรกในเอกสารราชกิจจานุเบกษา เล่ม 52 หน้า 3683 วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478 แต่ไม่ทราบที่มาและข้อมูลที่อ้างอิงชัดเจน และปรากฏอีกครั้งในหนังสือตำนานเมืองเหนือ พ.ศ. 2497 ของสงวน โชติสุขรัตน์ โดยระบุว่าเจดีย์ที่เป็นกู่ของพญามังรายนั้น เป็นเจดีย์ที่พังทลายเหลือแต่ฐานบนดอยงามเมือง อยู่หลังวัดดอยงำเมือง ซึ่งปัจจุบันถูกทำลายไปแล้ว อีกทั้งข้อมูลที่พญาไชยสงครามนำพระอัฐิของพญามังรายมาไว้ที่วัดดอยงำเมืองนั้น ยังไม่ปรากฏหลักฐานข้อมูลในเอกสารชั้นต้นฉบับใด และสงวน โชติสุขรัตน์ไม่ได้อ้างอิงที่มาของข้อมูลนี้ ทำให้มีความน่าเชื่อถือน้อย

เมื่อข้อมูลชุดนี้แพร่หลาย เนื่องจากเจดีย์ที่ถูกอ้างว่าเป็นกู่ถูกทำลายไปแล้ว จึงเกิดความเข้าใจว่าเจดีย์อีกองค์หนึ่งของวัดดอยงำเมืองเป็นกู่ของพญามังราย ซึ่งเป็นคนละองค์กับที่หนังสือตำนานเมืองเหนือระบุ อีกทั้งอายุและศิลปะของเจดีย์และผอบทองคำและเงินที่ค้นพบในเจดีย์ (ปัจจุบันอยู่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงแสน) ก็มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 21 ซึ่งเป็นช่วงยุคพม่า-ฟื้นฟูเมืองเชียงรายเท่านั้น จึงไม่น่าจะเป็นกู่ของพญามังราย

พ.ศ. 2535 ได้สร้างพระบรมรูปพระญามังรายไว้ด้านหน้าเจดีย์ โดย พระราชรัตนากร เจ้าอาวาสวัดพระแก้ว, พระครูวิทิตสาธุการ เจ้าอาวาสวัดดอยงำเมือง ประธานฝ่ายสงฆ์ นายบุญเลิศ เจริญผล อัยการศาลอุทธรณ์จังหวัดเชียงราย เป็นประธานฝ่ายฆราวาส พร้อมพุทธศาสนิกชนทั่วไปสร้างขึ้น

ในปี พ.ศ. 2551 ได้ทำการปรับปรุงฐานพระราชอาสน์และฉัตร โดยการท่าเรือแห่งประเทศไทย เพื่อให้สมพระเกียรติยิ่งขึ้น