วงศ์นกกระทุง

วงศ์นกกระทุง ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: โอลิโกซีน-ปัจจุบัน, 30–0Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
นกกระทุง (P. philippensis)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Aves
อันดับ:	Pelecaniformes
วงศ์:	Pelecanidae Rafinesque, 1815
สกุล:	Pelecanus Linnaeus, 1758
ชนิดต้นแบบ
Pelecanus onocrotalus Linnaeus, 1758
ชนิด
ดูในเนื้อหา

นกกระทุง หรือ นกเพลิแกน (อังกฤษ: Pelican) เป็นวงศ์ของนกน้ำขนาดใหญ่วงศ์หนึ่ง ในอันดับนกกระทุง (Pelecaniformes) ใช้ชื่อวงศ์ว่า Pelecanidae

เป็นนกที่มีลำตัวขนาดใหญ่ (125-165 เซนติเมตร) มีลักษณะเด่น คือ จะงอยปากใหญ่ ปากบนแบน ปลายจะงอยปากงอเป็นขอ ปากล่างมีถุงใต้คางแผ่จนถึงคอโดยไม่มีขนปกคลุม รูจมูกเล็กอยู่บริเวณร่องปากซึ่งยาวตลอดทางด้านข้างของจะงอยปากบน ปีกใหญ่และกว้าง ขนปลายปีกเส้นที่ 2 นับจากด้านนอกยาวที่สุด หางสั้น ปลายหางตัด ขณะบินคอจะหดสั้น ขาอ้วนและสั้น แข้งด้านข้างแบน ทางด้านหน้าปกคลุมด้วยเกล็ดแบบร่างแห มีฟังผืดนิ้วแบบตีนพัดเต็ม

เป็นนกหาปลาที่กินปลา โดยการใช้ถุงใต้คางช้อนปลาในน้ำ หรือบินลงในน้ำแล้วพุ่งจับ ทำรังเป็นกลุ่มด้วยวัสดุจากกิ่งไม้ ปกติทำรังบนพื้นดิน แต่บางครั้งก็ทำรังบนต้นไม้ วางไข่ครั้งละ 1-4 ฟอง สีเปลือกไข่เหมือนสีผงชอร์คปกคลุม ลูกนกแรกเกิดเป็นลูกอ่อนเดินไม่ได้ ไม่มีขนปกคลุม ขนมีสีชมพูโดยปกติ เป็นนกที่หากินและอาศัยอยู่ใกล้แหล่งน้ำและชายทะเล

นอกจากจะกินปลาแล้ว นกกระทุงในบางครั้งยังมีพฤติกรรมกินไข่นกหรือลูกนกตัวอื่นเป็นอาหาร ตลอดจนนกในวัยโตเต็มที่เช่น นกพิราบ เป็นอาหารได้ด้วย

พบกระจายพันธุ์เกือบทั่วโลก ยกเว้นทางซีกโลกทางเหนือ, นิวซีแลนด์ และโพลีนีเซีย แบ่งออกได้แค่สกุลเดียว (บางข้อมูลแบ่งเป็น 2 สกุล) 8 ชนิด ในประเทศไทยเพียงชนิดเดียว

การจำแนก

สกุล Pelecanus

• Pelecanus conspicillatus Temminck, 1824
• Pelecanus crispus Bruch, 1832
• Pelecanus erythrorhynchos Gmelin, 1789
• Pelecanus occidentalis Linnaeus, 1766
• Pelecanus onocrotalus Linnaeus, 1758
• Pelecanus philippensis Gmelin, 1789 พบในประเทศไทย
• Pelecanus rufescens Gmelin, 1789
• Pelecanus thagus Molina, 1782