ข้ามไปเนื้อหา

รายพระนามและชื่อภรรยาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

นี่คือรายพระนามและรายนาม พระมเหสี เจ้าจอมในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

รายพระนามพระมเหสีและรายนามเจ้าจอมในรัชกาลที่ 5

[แก้]
พระภรรยาเจ้าชั้นลูกหลวง ตำแหน่งสมเด็จพระบรมราชินีนาถ
พระฉายาลักษณ์ พระนาม ข้อมูลส่วนพระองค์ พระราชบุตร
1. สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ
(พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาผ่องศรี)
พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับสมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา (เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม สกุลเดิม: สุจริตกุล) พระราชสมภพเมื่อ 1 มกราคม พ.ศ. 2407 และสวรรคตเมื่อ 20 ตุลาคม พ.ศ. 2462
พระภรรยาเจ้าชั้นลูกหลวง ตำแหน่งสมเด็จพระบรมราชเทวี
พระฉายาลักษณ์ พระนาม ข้อมูลส่วนพระองค์ พระราชบุตร
2. สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี
(พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์)
พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับสมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา (เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม สกุลเดิม: สุจริตกุล) พระราชสมภพเมื่อ 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2403 และทิวงคตเมื่อ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2423 ด้วยอุปัทวเหตุเรือพระที่นั่งล่ม
3. สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี
(พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าสว่างวัฒนา)
พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับสมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา (เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม สกุลเดิม: สุจริตกุล) พระราชสมภพเมื่อ 10 กันยายน พ.ศ. 2405 และสวรรคตเมื่อ 17 ธันวาคม พ.ศ. 2498
พระภรรยาเจ้าชั้นลูกหลวง ตำแหน่งพระราชเทวี
พระรูป พระนาม ข้อมูลส่วนพระองค์ พระราชบุตร
4. พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี
(พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าสุขุมาลมารศรี)
พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับเจ้าคุณจอมมารดาสำลี (สกุลเดิม: บุนนาค) ประสูติเมื่อ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2404 และสิ้นพระชนม์เมื่อ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2470
พระภรรยาเจ้าชั้นลูกหลวง (มิได้สถาปนา)
พระรูป พระนาม ข้อมูลส่วนพระองค์ พระราชบุตร
5. พระเจ้าพี่นางเธอ พระองค์เจ้าทักษิณชา นราธิราชบุตรี
(พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าทักษิณชา นราธิราชบุตรี)
พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับเจ้าจอมมารดาจันทร์ (สกุลเดิม: สุขสถิต) ประสูติเมื่อ 18 กันยายน พ.ศ. 2395 และสิ้นพระชนม์เมื่อ 13 กันยายน พ.ศ. 2449
  • สมเด็จเจ้าฟ้าชาย (ไม่มีพระนาม)
พระภรรยาเจ้าชั้นหลานหลวง ตำแหน่งพระอรรคชายา
พระรูป พระนาม ข้อมูลส่วนพระองค์ พระราชบุตร
6. พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์
(หม่อมเจ้าปิ๋ว ลดาวัลย์)
พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี กับเจ้าจอมมารดาจีน ประสูติเมื่อ 26 มกราคม พ.ศ. 2397 และสิ้นพระชนม์เมื่อ 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2430
7. พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา
(หม่อมเจ้าบัว ลดาวัลย์)
พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี กับเจ้าจอมมารดาจีน ประสูติเมื่อ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2390 และสิ้นพระชนม์เมื่อ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2444
8. พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมขุนสุทธาสินีนาฏ
(หม่อมเจ้าสาย ลดาวัลย์)
พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี กับเจ้าจอมมารดาจีน ประสูติเมื่อ 4 กันยายน พ.ศ. 2405 และสิ้นพระชนม์เมื่อ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2472
พระภรรยาเจ้า ตำแหน่งพระราชชายา
พระรูป พระนาม ข้อมูลส่วนพระองค์ พระราชบุตร
9. เจ้าดารารัศมี พระราชชายา
(เจ้าดารารัศมีแห่งนครเชียงใหม่)
พระธิดาในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ กับเจ้าทิพเกสร หรือเทพไกรสร ประสูติเมื่อ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2416 และสิ้นพระชนม์เมื่อ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2476
เจ้าจอมมารดา
รูป นาม ข้อมูลส่วนตัว พระราชบุตร
10. เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แข
(หม่อมราชวงศ์แข พึ่งบุญ)
ธิดาหม่อมนก พึ่งบุญ ณ อยุธยา เกิดเมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2390 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2469
11. เจ้าคุณจอมมารดาแพ
(แพ บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) กับท่านผู้หญิงอิ่ม เกิดเมื่อ 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397 และถึงแก่พิราลัยเมื่อ 22 มีนาคม พ.ศ. 2486
12. เจ้าจอมมารดาแสง
(แสง กัลยาณมิตร)
ธิดาพระยาไชยวิชิต (ช่วง กัลยาณมิตร) เกิดเมื่อเกิด 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2441
13. เจ้าจอมมารดาสุด
(สุด สุกุมลจันทร์)
ธิดาพระยาสุรินทรราชเสนี (จั่น สุกุมลจันทร์) กับคุณหญิงกลิ่น (สกุลเดิม: รักตประจิต) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2394 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2455
14. เจ้าจอมมารดาตลับ
(ตลับ เกตุทัต)
ธิดาพระยาเวียงในนฤบาล (หรั่ง เกตุทัต) กับขรัวยายอิ่ม เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2395 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2472
15. เจ้าจอมมารดามรกฎ
(มรกฎ เพ็ญกุล)
ธิดาเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง เพ็ญกุล)​ กับท่านผู้หญิงหุ่น เกิดเมื่อ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2398 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2458
16. เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย
(หม่อมราชวงศ์ย้อย อิศรางกูร)
ธิดาในหม่อมเจ้าโสภณ อิศรางกูร กับหม่อมอิ่ม อิศรางกูร ณ อยุธยา เกิดเมื่อ 14 มิถุนายน พ.ศ. 2398 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 19 เมษายน พ.ศ. 2439
17. เจ้าจอมมารดาอ่วม
(อ่วม พิศลยบุตร)
ธิดาพระยาพิสณฑ์สมบัติบริบูรณ์ (ยิ้ม พิศลยบุตร) กับขรัวยายปราง (สกุลเดิม: สมบัติศิริ) เกิดเมื่อ 10 เมษายน พ.ศ. 2399 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 26 เมษายน พ.ศ. 2434
18. เจ้าจอมมารดาแช่ม
(แช่ม กัลยาณมิตร)
ธิดาพระยามหาอำมาตย์ (ชื่น กัลยาณมิตร) กับขรัวยายแจ่ม เกิดเมื่อ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2399 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 2 มกราคม พ.ศ. 2452
19. เจ้าจอมมารดาทับทิม
(ทับทิม โรจนดิศ)
ธิดาพระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ) กับขรัวยายอิ่ม เกิดเมื่อ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2400 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2481
20. เจ้าจอมมารดาบัว สืบสกุลมาจากชาวบ้านบางเขน เกิดประมาณปี พ.ศ. 2403 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2459
  • พระองค์เจ้าหญิง (ไม่มีพระนาม)
21. เจ้าจอมมารดาโหมด
(โหมด บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) กับท่านผู้หญิงอิ่ม เกิดเมื่อ 16 มกราคม พ.ศ. 2405 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2475
22. เจ้าจอมมารดาจันทร์
(จันทร์ สุกุมลจันทร์)
ธิดาพระยาราชสัมภารากร (เทศ สุกุมลจันทร์) กับคุณหญิงอ่ำ เกิดเมื่อ 23 มิถุนายน พ.ศ. 2405 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 8 มีนาคม พ.ศ. 2454
23. เจ้าจอมมารดาสาย
(สาย สุกุมลจันทร์)
ธิดาพระยาสุรินทรราชเสนี (จั่น สุกุมลจันทร์) กับคุณหญิงกลิ่น (สกุลเดิม: รักตประจิต) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2400 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2498
  • พระองค์เจ้าหญิง (ไม่มีพระนาม)
24. เจ้าจอมมารดาเรือน
(เรือน สุนทรศารทูล)
ธิดาพระยาสุนทรบุรีศรีพิชัยสงคราม (สว่าง สุนทรศารทูล) กับคุณหญิงตลับ (สกุลเดิม: ศรีเพ็ญ) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2408 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 2 มกราคม พ.ศ. 2465
25. เจ้าจอมมารดาวาด
(วาด กัลยาณมิตร)
ธิดานายเสถียรรักษา (เที่ยง กัลยาณมิตร) กับพระนมปริก เกิดเมื่อ 7 มิถุนายน พ.ศ. 2402 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2461
26. เจ้าจอมมารดาทิพเกษร
(เจ้าทิพเกษร ณ เชียงใหม่)
ธิดาเจ้าสุริยะ ณ เชียงใหม่ กับเจ้าสุวรรณา ณ เชียงใหม่[1] ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 3 มีนาคม พ.ศ. 2445
27. เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เนื่อง
(หม่อมราชวงศ์เนื่อง สนิทวงศ์)
พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ กับหม่อมเขียน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม: ศศิสมิต) เกิดเมื่อ 22 ตุลาคม พ.ศ. 2407 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428
28. เจ้าจอมมารดาอ่อน
(อ่อน บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) กับท่านผู้หญิงอู่ (สกุลเดิม: วงศาโรจน์) เกิดเมื่อ 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2410 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 29 มกราคม พ.ศ. 2512
29. เจ้าจอมมารดาพร้อม ธิดาพระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว) กับคุณหญิงกลิ่น ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2441
30. เจ้าจอมมารดาวง
(วง เนตรายน)
ธิดาพระยาอรรคราชนาคภักดี (เนตร เนตรายน) กับขรัวยายอรุ่น
31. เจ้าจอมมารดาแส
(แส โรจนดิศ)
พระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ) กับขรัวยายบาง เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2411 และถึงแก่กรรมเมื่อ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2468
32. เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เกสร
(หม่อมราชวงศ์เกสร สนิทวงศ์)
ธิดาในหม่อมเจ้าสวาสดิ สนิทวงศ์ กับหม่อมพลอย สนิทวศ์ ณ อยุธยา ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 17 มีนาคม พ.ศ. 2441
33. เจ้าจอมมารดาชุ่ม
(ชุ่ม ไกรฤกษ์)
ธิดาพระมงคลรัตน์ราชมนตรี (ช่วง ไกรฤกษ์) กับขรัวยายไข่ เกิดเมื่อ 19 กันยายน พ.ศ. 2412 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 22 มิถุนายน พ.ศ. 2454
34. เจ้าจอมมารดาเลื่อน
(เลื่อน นิยะวานนท์)
ธิดาพระนรินทราภรณ์ (ลอย นิยะวานนท์) กับขรัวยายปริก เกิดเมื่อ 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2418 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490
35. เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์จิ๋ว
(หม่อมราชวงศ์จิ๋ว กปิตถา)
ธิดาในหม่อมเจ้าวัฒนา กปิตถา
  • พระองค์เจ้าหญิง (ไม่มีพระนาม)
36. เจ้าจอมมารดาเหม
(เหม อมาตยกุล)
ธิดาพระยาธรรมสารนิติ (พลับ อมาตยกุล) กับขรัวยายแสง เกิดเมื่อ 21 กันยายน พ.ศ. 2407 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2474
เจ้าจอม
รูป นาม ข้อมูลส่วนตัว หมายเหตุ
37. เจ้าจอมเขียน
(เขียน กัลยาณมิตร)
ธิดานายเสถียรรักษา (เที่ยง กัลยาณมิตร) กับพระนมปริก[2] เป็นหม่อมเดิมตั้งแต่เมื่อครั้งยังดำรงพระอิสริยยศสมเด็จเจ้าฟ้าชายจุฬาลงกรณ์ ภายหลังได้กราบบังคมทูลลาไปบวชเป็นชีจนถึงแก่กรรม[3]
38. เจ้าจอมโหมด
(โหมด บุนนาค)
ธิดาพระยาอภัยสงคราม (นกยูง บุนนาค)​ กับตาด[4] เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2392 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อปี พ.ศ. 2465
39. เจ้าจอมลิ้นจี่ ธิดาพระพิพัฒโกษา (ตาบ) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2396 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2434
40. เจ้าจอมนวล
(นวล ณ นคร)
ธิดาพระยาเสนานุชิต (นุด ณ นคร) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2396 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 22 มิถุนายน พ.ศ. 2421
41. เจ้าจอมจัน ธิดาท่านเผื่อน เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2396 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2420
42. เจ้าจอมหม่อมหลวงถนอม
(หม่อมหลวงถนอม เทพหัสดิน)
ธิดาพระยาราชภักดีศรีรัตนราชสมบัติบดี (หม่อมราชวงศ์ช้าง เทพหัสดิน) กับคล้าย เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2397 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2473
43. เจ้าจอมละม้าย
(ละม้าย สุวรรณทัต)
ธิดาพระยาอนุชิตชาญไชย (พึ่ง สุวรรณทัต) กับคุณหญิงเกษร เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2399 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 19 มีนาคม พ.ศ. 2476
44.เจ้าจอมแจ่ม
(แจ่ม ไกรฤกษ์)
ธิดาพระยาศรีสิงเทพ (ทัต ไกรฤกษ์) เกิดเมื่อ 3 มีนาคม พ.ศ. 2399 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2466 ภายหลังพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น ท้าวนารีวรคณารักษ์ [5]
45. เจ้าจอมสว่าง
(สว่าง ณ นคร)
ธิดาเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อยกลาง ณ นคร) กับท่านผู้หญิงหม่อมราชวงศ์ดาวเรือง (ราชสกุลเดิม: นรินทรางกูร) เกิดเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2399 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 14 มิถุนายน พ.ศ. 2485
46.เจ้าจอมเพิ่ม
(เพิ่ม รัตนทัศนีย์)
ธิดาขุนสมุทรสาคร (ยอด รัตนทัศนีย์) กับขำ เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2400 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 14 เมษายน พ.ศ. 2494 ภายหลังพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น ท้าวภัณฑสารนุรักษ์ ว่าการพระคลังฝ่ายใน[6]
47. เจ้าจอมจีน
(จีน บุนนาค)
ธิดาพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ (แย้ม บุนนาค) กับแย้ม เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2400 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 8​ ธันวาคม พ.ศ. ​2498 พระราชทานเพลิงศพเมื่อ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2498
48. เจ้าจอมเนื่อง
(เนื่อง บุณยรัตพันธุ์)
ธิดาพระยาสีหราชฤทธิไกร (แย้ม บุณยรัตพันธุ์) กับคุณหญิงกลาง เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2400 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 30 มีนาคม พ.ศ. 2465 อายุ 66 ปี[7]
49. เจ้าจอมเพิ่ม
(เพิ่ม ณ นคร)
ธิดาพระอิศราธิไชย (กลิ่น ณ นคร) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2402 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2459
50. เจ้าจอมเจริญ ป่วยเป็นลม ถึงแก่กรรมวันที่ 9 เมษายน พ.ศ. 2468 ขณะอายุ 67 ปี[8]
51. เจ้าจอมอ้น
(อ้น บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) กับอิน เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2403 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อปี พ.ศ. 2485 ภายหลังกราบถวายบังคมลาไปสมรสกับหลวงบริบาลศุขประชา (จวง บุนนาค)
52. เจ้าจอมเอม
(เอม พิศลยบุตร)
ธิดาพระยาพิสณฑ์สมบัติบริบูรณ์ (ยิ้ม พิศลยบุตร) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2405 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2469
53. เจ้าจอมช่วง
(ช่วง พิศลยบุตร)
ธิดาพระยาพิสณฑ์สมบัติบริบูรณ์ (ยิ้ม พิศลยบุตร) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2406
54. เจ้าจอมใย
(ใย บุณยรัตพันธุ์)
ธิดาเจ้าพระยาภูธราภัย (นุช บุณยรัตพันธุ์) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2406 ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2459 พระราชทานเพลิงศพวันที่ 24 เมษายน พ.ศ. 2470[9]
55. เจ้าจอมกลีบ
(กลีบ เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
ธิดาพระยาไชยสุรินทร์ (หม่อมหลวงเจียม เทพหัสดิน) เกิดเมื่อ 7 มีนาคม พ.ศ. 2407 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2469
56. เจ้าจอมลิ้นจี่
(ลิ้นจี่ เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
ธิดาพระยาไชยสุรินทร์ (หม่อมหลวงเจียม เทพหัสดิน) กับตาบ ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 21 มกราคม พ.ศ. 2437
57. เจ้าจอมฟักเหลือง
(ฟักเหลือง เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
ธิดาพระยาไชยสุรินทร์ (หม่อมหลวงเจียม เทพหัสดิน) กับตาบ เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2410 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 27 ธันวาคม พ.ศ. 2448
58. เจ้าจอมประคอง
(ประคอง อมาตยกุล)
ธิดาพระยาธรรมสารนิติพิพิธภักดี (ตาด อมาตยกุล) กับคุณหญิงอิ่ม เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2408 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. 2494
59. เจ้าจอมสังวาลย์
(สังวาลย์ อมาตยกุล)
ธิดาพระยากระสาปนกิจโกศล (โหมด อมาตยกุล)​ เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2409 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อปี พ.ศ. 2476 ภายหลังกราบถวายบังคมลาออกจากฝ่ายในประมาณปี 2436
60. เจ้าจอมอบ
(อบ บุนนาค)
ธิดาพระยาประภากรวงศ์วรวุฒิภักดี (ชาย บุนนาค)​ กับเปรม เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2411 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2430
61. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์แป้น
(หม่อมราชวงศ์แป้น มาลากุล)
พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ กับหม่อมเพิ่ม มาลากุล ณ อยุธยา เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2412 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2461
62. เจ้าจอมเพิ่ม
(เพิ่ม สุจริตกุล)
ธิดาพระยาราชภักดี (โค สุจริตกุล) เกิดเมื่อ 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2412 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 19 เมษายน พ.ศ. 2477 ภายหลังพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น ท้าววนิดาพิจาริณี
63. เจ้าจอมพิศว์
(พิศว์ บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) กับท่านผู้หญิงเปลี่ยน (สกุลเดิม: ชูโต) เกิดเมื่อ 21 เมษายน พ.ศ. 2413 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2508
64. เจ้าจอมถนอม
(ถนอม ภัทรนาวิก)
ธิดานายบุ้นเฮียง ภัทรนาวิก เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2414 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2459
65. เจ้าจอมทับทิม เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2414 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2462
66. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์เยื้อน ไม่ปรากฏว่ามาจากราชสกุลใด เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2414 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2464
67. เจ้าจอมอิ่ม เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2415 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 22 มีนาคม พ.ศ. 2476
68. เจ้าจอมเชื้อ เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2415 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2474
69. เจ้าจอมเอี่ยม
(เอี่ยม บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) กับท่านผู้หญิงอู่ (สกุลเดิม: วงศาโรจน์) เกิดเมื่อ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2416 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 22 มีนาคม พ.ศ. 2495

1 ใน 5 เจ้าจอมก๊กออ
มีพระองค์เจ้าไม่เป็นพระองค์ 2 พระองค์ (ตกพระโลหิต)[10]

70. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์เฉียด
(หม่อมราชวงศ์เฉียด ลดาวัลย์)
ธิดาในหม่อมเจ้าฉาย ลดาวัลย์ กับหม่อมฉิม ลดาวัลย์ ณ อยุธยา เกิดเมื่อ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2416 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2501
71.เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ปั้ม
(หม่อมราชวงศ์ปั้ม มาลากุล)
พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ กับหม่อมทับ มาลากุล ณ อยุธยา เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2417 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อปี พ.ศ. 2481 ภายหลังพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น ท้าววรคณานันท์ ควบคุมท้าวนางทั้งปวง[11]
72. เจ้าจอมก้อนแก้ว
(ก้อนแก้ว บุรณศิริ)
ธิดาพระยาธรรมาจารยานุกุลมนตรี (เจริญ บุรณศิริ) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2418 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2436
73. เจ้าจอมแฉ่ง เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2418 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 18 มกราคม พ.ศ. 2473
74. เจ้าจอมถนอม
(ถนอม บรรจงเจริญ)
ธิดานายสงวน บรรจงเจริญ เกิดเมื่อ 4 สิงหาคม พ.ศ. 2418 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2505
75. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ข้อ
(หม่อมราชวงศ์ข้อ สนิทวงศ์)
พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ กับหม่อมเขียน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2410 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2475
76. เจ้าจอมน้อม
(น้อม โชติกเสถียร)
ธิดาพระยาธรรมาจรรยานุกูลมนตรี (ทองดี โชติกเสถียร) กับคุณหญิงลูกจันทร์ เกิดเมื่อ 17 กันยายน พ.ศ. 2420 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 14 มกราคม พ.ศ. 2509
77. เจ้าจอมเจียน
(เจียน โชติกเสถียร)
ธิดานายโกย โชติกเสถียร
78. เจ้าจอมเยี่ยม
(เยี่ยม โชติกเถียร)
ธิดาจมื่นเสมอใจราช (จู โชติกเสถียร) เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2416 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 25 ตุลาคม พ.ศ. 2433
79. เจ้าจอมกิมเหรียญ
(กิมเหรียญ โชติกเสถียร)
ธิดาพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (เถียน โชติกเสถียร)
80. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ช่วง ไม่ปรากฏว่ามาจากราชสกุลใด เกิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2420 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 29 มกราคม พ.ศ. 2464
81. เจ้าจอมเอิบ
(เอิบ บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) กับท่านผู้หญิงอู่ (สกุลเดิม: วงศาโรจน์) เกิดเมื่อ 22 เมษายน พ.ศ. 2422 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 11 สิงหาคม พ.ศ. 2487 1 ใน 5 เจ้าจอมก๊กออ[10]
82. เจ้าจอมเลียม
(เลียม บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรวงษ์วัฒนศักดิ์ (โต บุนนาค) กับท่านผู้หญิงตลับ (สกุลเดิม: โอสถานนท์) เกิดเมื่อ 10 สิงหาคม พ.ศ. 2424 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2503
83. เจ้าจอมอาบ
(อาบ บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) กับท่านผู้หญิงอู่ (สกุลเดิม: วงศาโรจน์) เกิดเมื่อ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2424 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2504 1 ใน 5 เจ้าจอมก๊กออ[10]
84. เจ้าจอมเอื้อน
(เอื้อน บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) กับท่านผู้หญิงอู่ (สกุลเดิม: วงศาโรจน์) เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2430 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2470 1 ใน 5 เจ้าจอมก๊กออ[10]
85. เจ้าจอมแส
(แส บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) กับทรัพย์[10] เกิดเมื่อ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2435 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 7 ตุลาคม พ.ศ. 2521
86. เจ้าจอมสมบูรณ์ หรือ สมบุญ
(สมบูรณ์ มันประเสริฐ)
ธิดาเจ้าสัวซุ้ย มันประเสริฐ เกิดเมื่อ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2420 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 7 ตุลาคม พ.ศ. 2501
87. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ
(หม่อมราชวงศ์สดับ ลดาวัลย์)
ธิดาในหม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์ กับหม่อมช้อย ลดาวัลย์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม: นครานนท์) เกิดเมื่อ 6 มีนาคม พ.ศ. 2433 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2526
88. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ละม้าย
(หม่อมราชวงศ์ละม้าย สิงหรา)
ธิดาในหม่อมเจ้าพีระพงษ์ สิงหรา เกิดเมื่อประมาณปี 2434 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2503
89. เจ้าจอมแถม
(แถม บุนนาค)
ธิดาพระสัจจาภิรมย์ (แถบ บุนนาค) กับอิน เกิดเมื่อ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2434 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2493
90. เจ้าจอมอ่ำ
(อ่ำ คุรุกุล)
ธิดาพระมหาราชครูพิธี (อาจ คุรุกุล) หัวหน้าพราหมณ์ ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 4 ธันวาคม พ.ศ. 2441
91. เจ้าจอมกิมเหนียว หลานสาวพระยาอนุกูลสยามกิจ (ตันกิมเจ๋ง) ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ 2 มกราคม 2439
92. เจ้าจอมกลิ่น ไม่ปรากฏ
ไฟล์:เจ้าจอมแก้วบุนนาค.jpg 93. เจ้าจอมแก้ว
(แก้ว บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) กับพวง
94. เจ้าจอมเงิน
(เงิน สินสุข)
ไม่ปรากฏ
95. เจ้าจอมเง็ก ไม่ปรากฏ เรือนของท่านในพระบรมมหาราชวัง เคยเป็นเรือนของเจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์จิ๋วมาก่อน[12]
96. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์จรวย
(หม่อมราชวงศ์จรวย ปราโมช)
ธิดาในหม่อมเจ้าจำรูญ ปราโมช
97. เจ้าจอมจัน ธิดาท่านนุช (บุตรพระยาอุภัยราชา)
98. เจ้าจอมจิ๋ว ไม่ปรากฏ
99. เจ้าจอมเจิม ธิดาพระยาวิเศษสัจธาดา (จับ) มีพระองค์เจ้าไม่เป็นพระองค์ 1 พระองค์ (ตกพระโลหิต)[13]
100. เจ้าจอมเจิม ธิดาพระยาสุจริตรักษา (อ่วม)
101. เจ้าจอมเจิม
(เจ้าจอมเจิม ศรีเพ็ญ)
ธิดาพระยามหาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น ศรีเพ็ญ)
102. เจ้าจอมเจียม ไม่ปรากฏ
103. เจ้าจอมจำเริญ ธิดาพระยาปรีชาชีพบริบาล (เหมือน)
104. เจ้าจอมจำเริญ
(จำเริญ โชติกสวัสดิ์)
ธิดาพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ฟัก โชติกสวัสดิ์)
105. เจ้าจอมจำเริญ
(จำเริญ สุวรรณทัต)
ธิดาพระยาอนุชิตชาญชัย (พึ่ง สุวรรณทัต)
106. เจ้าจอมแฉ่ง
(แฉ่ง พลกนิษฐ์)
ธิดาพระอินทรเดช (สังวาล พลกนิษฐ์)
107. เจ้าจอมเชย
(เชย บุนนาค)
ธิดาพระยาประภากรวงศ์วรวุฒิภักดี (ชาย บุนนาค) ภายหลังกราบถวายบังคมลาไปสมรสกับหลวงอมรศักดิ์ประสิทธิ (อัด บุนนาค)
108. เจ้าจอมเชื้อ
(เชื้อ พลกนิษฐ์)
ธิดาพระอินทรเดช (สังวาล พลกนิษฐ์)
109. เจ้าจอมถนอม
(ถนอม แสง-ชูโต)
ธิดาพระยาสุรศักดิ์มนตรี (แสง แสง-ชูโต)
110. เจ้าจอมทิพมณฑา ไม่ปรากฏ
111. เจ้าจอมทิพย์
(ทิพย์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา)
ธิดาหม่อมหลวงผึ่ง ปาลกะวงศ์
112. เจ้าจอมทิพย์
(ทิพย์ ศกุณะสิงห์)
ธิดาพระยาเพ็ชรพิไชย (สิงโต ศกุณะสิงห์) ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2523
113. เจ้าจอมน่วม ไม่ปรากฏ
114. เจ้าจอมนอม หลานสาวหม่อมทอง
115. เจ้าจอมน้อย ไม่ปรากฏ
116. เจ้าจอมเน้ย ธิดาขุนพรหมอักษร
117. เจ้าจอมบ๋วย ธิดาพระภักดีภัทรากร
118. เจ้าจอมประยงค์
(ประยงค์ อมาตยกุล)
ธิดาพระยาอภิรักษ์ราชอุทยาน (แฉล้ม อมาตยกุล)
119. เจ้าจอมปุก
(ปุก บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาศรีพิพัฒน์ (แพ บุนนาค)[14] กับเอี่ยม ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2518
120. เจ้าจอมปุ้ย ไม่ปรากฏ
121. เจ้าจอมเปรม ไม่ปรากฏ
122. เจ้าจอมเปลี่ยน
(เปลี่ยน ณ บางช้าง)
ธิดาพระยามหิศรราชสัมพันธ์ (กุญ ณ บางช้าง)
123. เจ้าจอมผาด
(ผาด ทันตานนท์)
ธิดาพระยาพิชัย (ต่าย ทันตานนท์)
124. เจ้าจอมพลับ
(พลับ พัฒนเวชวงศ์)
ธิดาพระยาประสิทธิ์เวชการ (อ่วม พัฒนเวชวงศ์)
125. เจ้าจอมพิณ
(พิณ ณ นคร)
ธิดาพระศรีสุพรรณดิษฐ์ (เสม ณ นคร)
126. เจ้าจอมพิพัฒน์ ไม่ปรากฏ
129. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์มณี
(หม่อมราชวงศ์มณี อิศรางกูร)
ธิดาในหม่อมเจ้าโสภณ อิศรางกูร
128. เจ้าจอมมอญ ไม่ปรากฏ
129. เจ้าจอมมิ
(มิ จาตุรงคกุล)
ธิดานายสถิตยศสถาน (พร้อม จาตุรงคกุล)
130. เจ้าจอมเมขลา ไม่ปรากฏ
133. เจ้าจอมเยื้อน
(เยื้อน บุนนาค)
ธิดาพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ (แย้ม บุนนาค) กับคุณหญิงทองคำ
132. เจ้าจอมเยื้อน
(เยื้อน แสง-ชูโต)
ธิดาพระยาสุรศักดิ์มนตรี (แสง แสง-ชูโต) กับป้วน
133. เจ้าจอมละม้าย
(ละม้าย อหะหมัดจุฬา)
ธิดาพระยาจุฬาราชมนตรี (สิน อหะหมัดจุฬา) กับคุณหญิงแพ ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อปี พ.ศ. 2459 นับถือศาสนาอิสลาม ศพฝังที่มัสยิดต้นสน[15]
134. เจ้าจอมลิ้นจี่
(ลิ้นจี่ จารุจินดา)
ธิดาพระยาเพ็ชรพิไชย (ทองจีน จารุจินดา)
135. เจ้าจอมลูกจันทร์
(ลูกจันทร์ จารุจินดา)
ธิดาพระยาเพ็ชรพิไชย (ทองจีน จารุจินดา)
136. เจ้าจอมลูกจันทร์
(ลูกจันทร์ เอมะศิริ)
ธิดาพระยาสุนทรสงคราม (ช่วง เอมะศิริ)
137. เจ้าจอมวอน
(วอน บุนนาค)
ธิดาพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ (แย้ม บุนนาค) กับเจียม
138. เจ้าจอมวงศ์ ไม่ปรากฏ
139. เจ้าจอมสวน
(สวน บุณยรัตพันธุ์)
ธิดาเจ้าพระยาภูธราภัย (นุช บุณยรัตพันธุ์) พระราชทานเพลิงศพวันที่ 24 เมษายน พ.ศ. 2470[9]
140. เจ้าจอมสวาสดิ์
(สวาสดิ์ สาลักษณ์)
ธิดาพระยาศรีสุนทรโวหาร (เพ็ญ สาลักษณ์)
141. เจ้าจอมสว่าง ธิดาหลวงมหามณเฑียร (จุ้ย)
142. เจ้าจอมสาย ไม่ปรากฏ
143. เจ้าจอมสาลี่
(สาลี่ ศรีเพ็ญ)
ธิดาพระยามหาอำมาตย์ (หรุ่น ศรีเพ็ญ)
144. เจ้าจอมสำอาง
(สำอาง บุณยรัตพันธุ์)
ธิดาเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช (เวก บุณยรัตพันธุ์)
145. เจ้าจอมสิน
(สิน ศรีเพ็ญ)
ธิดาพระยาพิชัยสงคราม (นก ศรีเพ็ญ)
146. เจ้าจอมสิงหรา ไม่ปรากฏ
147. เจ้าจอมสุวรรณ
(สุวรรณ ณ นคร)
ธิดาพระยากาญจนดิษฐบดี (พุ่ม ณ นคร)
148. เจ้าจอมเหลียน
(เหลียน บุนนาค)
ธิดาเจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) กับหลี
149. เจ้าจอมอิม
(อิม โชติกเสถียร)
ธิดาพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ทองจีน โชติกเสถียร)
150. เจ้าจอมอิ่ม
(อิ่ม คุรุกุล)
ธิดาพระมหาราชครูพิธี (อาจ คุรุกุล) หัวหน้าพราหมณ์
151. เจ้าจอมจันทร์
(จันทร์ แสง-ชูโต)
ธิดาพระยาสุรศักดิ์มนตรี (แสง แสง-ชูโต) กับหม่อมหลวงน่วม (ราชสกุลเดิม: นรินทรางกูร) เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2421 และถึงแก่อนิจกรรมเมื่อปี พ.ศ. 2483
152. เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ประดับ
(หม่อมราชวงศ์ประดับ สุริยกุล)
ธิดาหม่อมเจ้าทับทิม สุริยกุล

หมายเหตุ

[แก้]
  • ในช่องพระนามหรือช่องนามจะแสดงพระอิสริยยศสุดท้าย หรือตำแหน่งขั้นสุดท้ายในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวด้วยตัวหนา ส่วนในวงเล็บหมายถึงพระนามเมื่อแรกประสูติ หรือนามเดิมเมื่อเกิด
  • เรียงลำดับพระภรรยาเจ้าและเจ้าจอมมารดาตามตำแหน่ง โดยในตำแหน่งเดียวกันจะเรียงตามลำดับการมีพระประสูติกาลพระราชบุตร
  • เจ้าจอมตั้งแต่ท่านที่ 37 คือ เจ้าจอมเขียน ถึงท่านที่ 92 คือเจ้าจอมอ่ำ เรียงลำดับโดยคาดคะเนจากระยะเวลาที่เข้ารับราชการฝ่ายในเป็นเจ้าจอม ส่วนเจ้าจอมตั้งแต่ท่านที่ 93 คือเจ้าจอมกิมเนียวเป็นต้นไป เรียงลำดับก่อนหลังตามอักษรตัวแรกของชื่อ

ดูเพิ่ม

[แก้]

อ้างอิง

[แก้]
เชิงอรรถ
  1. พิเชษฐ ตันตินามชัย. "เจ้าหญิงเชียงใหม่". ใน ศิลปวัฒนธรรม 26:2, ธันวาคม 2547, หน้า 15-16
  2. องค์ บรรจุน. หญิงมอญ, อำนาจ และราชสำนัก. กรุงเทพฯ:มติชน. 2550
  3. เล็ก พงษ์สมัครไทย. พระญาติ ราชสกุลกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ:ข้าวฟ่าง. 2549
  4. ชมรมสายสกุลบุนนาค. สายพระยาอภัยราชสงคราม(นกยูง). เรียกดูเมื่อ 28 เมษายน 2556
  5. [1] เจ้าจอมแจ่ม ไกรฤกษ์ (คุณท้าวนารีวรคณารักษ์)
  6. ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย. ลูกท่านหลานเธอ ที่อยู่เบื้องหลังความสำเร็จในราชสำนัก. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ:มติชน. 2555
  7. "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (ง): 80. 8 เมษายน 2466. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  8. "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ง): 201. 26 เมษายน 2468. สืบค้นเมื่อ 28 พฤษภาคม 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  9. 9.0 9.1 "พระราชทานเพลิงศพ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 44 (ง): 282. 1 พฤษภาคม 2470. สืบค้นเมื่อ 12 พฤศจิกายน 2562. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  10. 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 ย้อนรอยเจ้าจอมก๊กออ ในรัชกาลที่ 5. ดร.กัณฑาทิพย์ สิงหะเนติ. ย้อนรอยเจ้าจอมก๊กออ ในรัชกาลที่ ๕. กรุงเทพฯ:เมืองโบราณ. 2549
  11. สาระ มีผลกิจ. ราชสำนักฝ่ายในสมัยรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ:มิวเซียมเพรส. 2551
  12. สำนักพระราชวัง. พระบรมมหาราชวัง. กรุงเทพฯ:โรงพิมพ์ไทยวัฒนาพานิช. 2547
  13. ส. พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. กรุงเทพฯ:ฐานบุ๊คส์. 2554
  14. ชมรมสายสกุลบุนนาค. เจ้าพระยาศรีพิพัฒน์ราชโกษา (แพ) เก็บถาวร 2013-10-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. เรียกดูเมื่อ 28 เมษายน 2556
  15. ศิลปวัฒนธรรม. มัสยิดต้นสน ศิลปะวัฒนธรรมผสมผสาน ย่านบางกอกใหญ่ เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. เรียกดูเมื่อ 25 เมษายน 2556
บรรณานุกรม
  • สาระ มีผลกิจ. ราชสำนักฝ่ายในสมัยรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : มิวเซียมเพรส, 2551. 296 หน้า. ISBN 9744516817 ข้อผิดพลาดพารามิเตอร์ใน {{ISBN}}: checksum
  • ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. กรุงเทพ : ฐานบุ๊คส์, ครั้งที่ 5 พ.ศ. 2554. 368 หน้า. ISBN 9786167058580
  • วรรณพร บุญญาสถิตย์. จอมนางแห่งสยาม ในสมัยรัชกาลที่ 4 ถึงรัชกาลที่ 6 กับกระแสวัฒนธรรมตะวันตก. กรุงเทพ : สร้างสรรค์บุ๊คส์, พ.ศ. 2549. 338 หน้า. ISBN 874341-471-1 ข้อผิดพลาดพารามิเตอร์ใน {{ISBN}}: checksum