ข้ามไปเนื้อหา

รายการสวาเดช

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

รายการสวาเดช (อังกฤษ: Swadesh list) เป็นแนวคิดเบื้องต้นสากลในการรวบรวมสถิติการใช้คำศัพท์ ซึ่งเป็นศัพท์ที่มีรูปแบบ แนวคิด และความหมายที่เหมือนกัน และปรากฏอยู่ในทุกภาษา เช่น ดาว มือ น้ำ ฆ่า นอน และอื่นๆ โดยจำนวนเงื่อนไขดังกล่าวมีไม่มากนัก สูงสุดเพียงไม่กี่ร้อยคำหรืออาจจะน้อยกว่าร้อยคำก็ได้ รายการสวาเดช ตั้งชื่อตาม มอร์ริส สวาเดช (อังกฤษ: Morris Swadesh) นักภาษาศาสตร์ชาวอเมริกัน

ในการแปลรายการสวาเดชเป็นภาษาชุดหนึ่งทำให้ผู้วิจัยทาภาษาศาสตร์สามารถวัดความสัมพันธ์กันของภาษาเหล่านั้นได้ (ตระกูลภาษา) สามารถประเมินความสัมพันธ์ทางลำดับวงศ์ตระกูลของภาษาในศัพทสถิติ (Lexicostatistics) และการศึกษาลำดับกาลของภาษานั้น ๆ (Glottochronology)

การรวบรวม

[แก้]

มอร์ริส สวาเดช ได้ทำการรวบรวมศัพท์ในราการของเขาอยู่หลายครั้ง โดยในปี 1950 สวาเดชได้เริ่มต้นรวบรวมเอาไว้ 215 รายการ[1] แล้วเผยแพร่ในปี 1952[2] แต่ต่อมาก็ได้ตัดคำที่มีความหมายที่ไม่มีความหมายเดียวกันในทุกภาษาออกถึง 16 รายการำ แล้วเพิ่มอีกรายการเข้าไปแทน ในตอนนี้ในรายการจึงมีอยู่ 200 รายการ ในปี 1955 สวาเดชได้เขียนเอาไว้ในฉบับแก้ไขเพิ่มเติมว่า “วิธีแก้ปัญหาเดียวที่ดูเหมือนจะทำได้คือการกำจัดรายการออกอย่างสิ้นเชิง โดยตระหนักว่าคุณภาพมีความสำคัญอย่างน้อยเท่ากับปริมาณ รายการใหม่นี้ยังมีข้อบกพร่องอยู่บ้าง แต่ก็เป็นเพียงข้อบกพร่องเล็กน้อยและมีจำนวนน้อย”[3] รายการในฉบับสุดท้ายมี 100 รายการ ถูกตีพิมพ์ขึ้นหลังจากที่สวาเดชเสียชีวิตแล้วในปี 1971[4] และ 1972 (สวาเดช เสียชีวิตในปี 1967)

การรวบรวมรายการคำศัพท์นี้ก็ได้มีผู้ที่รวบรวมในลักษณะนี้อยู่หลายคน เช่น โรเบิร์ต ลีส์ (อังกฤษ: Robert Lees) (1953) เดลล์ ไฮมส์ (อังกฤษ: Dell Hymes) (1960:6) ลีโอเนล เบนเดอร์ (อังกฤษ: Lionel Bender) (1969) เซอร์เกย์ สตารอสติน (รัสเซีย: Серге́й Ста́ростин, อักษรโรมัน: Sergei Starostin) (1984) หวาง ซื่อหยวน (จีน: 王士元, อักษรโรมัน: Shi-Yuan Wang) (1994) เป็นต้น ส่วนเวอร์ชันที่พบใช้บ่อยและค้นหาได้ทั่วไปบนอินเทอร์เน็ต เป็นเวอร์ชันของอิซิดอร์ ไดเอ็น (อังกฤษ: Isidore Dyen) (1992) โดยมีคำทั้งหมด 200 รายการ ใน 95 ภาษา และมีความพยายามในการปรับปรุงมาตั้งแต่ปี 2010[5]

คอนเซ็ปติคอน (Concepticon) ฐานข้อมูลโอเพนซอร์สทางภาษาศาสตร์ของสถาบันธรณีมานุษยวิทยามักซ์พลังค์ ได้รวบรวมรายการแนวคิดต่างๆ (รวมถึงรายการสวาเดชแบบคลาสสิก) จากพื้นที่ทางภาษาและยุคสมัยที่แตกต่างกันไว้ในโครงการข้อมูลเชื่อมโยงข้ามภาษา (CLLD) โดยขณะนี้แสดงรายการแนวคิดที่แตกต่างกัน 240 รายการ[6]

หลักการ

[แก้]

ในช่วงแรก คำศัพท์ในรายการสวาเดชจะถูกเลือกจากคำศัพท์ที่เป็นสากล เป็นอิสระทางวัฒนธรรม พร้อมใช้งานได้หลายภาษาเท่าที่เป็นไปได้ โดยไม่คำนึงถึงความคงที่ทางภาษา (stability) อย่างไรก็ตาม การวิเคราะห์โดยผู้เขียนจำนวนมากมองว่าความคงที่ทางภาษาอาจมีความสำคัญในการศึกษาพัฒนาการทางภาษาเพื่อดูว่าในแต่ละช่วงเวลา ภาษานั้น ๆ มีความเปลี่ยนแปลงมากน้อยเพียงใด[7]

รายการสวาเดชรวบรวมโดย มอร์ริส สวาเดช บนพื้นฐานของสัญชาตญาณของเขา แม้ในรายการอื่น ๆ ที่มีการรวบรวม เช่น รายการของโดลโกโปลสกี (Dolgopolsky list; 1964) หรือ รายการไลพ์ซิช-จาการ์ตา (Leipzig–Jakarta list; 2009) จะมีพื้นฐานมาจากข้อมูลเชิงระบบจากหลายภาษา แต่ยังไม่เป็นที่รู้จักหรือใช้กันแพร่หลายเท่ารายการสวาเดช

การใช้ในศัพทสถิติและการศึกษาลำดับกาลของภาษา

[แก้]

รายการทดสอบทางศัพทสถิติใช้ในศัพทสถิติเพื่อกำหนดกลุ่มย่อยของภาษาและในการศึกษาลำดับกาลของภาษาเพื่อ "ระบุช่วงเวลาสำหรับจุดที่ภาษาได้แตกแขนงออกไป"[8] หน้าที่ของความจำกัด (และการนับจำนวน) ของคำที่มีรากศัพท์เดียวกันในรายการนั้นไม่ใช่เรื่องง่ายเลย และมักเกิดการโต้แย้ง เนื่องจากคำที่มีรากศัพท์เดียวกันไม่จำเป็นต้องดูคล้ายกัน และการจดจำคำที่มีรากศัพท์เดียวกันนั้นต้องอาศัยความรู้เกี่ยวกับกฎการกลายเสียง (Sound Laws) ของภาษานั้น ๆ

100 รายการของต้นฉบับสุดท้าย

[แก้]

รายการสวาเดช ฉบับสุดท้าย ตีพิมพ์ในปี 1971 มีทั้งหมด 100 รายการ คำอธิบายของคำศัพท์เหล่านี้สามารถพบได้ในฉบับปี 1952 หรือที่ทำเครื่องหมายด้วยมีดสั้น (†) ในฉบับปี 1955 การเรียงลำดับคำนั้นคำนึงความสัมพันธ์ของมนุษย์และและธรรมชาติมากกว่าเรียงลำดับตามตัวอักษร

ในฐานข้อมูลสถิติคำศัพท์ระดับโลกของ EHL ซึ่งมีคำทั้งหมด 110 คำ โดยใช้ 100 รายการ จากรายการสวาเดชดั้งเดิม บวกอีก 10 รายการำ จากรายการสวาเดช-ยาคอนตอฟ[9]

สำหรับบทความนี้ในวิกิพีเดียภาษาไทย จะจัดทำเป็นตารางโดยแสดงคำเป็นภาษาอังกฤษ และคำแปลภาษาไทย เพื่อแสดงถึงว่าหนึ่งความหมาย สามารถมีคำที่ใช้มากกว่าหนึ่งคำ ซึ่งจะทำให้เข้าใจว่าทำไมจึงใช้ลักษณนามเป็นคำว่า "รายการ" แทนที่คำว่า "คำ"

  1. ↑ ในปี 1952 รวมคำว่า thou และ ye ด้วย
  2. ↑ ในปี 1955 เป็นคำในบริบทความหมายโดยรวม
  3. ↑ ในปี 1971 ไม่มีเครื่องหมาย "?"
  4. ↑ ในปี 1971 ไม่มีเครื่องหมาย "?"
  5. ↑ ในปี 1952 หมายถึงของมนุษย์
  6. ↑ ในปี 1952 หมายถึงเนื้อ, เลือดเนื้อ
  7. ↑ ในปี 1952 หมายถึงไขมัน, สารอินทรีย์
  8. ↑ หมายถึงเขาของสัตว์ ไม่ปรากฎในปี 1952
  9. ↑ คำว่า "Claw" ถูกเพิ่มเข้ามาในปี 1955 เท่านั้น แต่ก็ถูกแทนที่ด้วยความเห็นของผู้เชี่ยวชาญที่มีชื่อเสียงหลายคนด้วยคำว่า (finger)nail (เล็บมือ) เพราะสำนวนสำหรับคำว่า "กรงเล็บ" ไม่พบเห็นการใช้ในภาษาเก่าที่สูญพันธุ์หรือภาษาที่ไม่ค่อยเป็นที่รู้จักมากนัก
  10. ↑ ไม่ปรากฎในปี 1952
  11. ↑ ในปี 1955 สะกดว่า "breast"
  12. ↑ ไม่ปรากฎในปี 1952
  13. ↑ ในปี 1952 ระบุเป็นคำกริยา
  14. ↑ ในปี 1952 ใช้คำว่า "road, trail"
  15. ↑ ในปี 1952 หมายถึงความอบอุ่น (warm), ลักษณะอากาศ (of weather)
  16. ↑ ไม่ปรากฎในปี 1952

รายการสวาเดช 207 คำ

[แก้]

ในทุกวันนี้รายการสวาเดชที่นิยมใช้กันจะมีอยู่ทั้งหมด 207 รายการ ซึ่งดัดแปลงมาจากฉบับตีพิมพ์ในปี 1952[2]

ในวิกิพจนานุกรม Panlex[10][11] และใน Palisto's "Swadesh Word List of Indo-European languages",[12] จะพบรายการดังกล่าวตามที่เห็นนี้

  1. ↑ ปัจจุบันมีความหมายว่าชื่อเรียกปาล์มหลายชนิดหลายสกุลในวงศ์ Palmae

หมายเหตุ

[แก้]
  1. ↑ Swadesh 1950: 161
  2. ↑ 2.0 2.1 Swadesh 1952: 456–7 PDF เก็บถาวร 2023-06-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
  3. ↑ Swadesh 1955: 125
  4. ↑ Swadesh 1971: 283
  5. ↑ "IELex :: IELex". GitHub. March 2022.
  6. ↑ List, J.-M., M. Cysouw, and R. Forkel (2016): Concepticon. A resource for the linking of concept lists. In: Proceedings of the Tenth International Conference on Language Resources and Evaluation. 2393-2400. PDF
  7. ↑ Marisa Lohr (2000), "New Approaches to Lexicostatistics and Glottochronology" in C. Renfrew, A. McMahon and L. Trask, ed. Time Depth in Historical Linguistics, Vol. 1, pp. 209–223
  8. ↑ Sheila Embleton (1992), in W. Bright, ed., International Encyclopaedia of Linguistics, Oxford University Press, p. 131
  9. ↑ Starostin, George (ed.) 2011-2019. The Global Lexicostatistical Database. Moscow: Higher School of Economics, & Santa Fe: Santa Fe Institute. Accessed on 2020-12-26.
  10. ↑ Jonathan Pool (2016), Panlex Swadesh Lists PDF
  11. ↑ David Kamholz, Jonathan Pool, Susan Colowick (2014), PanLex: Building a Resource for Panlingual Lexical Translation PDF
  12. ↑ Palisto (2013), Swadesh Word List of Indo-European languages .

อ้างอิง

[แก้]
  • Campbell, Lyle. (1998). Historical Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 0-262-53267-0.
  • Embleton, Sheila (1995). Review of An Indo-European Classification: A Lexicostatistical Experiment by Isidore Dyen, J.B. Kruskal and P.Black. TAPS Monograph 82–5, Philadelphia. in Diachronica Vol. 12, no. 2, 263–68.
  • Gudschinsky, Sarah. (1956). "The ABCs of Lexicostatistics (Glottochronology)." Word, Vol. 12, 175–210.
  • Hoijer, Harry. (1956). "Lexicostatistics: A Critique." Language, Vol. 32, 49–60.
  • Holm, Hans J. (2007). "The New Arboretum of Indo-European 'Trees': Can New Algorithms Reveal the Phylogeny and Even Prehistory of Indo-European?" Journal of Quantitative Linguistics, Vol. 14, 167–214.
  • Holman, Eric W., Søren Wichmann, Cecil H. Brown, Viveka Velupillai, André Müller, Dik Bakker (2008). "Explorations in Automated Language Classification". Folia Linguistica, Vol. 42, no. 2, 331–354
  • Sankoff, David (1970). "On the Rate of Replacement of Word-Meaning Relationships." Language, Vol. 46, 564–569.
  • Starostin, Sergei (1991). Altajskaja Problema i Proisxozhdenie Japonskogo Jazyka [The Altaic Problem and the Origin of the Japanese Language]. Moscow: Nauka
  • Swadesh, Morris. (1950). "Salish Internal Relationships." International Journal of American Linguistics, Vol. 16, 157–167.
  • Swadesh, Morris. (1952). "Lexicostatistic Dating of Prehistoric Ethnic Contacts." Proceedings of the American Philosophical Society, Vol. 96, 452–463.
  • Swadesh, Morris. (1955). "Towards Greater Accuracy in Lexicostatistic Dating." International Journal of American Linguistics, Vol. 21, 121–137.
  • Swadesh, Morris. (1971). The Origin and Diversification of Language. Ed. post mortem by Joel Sherzer. Chicago: Aldine. ISBN 0-202-01001-5. Contains final 100-word list on p. 283.
  • Swadesh, Morris, et al. (1972). "What is Glottochronology?" in Morris Swadesh and Joel Sherzer, ed., The Origin and Diversification of Language, pp. 271–284. London: Routledge & Kegan Paul. ISBN 0-202-30841-3.
  • Wittmann, Henri (1973). "The Lexicostatistical Classification of the French-Based Creole Languages." Lexicostatistics in Genetic Linguistics: Proceedings of the Yale Conference, April 3–4, 1971, dir. Isidore Dyen, 89–99. La Haye: Mouton.[1]

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]
วิกิพจนานุกรม มีความหมายของคำว่า Appendix:Swadesh lists
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=รายการสวาเดช&oldid=12153507"