ภาษาเขมรถิ่นไทย

ภาษาเขมรถิ่นไทย
ภาษาเขมรสุรินทร์
ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ
ออกเสียง	/pʰsaː kʰmɛ:r-lɤ:/
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศไทย, ประเทศกัมพูชา
ชาติพันธุ์	ไทยเชื้อสายเขมร
จำนวนผู้พูด	1.4 ล้านคน  (2006)
ตระกูลภาษา	ออสโตรเอเชียติก มอญ-เขมร มอญ-เขมรตะวันออก เขมร ภาษาเขมรถิ่นไทย
ระบบการเขียน	เป็นภาษาพูด มีบ้างที่ใช้อักษรไทย
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	-
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	ประเทศไทย
ผู้วางระเบียบ	-
รหัสภาษา
ISO 639-3	kxm

ภาษาเขมรถิ่นไทย บ้างเรียก ภาษาเขมรเหนือ หรือ ภาษาเขมรสุรินทร์ เป็นภาษาย่อยของภาษาเขมร พูดโดยชาวไทยเชื้อสายเขมรในประเทศไทยที่อยู่ในจังหวัดสุรินทร์ บุรีรัมย์ นครราชสีมา ศรีสะเกษ อุบลราชธานี มหาสารคาม และร้อยเอ็ด รวมทั้งที่อพยพไปสู่ประเทศกัมพูชา โดยจังหวัดสุรินทร์ มีผู้พูดภาษาเขมรถิ่นไทยมากที่สุด คิดเป็นร้อยละ60ของประชากรทั้งหมดในจังหวัด หรือประมาณ8แสนคน

ภาษาเขมรถิ่นไทยต่างจากภาษาเขมรสำเนียงพนมเปญซึ่งเป็นสำเนียงมาตรฐาน ในด้านจำนวนและความต่างของหน่วยเสียงสระ การใช้พยัญชนะ รากศัพท์ และไวยากรณ์ ทำให้แยกสำเนียงเขมรถิ่นไทยออกจากสำเนียงอื่น ๆ ได้ง่าย ผู้พูดภาษาเขมรถิ่นไทยจะเข้าใจภาษาเขมรทุกสำเนียง แต่ผู้พูดสำเนียงพนมเปญจะมีปัญหาในการทำความเข้าใจภาษาเขมรถิ่นไทย ทำให้นักภาษาศาสตร์บางคนแยกภาษาเขมรถิ่นไทยออกเป็นภาษาใหม่ต่างหากจากภาษาเขมร โดยถือเป็นภาษาใกล้เคียงกัน

สัทวิทยา

พยัญชนะ

หน่วยเสียงพยัญชนะภาษาเขมรถิ่นไทย

ประเภทเสียง			ตำแหน่งเกิดเสียง
			ริมฝีปาก	ริมฝีปาก กับฟัน	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	เส้นเสียง
เสียงนาสิก			m		n	ɲ	ŋ
เสียงกัก	ไม่ก้อง	ไม่พ่นลม	p		t	c	k	ʔ
		พ่นลม	pʰ		tʰ	cʰ	kʰ
	ก้อง		b		d
เสียงเสียดแทรก				f	s			h
เสียงลิ้นรัว					r
เสียงข้างลิ้น					l
เสียงกึ่งสระ			w			j

• หน่วยเสียงที่เป็นได้ทั้งพยัญชนะต้นและพยัญชนะท้ายมี 14 หน่วยเสียง ได้แก่ /m/, /n/, /ɲ/, /ŋ/, /p/, /t/, /c/, /k/, /ʔ/, /h/, /r/, /l/, /w/ และ /j/
• หน่วยเสียง /k/ ในตำแหน่งท้ายพยางค์มีเสียงย่อย 2 เสียง คือ [k] และ [ʔ] เช่น /tɨk/ 'น้ำ' อาจออกเสียงเป็น [tɨk] หรือ [tɨʔ]
• หน่วยเสียง /c/ และ /cʰ/ ในบางตำรากล่าวว่าเป็นหน่วยเสียง /t͡ɕ/ และ /t͡ɕʰ/
• หน่วยเสียง /f/ เป็นหน่วยเสียงที่ยืมมาจากภาษาไทยมาตรฐาน

สระ

สระเดี่ยว

หน่วยเสียงสระเดี่ยวภาษาเขมรถิ่นไทย

ประเภท	สระหน้า	สระกลางลิ้น	สระหลัง
สระสูง	i, iː	ɨ, ɨː	u, uː
สระกึ่งสูง	ɪ, ɪː	ɤ, ɤː	ʊ, ʊː
สระกลาง	e, eː	ə, əː	o, oː
สระกึ่งต่ำ	ɛ, ɛː	ʌ, ʌː	ɔ, ɔː
สระต่ำ		a, aː	ɒ, ɒː

สระประสม

หน่วยเสียงสระประสมภาษาเขมรถิ่นไทยมี 6 หน่วยเสียง ได้แก่ /iə/, /iːə/, /ɨə/, /ɨːə/, /uə/ และ /uːə/ โดยหน่วยเสียง /ɨːə/ จะปรากฏเฉพาะในคำยืมภาษาไทย เช่น /kɨːək/ 'รองเท้า'

ไวยากรณ์

ลำดับคำในภาษาเขมรถิ่นไทยมักจะเป็น ประธาน-กริยา-กรรม ประกอบด้วยคำเดี่ยวเป็นหลัก แต่อาจจะมีสลับกันบ้าง เป็น ประธาน-กรรม-กริยา, กรรม-กริยา เสียงพยัญชนะท้าย (ตัวสะกด) มีเสียงบางเสียงที่ออกเสียงแตกต่างจากภาษาไทย เป็นเสียงที่ออกนาสิก เพิ่มจากปกติอีก 3 ตัว คือ จ, ญ, ฮ เช่น ตูจ /เล็ก/, เป็ญ /เต็ม/ , จัฮ /แก่/ ตัว ร เมื่อเป็นตัวสะกด ต้องออกเสียงรัวลิ้นด้วย เช่น การ, ตัว ล เมื่อเป็นตัวสะกด ต้องออกเสียงกระดกลิ้น คลายตัว L ในภาษาอังกฤษ เช่น กบาล (หัว),

ระบบการเขียน

นักภาษาศาสตร์ได้คิดค้นระบบการเขียนภาษาเขมรถิ่นไทยด้วยตัวอักษรไทยหลายระบบ โดยมีทั้งระบบของมหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ท้ายที่สุดมีระบบราชบัณฑิตยสภา ซึ่งดัดแปลงจากระบบก่อน ๆ เป็นมาตรฐานโดยปริยาย

พยัญชนะ

เสียงที่ใช้พูดกันในภาษาเขมรถิ่นไทย ไม่มีเสียงที่ใช้อักษรสูง จึงเลือกใช้พยัญชนะไทยที่เป็น อักษรกลาง และอักษรต่ำเท่านั้นที่ใช้ในการเขียน เสียงพยัญชนะในภาษาเขมรเหนือใช้อักษรไทยเขียนดังตารางต่อไปนี้

หน่วยเสียง	อักษรไทยที่ใช้	ตัวอย่างคำ	ความหมาย
/k/	ก	การ	งาน
/kʰ/	ค	คัฮ	แห้ง
/ŋ/	ง	-	-
/c/	จ	จแก, คลาจ	สุนัข, กลัว
/cʰ/	ช	ชะ	พิธีทำบุญต่ออายุ
/s/	ซ	ซี	กิน
/ɲ/	ญ	เญียด, จงัญ	ญาติ, อร่อย (เสียงนาสิก ไม่ออกเสียง ย เหมือนไทย)
/d/	ด	ดัฮ	ปลุก
/t/	ต- -ด	ตับ -	ซุง -
/tʰ/	ท	-	-
/n/	น	-	-
/b/	บ	บัฮ	กระดก
/p/	ป- -บ	- ซนาบ	- ต้นกล้า
/pʰ/	พ	-	-
/f/	ฟ	-	-
/m/	ม	-	-
/j/	ย	-	-
/r/	ร	ร็วด	วิ่ง
/l/	ล	-	-
/w/	ว	เว็ฮ	หลีก(ทาง)
/ʔ/	อ- -∅	- ทะ	- ถีบ
/h/	ฮ	ฮับ	เกือบ

• บางหน่วยเสียงมีรูปพยัญชนะต้นและพยัญชนะท้ายแตกต่างกันดังที่แสดงในตาราง โดยการใช้พยัญชนะเสียงก้องมาแทนพยัญชนะท้ายเสียงไม่ก้องนั้นนำแบบอย่างมาจากภาษาไทย
• หน่วยเสียง /ʔ/ เมื่อเป็นพยัญชนะท้ายจะไม่มีรูปเขียน แต่ให้แสดงด้วยสระเสียงสั้นที่ไม่มีตัวสะกด

สระ

หน่วยเสียง	อักษรไทยที่ใช้	รหัสยูนิโคด	ตัวอย่างคำ	ความหมาย
/a/	อะ อั	0E30 0E31	- ปัฮ	- โดน
/a:/	อา	0E32	บาด	ใช่(คำตอบรับ)
/i/	อิ	0E34	กริจ	-
/i:/	อี	0E35	-	-
/ɪ/	อฺิ	0E3A 0E34	-	-
/ɪ:/	อฺี	0E3A 0E35	กฺี	เขา (บุรุษที่สาม)
/ɯ/	อึ	0E36	-	-
/ɯ:/	อื(อ)	0E37	-	-
/ɤ/	อฺึ	0E3A 0E36	รฺึย	จักจั่น
/ɤ:/	อฺื(อ)	0E3A 0E37 0E2D	ลฺือ	บน
/u/	อุ	0E38	-	-
/u:/	อู	0E39	-	-
/ʊ/	อุํ	0E38 0E4D	-	-
/ʊ:/	อูํ	0E39 0E4D	กูํ	วัว
/e/	เอะ เอ็	0E40 ต้น 0E30 0E40 ต้น 0E47	-	-
/e:/	เอ	0E40 ต้น	-	-
/ɛ/	แอะ แอ็	0E41 ต้น 0E30 0E41 ต้น 0E47	-	-
/ɛ:/	แอ	0E41 ต้น	-	-
/o/	โอะ (โอะลดรูป)	0E42 ต้น 0E30 (ไม่มีรูปสระ)	- ชบ	- หยุด
/o:/	โอ	0E42 ต้น	โอย	อะไร
/ɔ/	เอาะ อ็อ	0E40 ต้น 0E32 0E30 ต้น 0E47 0E2D	- ซ็อด	- เหมือน
/ɔ:/	ออ	0E2D	บอฮ	กวาด
/ɒ/	เอาฺะ อ็อฺ	0E40 ต้น 0E32 0E3A 0E30 ต้น 0E47 0E2D 0E3A	- ม็อฺด	- หมด
/ɒ:/	ออฺ	ต้น 0E2D 0E3A	ตอฺ	ต่อ
/ə/	เออะ เอิ็	0E40 ต้น 0E2D 0E30 0E40 ต้น 0E34 0E47 สะกด	- เติ็ว	- ไป
/ə:/	เออ เอิ	0E40 ต้น 0E2D 0E40 ต้น 0E34	-	-
/ʌ/	เออฺะ เอฺิ็	0E40 ต้น 0E2D 0E3A 0E30 0E40 ต้น 0E3A 0E34 0E47 สะกด	- เบฺิ็ด	- ปิด
/ʌ:/	เออฺ เอฺิ	0E40 ต้น 0E2D 0E3A 0E40 ต้น 0E3A 0E34	- เบฺิก	- เปิด

• เสียงสระที่ไม่มีในภาษาไทย ใช้เครื่องหมายพินทุ " ฺ " และนิคหิต " ํ " กำกับเพื่อให้ออกเสียงต่างออกไป เช่น ซอฺ (ขาว), ละออฺ (สวย), เบฺิก (เปิด), ปเรอฺ (ใช้), กูํ (วัว), จูํ (ชั่ว)
• รูปสระที่ซ้อนกันหลายตัวตามแนวดิ่ง ในการพิมพ์ทางคอมพิวเตอร์ ให้พิมพ์จากล่างขึ้นบน เช่นสระ /ʌ/ ที่มีตัวสะกด กดพยัญชนะต้น กดพินทุ ตามด้วย อิ แล้วตามด้วยไม้ไต่คู้

อ้างอิง

• Description of Khmer: Lecture by Paul Sidwell of Australian National University
• Ethnologue Report for Norther Khmer, ISO 693-3 code kxm