ภาษาผูเซียน
| ภาษาผูเซียน | |
|---|---|
| 莆仙語/莆仙話/興化話 Pó-sing-gṳ̂/Pó-sing-uā/Hing-hua̍-uā | |
| ประเทศที่มีการพูด | ประเทศจีน, มาเลเซีย, สิงคโปร์, อินโดนีเซีย, ไต้หวัน (Wuqiu) |
| ภูมิภาค | มณฑลฝูเจี้ยน (ผูเถียน ส่วนหนึ่งของฝูโจวและเฉวียนโจว) |
| ชาติพันธุ์ | ชาวผูเถียน (จีนฮั่น) |
| จำนวนผู้พูด | 3.15 ล้านคน (2022)[1] |
| ตระกูลภาษา | จีน-ทิเบต
|
| รูปแบบก่อนหน้า | จีน-ทิเบตดั้งเดิม
|
| ภาษาถิ่น | |
| ระบบการเขียน | อักษรจีนตัวย่อ อักษรจีนตัวเต็ม Hinghwa Romanized (Hing-hua̍ Báⁿ-uā-ci̍) |
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-3 | cpx |
| Linguasphere | 79-AAA-id |
 ภาษาผูเซียน | |
ภาษาผูเซียน (จีนตัวเต็ม: 莆仙話; จีนตัวย่อ: 莆仙话; พินอิน: Púxiānhuà) เป็นสาขาหนึ่งของภาษาจีนหมิ่น คำว่าผูเซียนเป็นการรวมกันของชื่อเมืองสองเมืองคือเมืองผูเถียน (莆田市) และเมืองเซียนโหยว (仙游县) ส่วนใหญ่ใช้พูดในมณฑลฝูเจี้ยน และมีประชาชนมากกว่า 2000 คนพูดภาษานี้ในชาเฉิง เมืองฝูติ่ง (福鼎) ทางเหนือของมณฑลฝูเจี้ยน มีความแตกต่างกันเพียงเล็กน้อยระหว่างภาษาในเมืองผูเถียนและเซียนโหยว มีชาวจีนโพ้นทะเลที่พูดภาษาจีนหมิ่นสำเนียงนี้ในมาเลเซียและสิงคโปร์ ซึ่งเรียกว่าซิงฮว่า (อักษรจีนตัวย่อ: 兴化; อักษรจีนตัวเต็ม: 興化; พินอิน: Xīnghuà)
ประวัติศาสตร์
[แก้]ก่อน พ.ศ. 1532 บริเวณผูเซียนเป็นบริเวณหนึ่งของเขตกวานโจวและประชากรพูดภาษาหมิ่นใต้ ใน พ.ศ. 1532 ในสมัยราชวงศ์ซ่ง บริเวณนี้ถูกบริหารแยกจากกวานโจว และเกิดการพัฒนาสำเนียงใหม่ของภาษาหมิ่นใต้ โดยได้รับอิทธิพลจากภาษาหมิ่นตะวันออก
ลักษณะของภาษา
[แก้]ภาษาผูเซียนมีพยัญชนะ 15 เสียง เช่นเดียวกับภาษาจีนหมิ่นอื่น ๆ มีวรรณยุกต์ 6 เสียง ความแตกต่างระหว่างภาษาผูเซียนกับภาษาหมิ่นใต้ ได้แก่
- สระ 'a' ถูกแทนที่ด้วย /ɒ/ (o̤)
- สระ 'ư' /ɯ/ ถูกแทนที่ด้วย y/ ('ü')
- ในภาษาผูเซียน 'ng' จะออกเสียงเป็น /uŋ/
- สระ /e/ ถูกแทนที่ด้วย /ɒ/ o̤
- สำเนียงกวานโจวมี 'ĩ' และสำเนียงจ้างโจวมี 'ẽ' สระที่เทียบเคียงได้ในภาษาผูเซียนคือ 'ã' ซึ่งเป็นการแสดงสระนาสิก
- สระ 'io' ถูกแทนที่ด้วย 'iau'
- เสียงนาสิก m n ng บางครั้งจะถูกแทนที่ด้วยเสียงโฆษะ b d g
- ไม่มีการแยกความแตกต่างระหว่างเสียงกักที่ก้องและไม่ก้อง เช่น /b/ และ /p/ โดยจะออกเสียงเหมือนกัน
สัทวิทยา
[แก้]พยัญชนะ
[แก้]| ริมฝีปาก | ปุ่มเหงือก | ข้างลิ้น | เพดานอ่อน | เส้นเสียง | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| หยุด | ไม่พ่นลม | p 巴 (b) | t 打 (d) | k 家 (g) | ʔ 烏 | |
| พ่นลม | pʰ 彭 (p) | tʰ 他 (t) | kʰ 卡 (k) | |||
| เสียงนาสิก | m 麻 (m) | n 拿 (n) | ŋ 雅 (ng) | |||
| เสียดแทรก | ไม่ก้อง | ɬ 沙 (s) | h 下 (h) | |||
| ก้อง | β* | |||||
| กักเสียดแทรก | ไม่พ่นลม | ts 渣 (c) | ||||
| พ่นลม | tsʰ 査 (ch) | |||||
| เปิด | l 拉 (l) | |||||
- β (พบในการพยางค์ต่อเนื่อง กลายมาจาก [p])
หน่วยเสียงสระและตัวสะกด
[แก้]| สระ | สระประสม | สระนาสิก | สระกัก | |
|---|---|---|---|---|
| สระเดี่ยว | a 鴉 (a) | au 拗 (au) | aŋ 王 (ang) | aʔ 壓 (ah) |
| ɒ 奥 (o̤) | ɒŋ 用 (o̤ng) | ɒʔ 屋 (o̤h) | ||
| o 科 (eo) | ɔu 烏 (o) | oŋ 温 (eong) | oʔ 熨 (eoh) | |
| e 裔 (a̤) | ai 愛 (ai) | ɛŋ 煙 (eng) | ɛʔ 黑 (eh) | |
| œ 改 (e̤) | œŋ 換 (e̤ng) | œʔ 郁 (e̤h) | ||
| ŋ 伓 (ng) | ||||
| /-i-/ | i 衣 (i) | iu 油 (iu) | iŋ 引 (ing) | iʔ 益 (ih) |
| ia 夜 (ia) | iau 要 (a̤u) | iaŋ 鹽 (iang) | iaʔ 葉 (iah) | |
| /-u-/ | u 夫 (u) | ui 位 (ui) | uŋ 黄 (ng) | |
| ua 画 (ua) | ue 歪 (oi) | uaŋ 碗 (uang) | uaʔ 活 (uah) | |
| /-y-/ | y 余 (ṳ) | yŋ 恩 (ṳng) | yʔ 役 (ṳh) | |
| yɒ 安 (io̤ⁿ) | yɒŋ 羊 (io̤ng) | yɒʔ 藥 (io̤h) |
| อักษรจีน | 黃 (ńg) | 方 (hng) | 漲 (dn̂g) | 幫 (bng) | 光 (gng) | 兩 (nn̄g) | 毛 (mńg) |
| ผูเถียน | ŋ̍ | hŋ̍ | tuŋ | puŋ | kuŋ | nuŋ | muŋ |
| เซียนโหยว | ŋ̍ | hŋ̍ | tŋ̍ | pŋ̍ | kŋ̍ | nŋ̍ | mŋ̍ |
| IPA | ã | ẽ | ɛ̃ | ĩ | ỹ | ɒ̃ | iã | yã | uã | aĩ | aũ | uĩ | iũ |
| อักษรละติน | aⁿ | a̤ⁿ | e̤ⁿ | o̤ⁿ | iaⁿ | io̤ⁿ | uaⁿ | oiⁿ | a̤uⁿ | ||||
| IPA | ã | ẽ | ø̃ | ɒ̃ | iã | yɒ̃ | uã | oĩ | ɛũ |
| อักษรจีน | 爭 (caⁿ) | 還 (há̤ⁿ) | 段 (dē̤ⁿ) | 三 (so̤ⁿ) | 鼎 (diáⁿ) | 張 (da̤uⁿ) | 看 (kua̍ⁿ) | 飯 (bōiⁿ) | 贏 (ió̤ⁿ) |
| เซียนโหยว | tsã | hĩ | tỹ | sɒ̃ | tiã | tiũ | kʰuã | puĩ | yɒ̃ |
| ผูเถียน | tsa | hi | tø | sɒ | tia | tiau | kʰua | puai | yɒ |
วรรณยุกต์
[แก้]| วรรณยุกต์ | อินผิง 陰平 |
อินซ่าง 陰上 |
อินชวี่ 陰去 |
อินรู่ 陰入 |
หยางผิง 陽平 |
หยางชวี่ 陽去 |
หยางรู่ 陽入 |
| ผูเถียน | ˥˧˧ (533) | ˦˥˧ (453) | ˦˨ (42) | ʔ˨˩ (ʔ2) | ˩˧ (13) | ˩ (11) | ʔ˦ (ʔ4) |
| เซียนโหยว | ˥˦˦ (544) | ˧˧˨ (332) | ˥˨ (52) | ʔ˨ (ʔ2) | ˨˦ (24) | ˨˩ (21) | ʔ˦ (ʔ4) |
การเขียนด้วยอักษรละติน
[แก้]ระบบการเขียน Hing-hua̍ báⁿ-uā-ci̍ (興化平話字) เป็นระบบที่ใช้อักษรละตินเขียนภาษาหมิ่นผูเซียน มีอักษร 23 ตัว: a a̤ b c ch d e e̤ g h i k l m n ng o o̤ p s t u ṳ มีเครื่องหมายวรรณยุกต์ 5 ตัวจากทั้งหมด 8 เสียง:
陰平 อินผิง (ไม่มีเครื่องหมาย)
陰上 อินซ่าง ˆ (â)
陰去 อินชวี่ ˈ (a̍)
陰入 อินรู่ (ไม่มีเครื่องหมาย)
陽平 หยางผิง ́ (á)
陽去 หยางชวี่ - (ā)
陽入 หยางรู่ ˈh (a̍h)
| IPA | ภาษาผูเซียน | ภาษาฮกจิว |
| pʰ | p | p |
| tʰ | t | t |
| kʰ | k | k |
| p | b | b |
| t | d | d |
| k | g | g |
| tsʰ | ch | ch |
| ts | c | c |
| วรรณยุกต์ | 陰平 อินผิง | 陰上 อินซ่าง | 陰去 อินชวี่ | 陰入 อินรู่ | 陽平 หยางผิง | 陽去 หยางชวี่ | 陽入 หยางรู่ |
| Báⁿ-uā-ci̍ | a | â | a̍ | ah | á | ā | a̍h |
| เป่อ่วยยี | a | á | à | ah | â | ā | a̍h |
ตัวอย่างการเขียนด้วย báⁿ-uā-ci̍
[แก้]Tai̍-che̤ ū Dō̤, Dō̤ gah Siō̤ng-Da̤̍ dó̤ng-cāi, Dō̤ cuh sī Siō̤ng-Da̤̍. Ca̤̍ Dō̤ ta̍i-che̤ gah Sio̤ng-Da̤̍ dó̤ng-cāi. Māng-beo̍h sī ciā da̤u̍h I cho̤̍ ē; hang pī cho̤̍, beo̍ seo̍h-ā̤uⁿ ng-sī ciā da̤u̍h I cho̤̍ ē.
太初有道，道佮上帝同在，道就是上帝。這道太初佮上帝同在。萬物是借著伊造兮，含被造兮，無一樣呣是借著伊造兮。
In the beginning was the Word, and the Word was with God, and the Word was God. The same was in the beginning with God. All things were made by him; and without him was not any thing made that was made. (John 1:1-3 KJV)
หมายเหตุ
[แก้]อ้างอิง
[แก้]- ↑ ภาษาผูเซียน at Ethnologue (26th ed., 2023)
- ↑ Mei, Tsu-lin (1970), "Tones and prosody in Middle Chinese and the origin of the rising tone", Harvard Journal of Asiatic Studies, 30: 86–110, doi:10.2307/2718766, JSTOR 2718766
- ↑ Pulleyblank, Edwin G. (1984), Middle Chinese: A study in Historical Phonology, Vancouver: University of British Columbia Press, p. 3, ISBN 978-0-7748-0192-8
- ↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian (2023-07-10). "Glottolog 4.8 - Min". Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. doi:10.5281/zenodo.7398962. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-10-13. สืบค้นเมื่อ 2023-10-13.
