ภาษาตูวา
 | ลิงก์ข้ามภาษาในบทความนี้ มีไว้ให้ผู้อ่านและผู้ร่วมแก้ไขบทความศึกษาเพิ่มเติมโดยสะดวก เนื่องจากวิกิพีเดียภาษาไทยยังไม่มีบทความดังกล่าว กระนั้น ควรรีบสร้างเป็นบทความโดยเร็วที่สุด |
| ภาษาตูวา | |
|---|---|
| тыва дыл | |
| ประเทศที่มีการพูด | รัสเซีย, มองโกเลีย, จีน |
| ภูมิภาค | ตูวา |
| ชาติพันธุ์ | ชาวตูวา |
| จำนวนผู้พูด | 240,000 (2012)[1] |
| ตระกูลภาษา | เตอร์กิก
|
| ระบบการเขียน | อักษรซีริลลิก |
| สถานภาพทางการ | |
| ภาษาทางการ |  รัสเซีย |
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-2 | tyv |
| ISO 639-3 | tyv |
 | |
 | |
ภาษาตูวา (ภาษาตูวา: тыва дыл, tyva dyl) เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิก มีผู้พูด 200,000 คนในสาธารณรัฐตูวา ในไซบีเรียกลางตอนใต้ มีคำยืมจากภาษามองโกเลียและภาษารัสเซียมาก มีชาวตูวากลุ่มเล็กๆอยู่ในจีนและมองโกเลียด้วย
การจัดจำแนก
[แก้]ภาษาตูวาอยู่ในภาษากลุ่มเตอร์กิกตะวันออกเฉียงเหนือหรือไซบีเรีย ใกล้เคียงกับภาษากลุ่มเตอร์กิกไซบีเรียอื่นๆ เช่น ภาษาคากัส และภาษาอัลไต
สำเนียง
[แก้]ภาษาตูวาที่พบในตูวาแบ่งเป็น 4 สำเนียงคือ
- สำเนียงกลาง เป็นสำเนียงที่ใช้ในการเขียน
- สำเนียงตะวันตก ใช้พูดทางตอนเหนือของของแม่น้ำเคมชิก ได้รับอิทธิพลจากภาษาอัลไต
- สำเนียงตะวันออกเฉียงเหนือหรือสำเนียงทอดซี ใช้พูดในบริเวณตอนบนของแม่น้ำบีอี-เคม มีคำศัพท์มากมายเกี่ยวกับการล่าที่ไม่พบในภาษาอื่น
- สำเนียงตะวันออกเฉียงใต้ได้รับอิทธิพลจากภาษามองโกเลียมาก
- สำเนียงอื่นๆของภาษาตูวายังมีอีกมากแต่ได้รับการศึกษาน้อย
เสียง
[แก้]พยัญชนะ
[แก้]ภาษาตูวามีหน่วยเสียงพยัญชนะ 19 เสียง /f/ และ /t͡s/ พบเฉพาะในคำยืมจากภาษารัสเซีย
| Labial | Alveolar | Palatal | Velar | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nasal | m | n | ŋ | |||||
| Stop | pʰ | p | tʰ | t | t͡ʃ | k | ɡ | |
| Fricative | s | z | ʃ | ʒ | x | |||
| Rhotic | ɾ | |||||||
| Approximant | ʋ | l | j | |||||
สระ
[แก้]เสียงสระในภาษาตูวามีสามแบบคือ เสียงสั้น เสียงยาว และเสียงสั้นแบบกดต่ำ สระเสียงยาวยาวเป็นสองเท่าของสระเสียงสั้น เสียงสั้นแต่กดต่ำเป็นเสียงสั้นที่เพิ่มเสียงไปอีกครึ่งหนึ่ง การกดต่ำนี้ถือเป็นการเน้นหนัก ไม่ใช่เสียงวรรณยุกต์
| Short | Long | Low Pitch | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| High | Low | High | Low | High | Low | ||
| Front | Unrounded | i | e | iː | eː | ì | è |
| Rounded | y | ø | yː | øː | ỳ | ø̀ | |
| Back | Unrounded | ɯ | a | ɯː | aː | ɯ̀ | à |
| Rounded | u | o | uː | oː | ù | ò | |
ไวยากรณ์
[แก้]ภาษาตูวาสร้างคำที่ซับซ้อนโดยใช้ระบบการเติมปัจจัย เช่น teve หมายถึงอูฐ teve-ler (เครื่องหมาย – แสดงว่าเป็นคนละหน่วยคำทางไวยากรณ์ การเขียนปกติจะไม่ใช้) หมายถึงอูฐหลายตัว teve-ler-im หมายถึงอูฐของฉัน teve-ler-im-den หมายถึง จากอูฐหลายตัวของฉัน
ภาษาตูวาแบ่งนามออกเป็น 6 การก ปัจจัยของแต่ละการกมีหลายความหมาย คำกริยาในภาษาตูวามีการลงท้ายเพื่อแสดงกาล มาลา และวัตถุประสงค์ได้หลายแบบ กริยาช่วยเป็นตัวขยายกริยาหลัก การเรียงประโยคเป็นแบบประธาน-กรรม-กริยา
คำศัพท์
[แก้]คำศัพท์ในภาษาตูวาส่วนใหญ่มีจุดกำเนิดจากภาษากลุ่มเตอร์กิก และมีคำยืมจากภาษามองโกเลียมาก
ระบบการเขียน
[แก้]อักษรละติน
[แก้]การเขียนภาษาตูวาครั้งแรกใน พ.ศ. 2473 เขียนด้วยอักษรละตินประดิษฐ์โดยพระภิกษุชาวตูวา มอนคุช ลอบซังชินมิต ก่อนหน้านี้ชาวตูวาใช้ภาษามองโกเลียเป็นภาษาเขียน ในเดือนกันยายน พ.ศ. 2486 การเขียนด้วยอักษรละตินถูกแทนที่ด้วยอักษรซีริลลิก ตัวอักษรละตินที่ใช้คือ
| A a | B ʙ | C c | D d | E e | F f | G g | Ƣ ƣ |
| H h | I i | J j | Ɉ ɉ | K k | L l | M m | N n |
| Ŋ ŋ | O o | Ө ө | P p | R r | S s | Ş ş | T t |
| U u | V v | X x | Y y | Z z | Ƶ ƶ | Ь ь |
อักษรซีริลลิก
[แก้]อักษรที่ใช้เขียนภาษาตูวาในปัจจุบันเป็นอักษรซีริลลิกที่ดัดแปลงมาแบบที่ใช้เขียนภาษารัสเซีย และเพิ่มอักษรพิเศษอีกสามตัว อักษรที่ใช้ได้แก่
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж |
| З з | И и | Й й | К к | Л л | М м | Н н | Ң ң |
| О о | Ө ө | П п | Р р | С с | Т т | У у | Ү ү |
| Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы |
| Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
อ้างอิง
[แก้]- ↑ ภาษาตูวา ที่ Ethnologue (18th ed., 2015) (ต้องสมัครสมาชิก)
ข้อมูล
[แก้]- Anderson, Gregory D. S. (2004). Auxiliary Verb Constructions in Altai-Sayan Turkic (ภาษาอังกฤษ). Wiesbaden: Otto Harrassowitz. ISBN 3-447-04636-8.
- Anderson, Gregory D. S.; Harrison, K. David (1999). Tyvan. Languages of the World/Materials 257 (ภาษาอังกฤษ). Lincom Europa. ISBN 978-3-89586-529-9.
- Harrison, K. David (2001). Topics in the Phonology and Morphology of Tuvan (PDF) (วิทยานิพนธ์ Doctoral) (ภาษาอังกฤษ). Yale University. OCLC 51541112.
- Harrison, K. David (2005). "A Tuvan Hero Tale, with Commentary, Morphemic Analysis, and Translation". Journal of the American Oriental Society (ภาษาอังกฤษ). 125: 1–30.
- Krueger, John R. (1977). Krueger, John R. (บ.ก.). Tuvan Manual. Uralic and Altaic Series Volume 126 (ภาษาอังกฤษ). Editor Emeritus: Thomas A. Sebeok. Indiana University Publications. ISBN 978-0-87750-214-2.
- Mänchen-Helfen, Otto (1992) [1931]. Journey to Tuva (ภาษาอังกฤษ). Translated by Alan Leighton. Los Angeles: Ethnographic Press University of Southern California. ISBN 978-1-878986-04-7.
- Mawkanuli, Talant. 1999. "The phonology and morphology of Jungar Tuva," Indiana University PhD dissertation.
- Mongush, M. V. (1996). "Tuvans of Mongolia and China". International Journal of Central Asian Studies (ภาษาอังกฤษ). 1: 225–243.
- Nakashima, Yoshiteru (中嶋 善輝 Nakashima Yoshiteru). 2008 "Tyva Yapon Biche Slovar', トゥヴァ語・日本語 小辞典" Tokyo University of Foreign Studies, http://www.aa.tufs.ac.jp/project/gengokensyu/08tuvan6.pdf (Archive)
- Ölmez, Mehmet; Tuwinischer Wortschatz mit alttürkischen und mongolischen Parallelen, Wiesbaden 2007, ISBN 978-3-447-05499-7
- Rind-Pawloski, Monika. 2014. Text types and evidentiality in Dzungar Tuvan. Turkic Languages 18.1: 159–188.
- (ในภาษามองโกเลีย) Sečenbaγatur, Qasgerel, Tuyaγ-a [Туяa], Bu. Jirannige, Wu Yingzhe, Činggeltei. 2005. Mongγul kelen-ü nutuγ-un ayalγun-u sinǰilel-ün uduridqal [A guide to the regional dialects of Mongolian]. Kökeqota: ÖMAKQ. ISBN 7-204-07621-4.
- Takashima, Naoki (高島 尚生 Takashima Naoki). 2008 "Kiso Tuba-go bunpō 基礎トゥヴァ語文法," Tokyo University of Foreign Studies, http://www.aa.tufs.ac.jp/project/gengokensyu/08tuvan1.pdf (Archive)
- Takashima, Naoki. 2008 "Tuba-go kaiwa-shū トゥヴァ語会話集," Tokyo University of Foreign Studies, http://www.aa.tufs.ac.jp/project/gengokensyu/08tuvan3.pdf (Archive)
- Taube, Erika. (1978). Tuwinische Volksmärchen. Berlin: Akademie-Verlag. LCCN: 83-853915
- Taube, Erika. (1994). Skazki i predaniia altaiskikh tuvintsev. Moskva : Vostochnaia literatura. ISBN 5-02-017236-7
- Todoriki, Masahiko (等々力 政彦 Todoriki Masahiko). 2011 "Possibly the oldest Tuvan vocabulary included in Wu-li-ya-su-tai-zhi lue, the Abridged Copy of the History of Uliastai, 烏里蘇台志略にみえる，最古の可能性のあるトゥバ語語彙について". Tōyōbunka-Kenkyūjo Kiyō 東洋文化研究所紀要 159 238–220. ISSN 0563-8089 The University of Tokyo, http://repository.dl.itc.u-tokyo.ac.jp/dspace/bitstream/2261/43632/1/ioc159007.pdf (Archive)
- Oelschlägel, Anett C. (2013). Der Taigageist. Berichte und Geschichten von Menschen und Geistern aus Tuwa. Zeitgenössische Sagen und andere Folkloretexte / Дух-хозяин тайги –Современные предания и другие фольклорные материалы из Тувы / Тайга ээзи – Болган таварылгалар болгаш Тывадан чыгдынган аас чогаалының өске-даа материалдары. [The Taiga Spirit. Reports and Stories about People and Spirits from Tuva. Contemporary Legends and other Folklore-Texts.] Marburg: tectum-Verlag. ISBN 978-3-8288-3134-6
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]
- English-Tuvan, Tuvan-English online talking dictionary
- Тыва дыл кырында форум (An online forum in and about the Tyvan language)
- Tuvan language and folklore materials
- TyvaWiki Language Articles
- Tuvan Alphabet
- Research among the Tyvans (Tuvans) of South Siberia
- Contemporary Legends and other Folklore-Texts from Tuva
