ภาษาชาบากาโน

ภาษาชาบากาโน
ประเทศที่มีการพูด	ฟิลิปปินส์
ภูมิภาค	ซัมโบวังกาซิตีและบาซีลัน (Zamboangueño และ Basileño), Cavite City (Caviteño) และ Ternate, Cavite (Ternateño/Bahra)
ชาติพันธุ์	ชาวซัมโบวังกา ชาวฟิลิปปินส์เชื้อสายสเปน ชาวฟิลิปปินส์ในประเทศอินโดนีเซีย ชาวฟิลิปปินส์ในประเทศมาเลเซีย ชาวอเมริกันเชื้อสายฟิลิปปินส์ ชาวฟิลิปปินส์ในประเทศไทย
จำนวนผู้พูด	unknown (700,000 cited 1992)
ตระกูลภาษา	ครีโอลฐานสเปน ภาษาชาบากาโน
ระบบการเขียน	ละติน (อักษรสเปน)
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	ภาษาประจำภูมิภาคในประเทศฟิลิปปินส์
ผู้วางระเบียบ	Komisyon sa Wikang Filipino
รหัสภาษา
ISO 639-3	cbk
Linguasphere	51-AAC-ba
พื้นที่ที่มีผู้พูดภาษาชาบากาโน   ภาษาแม่   ภาษาชนกลุ่มน้อย

ภาษาชาบากาโน (สเปน: Chavacano หรือ Chabacano, [tʃabaˈkano]) เป็นภาษาครีโอลในประเทศฟิลิปปินส์ที่มีที่มาจากภาษาสเปน คำว่า chabacano ซึ่งเป็นที่มาของชื่อชาบากาโน (Chavacano) เป็นภาษาสเปน หมายถึง รสชาติแย่ สามัญ หรือหยาบ

ผู้พูดภาษาชาบากาโนส่วนใหญ่อยู่ในเมืองซัมโบวังกาซิตี จังหวัดซัมโบวังกา บาซีลัน จาไวต์ และบางบริเวณในดาเวาและโจตาบาโต มีผู้พูด 607,200 คนเมื่อ พ.ศ. 2543 มีผู้พูดภาษานี้ในเซ็มปอร์นา รัฐซาบะฮ์ มาเลเซีย ทางเหนือของเกาะบอร์เนียว ซึ่งเคยเป็นอาณานิคมของสเปนมาก่อน ชนกลุ่มน้อยชาวมุสลิมในซัมโบวังกา เช่นชาวเตาซุก ชาวซามัลส์ และชาวยากันส์ในบาซีลัน พูดภาษานี้ได้ด้วย ในจังหวัดใกล้เคียงคือ ซูลูและตาวี-ตาวี มีมุสลิมที่พูดภาษาชาบากาโน

สำเนียง

ภาษาชาบากาโนมีหลายสำเนียง สำเนียงที่ใช้ภาษาตากาล็อกเป็นภาษาเริ่มต้นมีสามสำเนียงคือ สำเนียงกาบิเต สำเนียงเตอร์นาตี และสำเนียงเอร์มิตา (สูญแล้ว) สำเนียงอื่น ๆ มีภาษาเซบัวโนเป็นสำเนียงเริ่มต้น สำเนียงซัมโบวังกามีผู้พูดมากที่สุด และเป็นภาษาหลักของเมืองซัมโบวังกา คำศัพท์ส่วนใหญ่มาจากภาษาสเปน แต่ไวยากรณ์ยึดตามภาษาในฟิลิปปินส์เช่นภาษาตากาล็อกและภาษาเซบัวโน ยังใช้ในการศึกษา สื่อตีพิมพ์ โทรทัศน์ และวิทยุ

ประวัติ

สำเนียงซัมโบวังกา

เมื่อ 23 มิถุนายน พ.ศ. 2178 ซัมโบวังกาเป็นอาณานิคมของสเปนอย่างสมบูรณ์ การจู่โจมของสุลต่านแห่งมินดาเนาและการตัดสินใจเผยแพร่ศาสนาคริสต์ลงไปทางใต้ของฟิลิปปินส์ทำให้ทางกองทัพตัดสินใจนำเข้าแรงงานจากลูซอนและวิซายา ทำให้บริเวณนั้น ประกอบไปด้วยกลุ่มคนที่หลากหลายคือ คือทหารจากสเปนและเม็กซิโก ประชาชนจากเซบูและอีโลอีโล และคนหลายเผ่าพันธุ์ในซัมโบวังกา ความแตกต่างทางด้านสำเนียงและวัฒนธรรม ทำให้คนแต่ละกลุ่มยากที่จะสื่อสารกัน ภาษาที่ใช้เป็นทางการคือภาษาสเปนแต่คนส่วนใหญ่ไม่ได้เรียนภาษาสเปน แต่จำเป็นต้องใช้ในการสื่อสาร จึงเกิดภาษาผสมและกลายเป็นภาษาลูกผสมไปอย่างสมบูรณ์ และกลายเป็นภาษากลางในซัมโบวังกาในปัจจุบัน

สำเนียงกาบิเต/เตอร์นาตี

ชาวเมร์ดิกาสเป็นชนเผ่าในเตอร์นาตีในหมู่เกาะโมลุกกะที่มีอาณานิคมขนาดเล็กของสเปน เตอร์นาตีเคยเป็นอาณานิคมของโปรตุเกสมาก่อนที่สเปนจะเข้ามาปกครอง ใน พ.ศ. 2117 อาสาสมัครชาวเมร์ดิกาสได้ไปสู่กาวิเตเพื่อสนับสนุนสเปน ต่อต้านโจรสลัดชาวจีนที่เรียกลิมาฮอง ชาวเมร์ดิกาสเข้าไปตั้งรกรากในบริเวณบาร์ราเด มารากอนดอนซึ่งอยู่ใกล้ปากแม่น้ำมารากอนดอน ปัจจุบัน บริเวณนี้เรียกเตอร์นาตี และชุมชนของชาวเมร์ดิกาสยังใช้ภาษาสเปนลูกผสมที่ได้รับอิทธิพลจากภาษาโปรตุเกสซึ่งเรียกว่าสำเนียงเตร์นาเตญโญ

สรรพนาม

คำสรรพนามภาษาชาบากาโนมีพื้นฐานมาจากภาษาตากาล็อก ภาษาเซบัวโน และภาษาสเปน เฉพาะสำเนียงซัมโบวังกาเท่านั้นที่แยกระหว่างสรรพนามบุรุษที่หนึ่งพหูพจน์รวม (kita) กับไม่รวมผู้ฟัง (kame) ยกเว้นในรูปเป็นทางการที่ใช้ nosotros ทั้งสองกรณี ต่อไปนี้เป็นตารางแสดงสรรพนามแทนบุคคลในภาษาชาบากาโนสำเนียงต่าง ๆ

	สำเนียงซัมโบวังกา	สำเนียงกาบิเต	สำเนียงเตอร์นาตี
บุรุษที่ 1 เอกพจน์	iyo yo	yo
บุรุษที่ 2 เอกพจน์	evo(s) (ทั่วไป) vo(s) (ทั่วไป) tu (เป็นกลาง ๆ) uste(d) (ทางการ)	tu vo uste	vo uste
บุรุษที่ 3 เอกพจน์	el ele	eli
บุรุษที่ 1 พหูพจน์	kame (ไม่รวมผู้ฟัง) kita (รวมผู้ฟัง) nosotros (ทางการ)	nisos	mijotro motro
บุรุษที่ 2 พหูพจน์	kamo (ทั่วไป) vosotros (เป็นกลาง ๆ) ustedes (ทางการ)	vusos	ustedi tedi
บุรุษที่ 3 พหูพจน์	sila (ทั่วไป & เป็นกลาง ๆ) ellos (ทางการ)	ilos	lojotro lotro

บรรณานุกรม

• Brooks, John (1 January 1933). "Más que, mas que and mas ¡qué!". Hispania. 16 (1): 23–34. doi:10.2307/332588. ISSN 0018-2133. JSTOR 332588.
• Castillo, Edwin Gabriel Ma., S.J. "Glosario Liturgico: Liturgical Literacy in the Chavacano de Zamboanga",(Unpublished) Archdiocese of Zamboanga.
• Chambers, John, S.J.; Wee, Salvador, S.J., บ.ก. (2003). English-Chabacano Dictionary. Ateneo de Zamboanga University Press.
• Holm, J. A. (1988). "Pidgins and creoles" (Vols. 1–2). Cambridge: Cambridge University Press.
• McKaughan, Howard P. (1954). "Notes on Chabacano grammar". Journal of East Asiatic Studies. 3: 205–226.
• Michaelis, Susanne, บ.ก. (2008). Roots of Creole Structures: Weighing the contribution of substrates and superstrates. Creole Language Library (CLL); A Book Series Presenting Descriptive and Theoretical Studies Designed to Add Significantly to the Data Available on Pidgin and Creole Languages. Creole Language Library (ภาษาอังกฤษ). Vol. 33. Amsterdam: John Benjamins Publishing. doi:10.1075/cll.33. hdl:10197/6022. ISBN 978-90-272-5255-5. ISSN 0920-9026. LCCN 2008019875. สืบค้นเมื่อ 9 June 2018.
• Rubino, Carl (2008). "12. Zamboangueño Chavacano and the potentive mode". ใน Michaelis, Susanne (บ.ก.). Roots of Creole Structures: Weighing the contribution of substrates and superstrates. Creole Language Library (ภาษาอังกฤษ). Vol. 33. Amsterdam: John Benjamins Publishing. pp. 279–299. doi:10.1075/cll.33.15rub. ISBN 978-90-272-5255-5. ISSN 0920-9026. สืบค้นเมื่อ 9 June 2018.
• Steinkrüger, Patrick O. (2007). "Notes on Ternateño (A Philippine Spanish Creole)". Journal of Pidgin and Creole Languages. 22 (2): 367–378. doi:10.1075/jpcl.22.2.10ste. ISSN 0920-9034. สืบค้นเมื่อ 9 June 2018.
• Whinnom, Keith (1956). Spanish contact vernaculars in the Philippine Islands. Hong Kong University Press. ISBN 9780608137933.
• Forman, Michael Lawrence (1972). Zamboangueño texts with grammatical analysis. A Study of Philippine Creole Spanish (PH D Dissertation, Cornell University). Ithaca, NY: Cornell University. สืบค้นเมื่อ 18 December 2018.
• Sippola, E. (2011-12-09). Una gramática descriptiva del chabacano de Ternate (PDF) (Doctoral dissertation (monograph)) (ภาษาสเปน). University of Helsinki. hdl:0138/28255. ISBN 978-952-10-7327-4.
• Lesho, Marivic (2013). The sociophonetics and phonology of the Cavite Chabacano vowel system (Ohio State University dissertation) (ภาษาอังกฤษ). Columbus, OH: The Ohio State University. สืบค้นเมื่อ 18 December 2018.
• Zamboangueño Chavacano por Jose Genaro Ruste Yap – Aizon, Ph.D.:

(http://www.evri.com/media/article;jsessionid=ud7mj8tleegi?title=Home+%7C+Zamboanga+ChavacanoZamboanga+Chavacano+%7C+by+Jose+Genaro+...&page=http://www.josegenaroyapaizon.com/&referring_uri=/location/chavacano-language-0x398c30%3Bjsessionid%3Dud7mj8tleegi&referring_title=Evri)

แหล่งข้อมูลอื่น

• An abridged Chavacano dictionary เก็บถาวร 2011-07-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Chavacano Lessons with Audio เก็บถาวร 2022-01-18 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• FilipinoKastila - Database of Chavacano academic articles
• 1883 letter – correspondence of Jacinto Juanmartí to German linguist Hugo Schuchardt dated 19 November 1883 containing text of chavacano spoken in Cotabato