ภาษาคาบาร์เดีย

ภาษาคาบาร์เดีย
Kabardino-Cherkess East Circassian
адыгэбзэ (къэбэрдейбзэ)
ออกเสียง	[qabarˈdeːbza] qabardejbza
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศรัสเซีย (ในสาธารณรัฐคาบาร์ดีโน-บัลคาเรียและสาธารณรัฐคาราไช-เชียร์เคสส์), ตุรกี, จอร์แดน, ซีเรีย, อิรัก
ภูมิภาค	คอเคซัสเหนือ (Circassia)
ชาติพันธุ์	ชาวาคาบาร์เดีย
จำนวนผู้พูด	590,000  (2002–2010)e23
ตระกูลภาษา	คอเคซัสตะวันตกเฉียงเหนือ Circassian ภาษาคาบาร์เดีย
ระบบการเขียน	อักษรซีริลลิก อักษรละติน อักษรอาหรับ
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	รัสเซีย สาธารณรัฐคาบาร์ดีโน-บัลคาเรีย สาธารณรัฐคาราไช-เชียร์เคสส์
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	อิสราเอล จอร์แดน ซีเรีย ลิเบีย
รหัสภาษา
ISO 639-2	kbd
ISO 639-3	kbd

ภาษาคาบาร์เดีย (คาบาร์เดีย: Къэбэрдей-Адыгэбзэ สำเนียงท้องถิ่น: [qabarˈdeːbza]  qabardejbza ; อะดีเกยา: Kъэбэртай-Aдыгабзэ/Kъэбэртайбзэ, อักษรโรมัน: Qəbərtay-Adıgabzə/Qəbərtaybzə) ใกล้เคียงกับภาษาอะดืยเกที่เป็นภาษากลุ่มคอเคซัสตะวันตกเฉียงเหนือ ส่วนใหญ่พูดในสาธารณรัฐคาบาร์ดีโน-บัลคาเรียและสาธารณรัฐคาราไช-เชียร์เคสส์ของประเทศรัสเซีย รวมทั้งในประเทศตุรกีและตะวันออกกลาง มีหน่วยเสียงพยัญชนะ 47-48 เสียง โดยเป็นเสียงเสียดแทรก 22-23 เสียง

สำเนียงที่สำคัญมีสองสำเนียงคือ สำเนียงเบสเลเนย์และสำเนียงเตเรค นักภาษาศาสตร์บางคนจัดให้ภาษาคาบาร์เดียเป็นสำเนียงของภาษาอะดีเก ผู้พูดภาษาคาบาร์เดียมักเรียกภาษาของตนว่า Adighabze ("Adyghe language") เขียนด้วยอักษรซีริลลิก มีระบบคำกริยาที่ซับซ้อนเช่นเดียวกับภาษากลุ่มคอเคซัสตะวันออกเฉียงเหนืออื่น ๆ เป็นภาษาสัมพันธการก ตั้งแต่ พ.ศ. 2547 ในตุรกีจัดให้มีโทรทัศน์ภาคภาษาคาบาร์เดียสำเนียงเตเรค ครึ่งชั่วโมงต่อสัปดาห์

อักขรวิธี

อักษรซีริลลิกในปัจจุบันเรียงได้ดังนี้ ส่วนอักษรละตินในอดีตดูคล้ายกับอักษรละตินในภาษาอะดีเกยา

ชุดตัวอักษรละตินของภาษาคาบาร์เดีย ฉบับ ค.ศ. 1930

А а [aː]	Э э [a]	Б б [b]	В в [v]	Г г [ɣ]	Гу гу [ɡʷ]	Гъ гъ [ʁ]	Гъу гъу [ʁʷ]
Д д [d]	Дж дж [d͡ʒ] หรือ [ɡʲ]	Дз дз [d͡z]	Е е [ja/aj]	Ё ё [jo]	Ж ж [ʒ]	Жь жь [ʑ]	З з [z]
И и [jə/əj]	Й й [j]	К к [k]	Ку ку [kʷ]	Къ къ [q]	Къу къу [qʷ]	Кхъ кхъ [q͡χ]	Кхъу кхъу [q͡χʷ]
Кӏ кӏ [t͡ʃʼ] หรือ [kʲʼ]	Кӏу кӏу [kʷʼ]	Л л [ɮ] or [l]	Лъ лъ [ɬ]	Лӏ лӏ [ɬʼ]	М м [m]	Н н [n]	О о [aw/wa]
П п [p]	Пӏ пӏ [pʼ]	Р р [r]	С с [s]	Т т [t]	Тӏ тӏ [tʼ]	У у [w/əw]	Ф ф [f]
Фӏ фӏ [fʼ]	Х х [x]	Ху ху [xʷ]	Хъ хъ [χ]	Хъу хъу [χʷ]	Хь хь [ħ]	Ц ц [t͡s]	Цӏ цӏ [t͡sʼ]
Ч ч [t͡ʃ]	Чӏ чӏ [t͡ʃʼ]	Ш ш [ʃ]	Щ щ [ɕ]	Щӏ щӏ [ɕʼ]	Ъ ъ [ˠ]	Ы ы [ə]	Ь ь [ʲ]
Ю ю [ju]	Я я [jaː]	Ӏ [ʔ]	Ӏу [ʔʷ]

ข้อมูล

• Gordon, Matthew and Applebaum, Ayla. "Phonetic structures of Turkish Kabardian", 2006, Journal of the International Phonetic Association 36(2), 159-186.
• Halle, Morris. "Is Kabardian a Vowel-Less Language?" Foundations of Language, Vol. 6, No. 1 (Feb., 1970), pp. 95–103.
• Kuipers, Aert. "Phoneme and Morpheme in Kabardian", 1960, Janua Linguarum: Series Minor, Nos. 8–9. 's-Gravenhage: Mouton and Co.
• John Colarusso (1992). A Grammar of the Kabardian Language. University of Calgary Press.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Ranko Matasović (2008). "A Short Grammar of Kabardian" (PDF).
• Adyga.org - Popular Circassian internet forum
• Audio.Adyga.org - Virtual Circassian Dictionary
• Louis Loewe (1854). A dictionary of the Circassian language. George Bell. สืบค้นเมื่อ 25 August 2012., Circassian, English, Turkish
• A guide to North Caucasian languages
• Kabardian (къэбэрдеибзэ) alphabet
• Circassian language online lessons