กลุ่มภาษาคอเคเซียน

กลุ่มชาติพันธุ์ภาษาศาสตร์ในภูมิภาคคอเคซัส (ค.ศ. 1995)

กลุ่มภาษาคอเคเซียน (อังกฤษ: Caucasian languages) เป็นกลุ่มภาษาใหญ่และมีภาษาหลากหลายภาษาที่พูดโดยประชากรมากกว่า 10 ล้านคนทั้งในและรอบเทือกเขาคอเคซัส ซึ่งตั้งอยู่ระหว่างทะเลดำกับทะเลสาบแคสเปียน

การเปรียบเทียบเชิงภาษาศาสตร์จัดแบ่งภาษาในบริเวณนี้ออกเป็นหลายตระกูลที่มีความเกี่ยวพันกันเพียงเล็กน้อยหรือแทบจะไม่มีเลย อย่างไรก็ตาม ภาษาในคอเคซัสบางครั้งถูกเรียกอย่างผิด ๆ ว่าเป็นตระกูลของภาษา Asya Pereltsvaig รายงานว่า "ความแตกต่างทางไวยากรณ์ระหว่างกลุ่มภาษาทั้งสามนั้นถือว่ามีมาก [...] ความแตกต่างเหล่านี้ทำให้ภาษาศาสตร์เชิงประวัติศาสตร์แบบอนุรักษ์นิยมกว่าต้องปฏิบัติต่อตระกูลภาษาทั้งสามของคอเคซัสว่าไม่เกี่ยวข้องกัน"

ตระกูลภาษาที่พบในเทือกเขาคอเคซัส

กลุ่มภาษาคอเคเซียน
(เชิงพื้นที่)
ภูมิภาค:	คอเคซัส
การจําแนก ทางภาษาศาสตร์:	ไม่มีเพียงตระกูลเดียว
กลอตโตลอก:	None

สามกลุ่มภาษานี้ไม่มีประชากรพื้นเมืองที่อาศัยนอกคอเคซัสในปัจจุบัน และถือว่าเป็นประชากรพื้นเมืองในบริเวณนี้ คำว่ากลุ่มภาษาคอเคเซียนโดยทั่วไปจำกัดเฉพาะกลุ่มภาษาเหล่านี้ที่มีผู้พูดประมาณ 11.2 ล้านคน

• คาร์ตเวเลียน มีอีกชื่อว่า คอเคซัสใต้ หรือ ไอบีเรีย มีผู้พูดรวมประมาณ 4.3 ล้านคน ได้แก่ ภาษาจอร์เจีย ภาษาราชการในประเทศจอร์เจียที่มีผู้พูด 4 ล้านคน, ภาษาสวานที่มีผู้พูด 14,000 คน, ภาษามิงเกรเลียที่มี 345,000 คน และภาษาลัซที่มี 22,000 คน
• คอเคซัสตะวันออกเฉียงเหนือ มีอีกชื่อว่า นัค-ดาเกสถาน หรือ แคสเปียน มีผู้พูดรวมประมาณ 4.3 ล้านคน ได้แก่ ภาษาเชเชนที่มี 1.7 ล้านคน, ภาษาอาวาร์ที่มี 1 ล้านคน, ภาษาดาร์กวาที่มี 590,000 คน, ภาษาอิงกุชที่มี 500,000 คน, ภาษาเลซกีที่มี 800,000 คน และภาษาอื่น ๆ
• คอเคซัสตะวันตกเฉียงเหนือ มีอีกชื่อว่า อับฮาโซ-อะดีเก, เซอร์แคสเชีย หรือพอนติก มีผู้พูดรวมประมาณ 2 ล้านคน ได้แก่ ภาษาคาบาร์เดียที่มี 1 ล้านคน, ภาษาอะดีเกยาที่มี 610,000 คน, ภาษาอับคาเซียที่มี 190,000 คน และภาษาอาบาซาที่มี 85,000 คน

ลักษณะร่วมกันของกลุ่มภาษาคอเคซัส ได้แก่ การมีพยัญชนะเสียงเป่าลม และโครงสร้างแบบรูปคำติดต่อชัดเจนมาก นอกจากภาษาเมเกรเลียแล้ว ภาษาในกลุ่มนี้มีลักษณะของการกเกี่ยวพันสูง

โดยทั่วไปเชื่อว่าภาษาในกลุ่มนี้มีเสียงพยัญชนะมาก แต่ความเป็นจริงจะถูกต้องเฉพาะกับกลุ่มภาษาคอเคเซียนตะวันตกเฉียงเหนือและกลุ่มภาษาคอเคเซียนตะวันออกเฉียงเหนือเท่านั้น (มีถึง 80 - 84 เสียงในภาษาอูบึก) พยัญชนะของกลุ่มภาษาคอเคเซียนใต้ไม่ต่างไปจากภาษาตระกูลอื่นมากนัก เช่นภาษาจอร์เจียมี 28 เสียง ภาษาลาซ 30 เสียง เมื่อเทียบกับภาษาอาหรับ 28 เสียง และภาษารัสเซีย 35-37 เสียง

ภาษาอื่นๆที่ใช้พูดในบริเวณเทือกเขาคอเคซัสได้แก่ตระกูลภาษาอินโด-ยุโรเปียน เช่น ภาษาอาร์มีเนีย ภาษากรีก กลุ่มภาษาอิหร่าน (ภาษาออสเซติก ภาษาตาลิซ) กลุ่มภาษาสลาวิก (ภาษารัสเซีย) และตระกูลภาษาอัลไตอิก เช่น กลุ่มภาษาเตอร์กิก (ภาษาอาเซอรี ภาษาการาเชย์-บัลการ์)และกลุ่มภาษามองโกล เช่น ภาษาคัลมึก

ความเกี่ยวข้องในระดับที่สูงขึ้น

หัวข้อที่เป็นที่สนใจในการศึกษาเกี่ยวกับกลุ่มภาษานี้คือจะจัดจำแนกกลุ่มภาษาคอเคเซียนทั้งสามกลุ่มเข้าในหมวดหมู่ที่สูงกว่านี้ได้อย่างไร แต่การศึกษาก็มีความซับซ้อน ทั้งในด้านวัฒนธรรมและการเมือง ทำให้มีข้อโต้แย้งในการศึกษาและยังหาข้อสรุปที่แน่นอนไม่ได้

กลุ่มภาษาคอเคเซียนเหนือ

นักภาษาศาสตร์บางส่วนเห็นว่าควรรวมกลุ่มภาษาคอเคเซียนตะวันตกเฉียงเหนือและกลุ่มภาษาคอเคเซียนตะวันออกเฉียงเหนือเข้าด้วยกันเป็นกลุ่มภาษาคอเคเซียนเหนือ แต่ยังไม่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง

กลุ่มภาษาไอเบอโร-คอเคเซียน

ไม่มีความเกี่ยวข้องอย่างชัดเจนระหว่างกลุ่มภาษาคอเคซัสใต้และกลุ่มภาษาคอเคซัสเหนือ แต่มีนักภาษาศาสตร์บางคนรวมภาษาสองกลุ่มนี้เข้าด้วยกัน เรียกว่ากลุ่มภาษาไอเบอโร-คอเคเซียน คำว่าไอเบอโรนั้น อ้างถึงราชอาณาจักรไอบีเรียคอเคซัสในจอร์เจียตะวันออกและไม่ได้เกี่ยวข้องกับคาบสมุทรไอบีเรีย

เปรียบเทียบคำศัพท์

ด้านล่างคือคำศัพท์พื้นฐานที่คัดเลือกมาสำหรับตระกูลภาษาทั้งสามของเทือกเขาคอเคซัส

คำศัพท์	คอเคซัสตะวันออก เฉียงเหนือดั้งเดิม	คอเคซัสตะวันตก เฉียงเหนือดั้งเดิม	คาร์ตเวเลียดั้งเดิม	จอร์เจีย
ตา	*(b)ul, *(b)al	*b-la	*twal-	tvali
ฟัน	*cVl-	*ca	GZ *ḳb-il-	k’bili
ลิ้น	*maʒ-i	*bza	*nena-	ena
มือ, แขน	*kV, *kol-	*q’a	*qe-	xeli
หลัง (ของร่างกาย)	*-uqq’	*pxá		zurgi
หัวใจ	*rVk’u / *Vrk’u	*g°ə	*gul-	guli
เนื้อ	*(CV)-(lV)ƛƛ’	*Lə	GZ *qorc-	xorci
ดวงอาทิตย์	*bVrVg	*dəɣa	*mz₁e-	mze
ดวงจันทร์	*baʒVr / *buʒVr	*məʒa	*tute-	mtvare
ดิน	*(l)ončči	*č’ə-g°ə (เซอร์แคสเชียดั้งเดิม)		dedamiʦ’a
น้ำ	*ɬɬin	*psə (เซอร์แคสเชียดั้งเดิม)	GZ *c̣q̣a-	ʦ’q’ali
ไฟ	*c’ar(i), *c’ad(i)	*məć’°a	GZ *ʓec₁xl-	cecxli; xanʒari
ขี้เถ้า	*rV-uqq’ / *rV-uƛƛ’	*tq°a	*ṭuṭa-	perpli
ถนน	*-eqq’ / *-aqq’	*məʕ°á	GZ *gza-	gza
ชื่อ	*cc’Vr, *cc’Vri	*(p’)c’a	*ʓ₁ax-e-	saxeli; gvari
ฆ่า	*-Vƛ’	*ƛ’ə́		k’vla
เผา	*-Vk’	*ca; *bla/ə	*c₁x-	ʦ’va
รู้	*(-)Vc’	*ć’a		codna
ดำ	*alč’i- (*ʕalč’i-)	*ć’°a		šavi
กลม	*goRg / *gog-R-			mrgvali
แห้ง	*-aqq’(u) / *-uqq’	*ʕ°ə́	*šwer-, *šwr-	mšrali
ผอม/บาง	*(C)-uƛ’Vl-	*č’°a	GZ *ttx-el-	txeli
อะไร	*sti-	*sə-tʰə; *śə-da (เซอร์แคสเชียดั้งเดิม)	*ma-	ra
หนึ่ง	*cV (*cʕV ?)	*za	GZ *ert-	erti
ห้า	*(W)-ƛƛi / *ƛƛwi	*txᵒə	*xut-	xuti

อ่านเพิ่ม

• Kovalevskaia, V. B "Central Ciscaucasia in Antiquity and Early Middle Ages: Caucasian Substratum and Migrations of the Iranic-Speaking Tribes." (1988).

แหล่งข้อมูลอื่น

• TITUS: Caucasian languages map by Jost Gippert & projects Armazi& Ecling
• CIA ethnolinguistic map
• language-family map by Matthew Dryer
• Caucausian section of the Red Book of the Peoples of the Russian Empire
• The Iberian-Caucasian Connection in a Typological Perspective – An in-depth linguistic study of Basque, Georgian, and other ergative languages, concluding that the similarities are not strong enough to prove a genetic link.
• Atlas of the Caucasian Languages with very detailed Language Guide (by Yuri B. Koryakov)
• Comparative Notes on Hurro-Urartian, Northern Caucasian and Indo-European by V. V. Ivanov
• 11. The comparative method in Caucasian linguistics by Wolfgang Schulze
• The myth of the Caucasian Sprachbund: The case of ergativity by Kevin Tuite
• The Rise and Fall and Revival of the Ibero-Caucasian Hypothesis by Kevin Tuite
• Grammaticalization in the North Caucasian languages by Peter Arkadiev and Timur Maisak
• Areal Typology of Proto‐Indo‐European: The Case for Caucasian Connections by Ranko Matasovic
• The Northwest Caucasian languages by Peter Arkadiev and Yury Lander
• Mountain of Tongues: The Languages of the Caucasus by J. C. Catford
• “Mountain of Tongues” The Languages of the Caucasus in Arabic-Islamic Sources by Andrii Danylenko
• Routledge Handbook of the Caucasus by John Colarusso
• 13 - The Caucasus from Part II - Case Studies for Areal Linguistics by Sven Grawunder
• Ejectives, Altitude, and the Caucasus as a Linguistic Area by Thomas Wier
• The languages of the Caucasus
• Barriers That Are Steep and Linguistic by Ellen Barry
• Caucasian Languages by Marina Chumakina
• Parallel Evolution of Genes and Languages in the Caucasus Region
• North Caucasian languages: comparison of three classification approaches by Valery Solovyev
• The linguistic and genetic mosaic of the Northwest Caucasus by Asya Pereltsvaig
• Languages of the World: Ibero-Caucasian and Pidgin-Creole Fascicle One by C. F. Voegelin and F. M. Voegelin on JSTOR
• A Case of Taboo-Motivated Lexical Replacement in the Indigenous Languages of the Caucasus by Kevin Tuite and Wolfgang Schulze on JSTOR
• Mountain of Tongues: The Languages of the Caucasus by J. C. Catford on JSTOR
• Languages of the World: Ibero-Caucasian and Pidgin-Creole Fascicle One by C. F. Voegelin and F. M. Voegelin
• A case of taboo-motivated lexical replacement in the indigenous languages of the Caucasus by Kevin Tuite and Wolfgang Schulze on ResearchGate
• From North to North West: How North-West Caucasian Evolved from North Caucasian by Viacheslav Chirikba
• 2. The problem of the Caucasian Sprachbund by Viacheslav Chirikba
• Overview of Caucasian languages and Caucasus
• Caucasian Language Families
• The Caucasians - Cradle of Civilization
• Northwest Caucasian Languages and Hattic on Dergi Park
• BASQUE AND CAUCASIAN: A SURVEY OF THE METHODS USED IN ESTABLISHING ANCIENT GENETIC AFFILIATIONS on repository by the University of Arizona
• The History of Basque
• Endangered Languages of the Caucasus and Beyond on IIAS
• The Pan-Caucasian alphabet by Vazgen R. Ghazaryan at Omniglot