เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)

เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)
{{{alt}}} เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ์ เมื่อ พ.ศ. 2453
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	24 มิถุนายน พ.ศ. 2409 หม่อมราชวงศ์กลาง สนิทวงศ์
อสัญกรรม	20 ตุลาคม พ.ศ. 2483 (74 ปี)
บิดา	พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์
มารดา	หม่อมเขียน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
คู่สมรส	ท่านผู้หญิงตาด วงษานุประพัทธ์ หม่อมบาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา หม่อมอุบะ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
บุตร-ธิดา	14 คน

ไฟล์:เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ2.jpg

เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ์ เมื่อ พ.ศ. 2465

ไฟล์:ภาพล้อฝีพระหัตถ์-เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ์.jpg

ภาพล้อเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ ฝีพระหัตถ์ รัชกาลที่ 6 ทรงวาดจากภาพต้นฉบับด้านบน

มหาอำมาตย์เอก พลเอก เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (นามเดิม:หม่อมราชวงศ์สท้าน หรือ หม่อมราชวงศ์กลาง) (24 มิถุนายน พ.ศ. 2409 - 20 ตุลาคม พ.ศ. 2483) อดีตเสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ (พ.ศ. 2452 – 2455) และกระทรวงคมนาคม ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว องคมนตรีในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระอัยกา (ตา) ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และเป็นพระปัยกา (ทวด) ในพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รวมทั้งเคยเป็นข้าหลวงใหญ่ปักปันเขตแดนบริเวณตอนเหนือของสยามกับหลวงพระบางในแคว้นอินโดจีนของฝรั่งเศส ระหว่าง พ.ศ. 2447 - พ.ศ. 2450

ประวัติ

เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ {หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์) เป็นโอรสในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ กับหม่อมเขียน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (ศศิสมิต) พระบิดาเรียกท่านว่า "กลาง"

หม่อมราชวงศ์สท้าน ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ จากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ให้ไปศึกษาวิชาทหารบกที่ประเทศเดนมาร์ก เมื่อ พ.ศ. 2425 เป็นเวลา 11 ปี เดินทางกลับประเทศไทยเมื่อ อายุ 27 ปี และเข้ารับราชการจนได้เป็นผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อยทหารบก เมื่อ พ.ศ. 2442 ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นหม่อมราชินิกุลมีนามว่า หม่อมชาติเดชอุดม ถือศักดินา 800 ได้จัดตั้งโรงเรียนเสนาธิการทหาร ต่อมาได้เลื่อนเป็น พระยาวงษานุประพัทธ์ และในปี พ.ศ. 2452 โปรดเกล้าให้ดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ

ปี พ.ศ. 2454 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าพระยา มีสมญาจารึกในสุพรรณบัฏว่า เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ รัตนพลเทพ สรรพพลเสพเสนาบดี โรปนวิธีบำรุง ผดุงธัญพืชผลาหาร พานิชการพัฒนกร สโมสรสกลยุทธศาสตร์ มหาอมาตย์ศักดิอดุลย์ พิรุณเทพมุรธาธร สรรพกิจจานุสรสวัสดิ์ วิบุลยปริวัตรเกษตราธิบดี สุนมนตรีพงษ์สนิท เมตจิตรอาชวาธยาไศรย รัตนไตรยสรณธาดา อภัยพิริยบรากรมพาหุ ดำรงศักดินา 10,000 ต่อมาดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ (กระทรวงคมนาคมในปัจจุบัน)

ต่อมาภายหลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้รวมกระทรวงเกษตราธิการกับกระทรวงพาณิชย์และคมนาคมเป็นกระทรวงเดียวกัน เรียกว่ากระทรวงเกษตรพาณิชยการ แล้วให้เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์เป็นเสนาบดี

เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์และท้าววนิดาพิจาริณี (บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา) เป็นผู้เลี้ยงดูสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในระหว่าง พ.ศ. 2475 - พ.ศ. 2477 เมื่อหม่อมหลวงบัว กิติยากร ต้องติดตามหม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร ไปปฏิบัติราชการ ตำแหน่งเลขานุการเอก ณ สถานเอกอัครราชทูตไทยประจำกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. สหรัฐอเมริกา

เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ เป็นผู้ร่วมก่อตั้งโรงเรียนสายปัญญา โดยเมื่อพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ สิ้นพระชนม์ ท่านเป็นต้นคิดในหมู่ทายาท ให้นำวังของพระบิดา มาก่อตั้งเป็นสถานศึกษาสำหรับสตรี โดยได้รับพระราชทานนามโรงเรียนจาก พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. 2459

เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ์ ถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 20 ตุลาคม พ.ศ. 2483 ด้วยไข้มาลาเรีย เบาหวาน และโรคหัวใจ สิริอายุ 74 ปี

บุตร-ธิดา

ท่านผู้หญิงตาด วงศานุประพัทธ์

ท่านผู้หญิงตาด วงศานุประพัทธ์ (ตาด สิงหเสนี) เป็นธิดาพระยาณรงค์เรืองฤทธิ์ (เอม สิงหเสนี) กับคุณหญิงขลิบ ณรงค์เรืองฤทธิ์ (ธิดาเจ้าพระยาคทาธรธรนินทร์ (เยีย อภัยวงศ์)) มีบุตร-ธิดา 6 คน คือ

1. หลวงจรูญสนิทวงศ์ (หม่อมหลวงจรูญ สนิทวงศ์) เสกสมรสกับ หม่อมหลวงรวง สนิทวงศ์ และหม่อมหลวงฟ่อน สนิทวงศ์ ธิดาหม่อมราชวงศ์สุวพันธุ์ สนิทวงศ์ มีธิดารวม 3 คน ดังนี้
   1. ท่านผู้หญิงอรุณ กิติยากร ณ อยุธยา ภริยาหม่อมราชวงศ์กัลยาณกิติ์ กิติยากร
   2. อรอำไพ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
   3. ทิพย์วาณี สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
2. หลวงจรัญสนิทวงศ์ (หม่อมหลวงจรัญ สนิทวงศ์)
3. หลวงเดชสหกรณ์ (หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์) เสกสมรสกับท่านผู้หญิงประยงค์ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา มีบุตรธิดา 4 คน ดังนี้
   1. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ คุณวรุณยุพา สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
   2. พิสิษฐ์ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
   3. มนูเสรี สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
   4. เกษม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
4. หม่อมหลวงอุดม สนิทวงศ์
5. หม่อมหลวงแส สนิทวงศ์ เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าเสริมสวาสดิ์ กฤดากร พระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากฤษดาภินิหาร กรมพระนเรศร์วรฤทธิ์) มีโอรสธิดา ดังนี้
   1. หม่อมราชวงศ์ยงสวาสดิ์ กฤดากร
6. ศาสตราจารย์ นายแพทย์หม่อมหลวงเกษตร สนิทวงศ์

ท้าววนิดาพิจาริณี (บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา)

ท้าววนิดาพิจาริณี (หม่อมบาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา) มีบุตรธิดา 3 คน ดังนี้

1. หม่อมหลวงบัว สนิทวงศ์ เสกสมรสกับพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ) มีบุตรธิดา 4 คนดังนี้
   1. หม่อมราชวงศ์กัลยาณกิติ์ กิติยากร
   2. หม่อมราชวงศ์อดุลกิติ์ กิติยากร
   3. สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง (หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร)
   4. หม่อมราชวงศ์บุษบา สธนพงศ์
2. พลโท นายแพทย์ หม่อมหลวงจินดา สนิทวงศ์ เสกสมรสกับท่านผู้หญิงเกนหลง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (หงสนันทน์) มีบุตรธิดา 3 คนดังนี้
   1. พลอากาศเอก จารึก สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
   2. คุณหญิงบุษยา ไกรฤกษ์
   3. พันตรี ภาดร สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
3. หม่อมหลวงมณีรัตน์ บุนนาค (หม่อมหลวงมณีรัตน์ สนิทวงศ์) เสกสมรสกับนายสุรเทิน บุนนาค มีบุตรธิดา ดังนี้
   1. พลตรีกรีเมศร์ บุนนาค
   2. พันโทสุรธัช บุนนาค

หม่อมอุบะ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา

นามเดิม อุบะ เศวตะทัต บุตรี ขุนญาณอักษรนิติ (ผล) เศวตะทัต กับ หวั่น (บุญธร) เศวตะทัต มีบุตรธิดา 2 คน คือ

1. หม่อมหลวงกมล สนิทวงศ์
2. หม่อมหลวงสารภี สนิทวงศ์ (ท่านผู้หญิงสารภี มิ่งเมือง)

บุตร-ธิดา ที่เกิดกับภรรยาอื่นๆ ได้แก่

1. หม่อมหลวงชื่น สนิทวงศ์
2. หม่อมหลวงทัยเกษม สนิทวงศ์
3. หม่อมหลวงสงบ (จู๊ด) สนิทวงศ์ (เสียชีวิตตั้งแต่เด็ก)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

ธรรมเนียมยศของ เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์
การเรียน	ใต้เท้ากรุณาเจ้า
การแทนตน	เกล้ากระหม่อม/ข้าพเจ้า
การขานรับ	ขอรับ/พระเจ้าค่ะ

• พ.ศ. 2454 : เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นปฐมจุลจอมเกล้า
• พ.ศ. 2457 : เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นประถมาภรณ์ช้างเผือก
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นประถมาภรณ์มงกุฎไทย
• พ.ศ. 2462 : เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการแผ่นดิน