ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ระบบประสาทสั่งการ"
ปรับข้อมูลและสำนวน |
ปรับข้อมูลและสำนวน |
||
บรรทัด 9: | บรรทัด 9: | ||
{{cite book | year = 2018 | title = Neuroscience | edition = 6th | editor-last1 = Purves | editor-first1 = Dale | editor-last2 = Augustine | editor-first2 = George J | editor-last3 = Fitzpatrick | editor-first3 = David | editor-last4 = Hall | editor-first4 = William C | editor-last5 = Lamantia | editor-first5 = Anthony Samuel | editor-last6 = Mooney | editor-first6 = Richard D | editor-last7 = Platt | editor-first7 = Michael L | editor-last8 = White | editor-first8 = Leonard E | publisher = Sinauer Associates | isbn = 9781605353807 | at = Glossary, motor system, p. G-18 | quote = '''motor systems''' A broad term used to describe all the central and peripheral structures that support motor behavior. }}</ref><ref name=VandenBos2015> |
{{cite book | year = 2018 | title = Neuroscience | edition = 6th | editor-last1 = Purves | editor-first1 = Dale | editor-last2 = Augustine | editor-first2 = George J | editor-last3 = Fitzpatrick | editor-first3 = David | editor-last4 = Hall | editor-first4 = William C | editor-last5 = Lamantia | editor-first5 = Anthony Samuel | editor-last6 = Mooney | editor-first6 = Richard D | editor-last7 = Platt | editor-first7 = Michael L | editor-last8 = White | editor-first8 = Leonard E | publisher = Sinauer Associates | isbn = 9781605353807 | at = Glossary, motor system, p. G-18 | quote = '''motor systems''' A broad term used to describe all the central and peripheral structures that support motor behavior. }}</ref><ref name=VandenBos2015> |
||
{{cite book | editor-last1 = VandenBos | editor-first1 = Gary R | year = 2015 | title = motor system | edition = 2nd | work = APA dictionary of psychology | location = Washington, DC | publisher = American Psychological Association | isbn = 978-1-4338-1944-5 | pages = 672 | doi = 10.1037/14646-000 | quote = the complex of skeletal muscles, neural connections with muscle tissues, and structures of the central nervous system associated with motor functions. Also called neuromuscular system. }}</ref> |
{{cite book | editor-last1 = VandenBos | editor-first1 = Gary R | year = 2015 | title = motor system | edition = 2nd | work = APA dictionary of psychology | location = Washington, DC | publisher = American Psychological Association | isbn = 978-1-4338-1944-5 | pages = 672 | doi = 10.1037/14646-000 | quote = the complex of skeletal muscles, neural connections with muscle tissues, and structures of the central nervous system associated with motor functions. Also called neuromuscular system. }}</ref> |
||
โดยกระตุ้นให้กล้ามเนื้อหดและคลายตัว |
โดยกระตุ้นให้กล้ามเนื้อหดและคลายตัวซึ่งทำให้ร่างกายเคลื่อนไหว |
||
โครงสร้างนอกประสาทกลางอาจรวม[[กล้ามเนื้อโครงร่าง]]และ |
โครงสร้างนอกประสาทกลางอาจรวม[[กล้ามเนื้อโครงร่าง]]และเส้นใยประสาทนำออก (efferent fiber) ที่ส่งไปยัง[[กล้ามเนื้อ]] |
||
โครงสร้างในระบบประสาทกลางรวมทั้ง[[เปลือกสมอง]], [[ก้านสมอง]], [[ไขสันหลัง]], ระบบประสาทพีระมิด ([[ลำเส้นใยประสาทพีระมิด]]) รวมทั้ง[[เซลล์ประสาทสั่งการบน]] ({{abbr |UMN| upper motor neurons }}), [[extrapyramidal system]], [[สมองน้อย]] และ[[เซลล์ประสาทสั่งการล่าง]] ({{abbr |LMN| lower motor neuron }}) ในก้านสมองและไขสันหลัง<ref>{{cite book | last = Augustine | first = James R. | title = Human Neuroanatomy | chapter = 15 - The Motor System: Part 1 - Lower Motoneurons and the Pyramidal System | year = 2008 | publisher = Academic Press | location = San Diego, CA | isbn = 978-0-12-068251-5 | at = 15.1. REGIONS INVOLVED IN MOTOR ACTIVITY, p. 259}}</ref> |
โครงสร้างในระบบประสาทกลางรวมทั้ง[[เปลือกสมอง]], {{nowrap |[[ก้านสมอง]]}}, [[ไขสันหลัง]], ระบบประสาทพีระมิด ([[ลำเส้นใยประสาทพีระมิด]]) รวมทั้ง[[เซลล์ประสาทสั่งการบน]] ({{abbr |UMN| upper motor neurons }}), [[extrapyramidal system]], [[สมองน้อย]] และ[[เซลล์ประสาทสั่งการล่าง]] ({{abbr |LMN| lower motor neuron }}) ในก้านสมองและไขสันหลัง<ref>{{cite book | last = Augustine | first = James R. | title = Human Neuroanatomy | chapter = 15 - The Motor System: Part 1 - Lower Motoneurons and the Pyramidal System | year = 2008 | publisher = Academic Press | location = San Diego, CA | isbn = 978-0-12-068251-5 | at = 15.1. REGIONS INVOLVED IN MOTOR ACTIVITY, p. 259}}</ref> |
||
⚫ | |||
⚫ | การทำงานของระบบประสาทสั่งการจะต้องอาศัยสมองหลายบริเวณเพื่อควบคุมและแปลผลให้เกิดการเคลื่อนไหว เช่น somatosensory cortex, supplementary motor area (SMA), premotor cortex, และ basal ganglia เป็นต้น ระบบประสาทที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวสามารถแบ่งออกเป็น 4 ระบบที่ทำงานร่วมกัน ระบบแรกอยู่ใน[[เนื้อเทา]]ของ[[ก้านสมอง]]และ[[ไขสันหลัง]] เซลล์ที่เกี่ยวข้องอย่างแรกคือ[[เซลล์ประสาทสั่งการล่าง]] ({{abbr |LMN| lower motor neuron }}) LMN ที่ก้านสมองส่ง[[แอกซอน]]ไปยัง[[กล้ามเนื้อโครงร่าง]]ของศีรษะ และ LMN ที่ไขสันหลังส่งไปยังกล้ามเนื้อของร่างกาย เซลล์อย่างที่สองเป็นวงจรประสาทคือ[[เครือข่ายอินเตอร์นิวรอน]]ใกล้ ๆ LMN ซึ่งเป็นแหล่งกระแสประสาทที่ LMN ได้รับโดยหลัก การเริ่มและการควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกายของระบบประสาทจะต้องผ่าน LMN เป็นด่านสุดท้าย ส่วนวงจรประสาทใกล้ ๆ LMN ได้รับกระแสประสาททั้งจาก[[เซลล์ประสาทรับความรู้สึก]]ใน[[ระบบประสาทนอกส่วนกลาง]]และจากส่วนต่าง ๆ ใน[[สมอง]] รูปแบบการเชื่อมต่อกันของวงจรประสาททำให้ประสานการทำงานของกล้ามเนื้อต่าง ๆ ได้อย่างเป็นระเบียบ ในสัตว์ทดลอง แม้ถ้าตัดการเชื่อมต่อของไขสันหลังกับสมองแล้วกระตุ้นวงจรประสาทที่เหมาะสม ก็ยังทำให้สัตว์เคลื่อนไหว (นอกอำนาจจิตใจ) เหมือนกับเดินได้<ref name=Purves2018-p357-359>{{harvp |Purves et al |2018 | loc = Neural Centers Responsible for Movement, pp. 357-359 }}</ref> |
||
⚫ | ระบบที่สองเป็น[[เซลล์ประสาทสั่งการบน]] ({{abbr |UMN| upper motor neuron }}) ในก้านสมองและ[[เปลือกสมอง]] ที่ส่งแอกซอนโดยมากไปยังวงจรประสาทใกล้ ๆ LMN และบางครั้งไปยัง LMN โดยตรง ซึ่งจำเป็นเพื่อเคลื่อนไหวร่างกายใต้อำนาจจิตใจและเมื่อต้องใช้ทักษะไม่ว่าจะโดยเวลาหรือโดยปริภูมิ UMN ในส่วนต่าง ๆ รวมทั้ง<ref name=Purves2018-p357-359 /> |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | ระบบที่สามและสี่ไม่ได้ส่งแอกซอนโดยตรงไปยัง LMN หรือวงจรประสาทใกล้ ๆ มัน แต่มันมีอิทธิพลโดยอ้อมด้วยการปรับการทำงานของ UMN ในก้านสมองและเปลือกสมอง ระบบที่สามก็คือ[[สมองน้อย]]ซึ่งทำหน้าที่คล้ายกับระบบเซอร์โวให้แก่ UMN คือมันตรวจจับความแตกต่างระหว่างการเคลื่อนไหวจริง ๆ และการเคลื่อนไหวที่ต้องการ และส่งกระแสประสาทเพื่อลดความแตกต่างไปยัง UMN สมองน้อยทำหน้าที่เช่นนี้ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว โดยอย่างหลังเรียกว่า [[motor learning]] คนไข้ที่สมองน้อยเสียหายมีปัญหาเคลื่อนไหวร่างกายทั้งโดยทิศทางและโดยความมากน้อยของการเคลื่อนไหว<ref name=Purves2018-p357-359 /> |
||
⚫ | ระบบที่สี่ก็คือ [[basal ganglia]] ซึ่งอยู่ใน[[สมองส่วนหน้า]] มีหน้าที่ป้องกันไม่ให้ UMN ก่อการเคลื่อนไหวที่ไม่ต้องการ และเตรียมระบบประสาทสั่งการเพื่อเริ่มการเคลื่อนไหว คนไข้ที่สมองส่วนนี้มีปัญหาก็มีจะมีปัญหาการเคลื่อนไหว เช่น คนไข้[[โรคพาร์คินสัน]]และ[[โรคฮันติงตัน]] เป็นปัญหาเกี่ยวกับการเปลี่ยนการเคลื่อนไหวใต้อำนาจจิตใจรูปแบบหนึ่งไปเป็นอีกรูปแบบหนึ่ง<ref name=Purves2018-p357-359 /> |
||
== ลำเส้นใยประสาทพีระมิด == |
== ลำเส้นใยประสาทพีระมิด == |
||
ลำเส้นใยประสาทพีระมิด (pyramidal tract, pyramidal motor system) เริ่มจากศูนย์สั่งการใน[[เปลือกสมอง]]<ref>{{cite journal | authors = Rizzolatti, G; Luppino, G | year = 2001 | url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0896627301004238 | title = The Cortical Motor System. | journal = Neuron | volume = 31 | pages = 889-901 }} </ref> |
ลำเส้นใยประสาทพีระมิด (pyramidal tract, pyramidal motor system) เริ่มจากศูนย์สั่งการใน[[เปลือกสมอง]]<ref>{{cite journal | authors = Rizzolatti, G; Luppino, G | year = 2001 | url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0896627301004238 | title = The Cortical Motor System. | journal = Neuron | volume = 31 | pages = 889-901 }} </ref> |
||
ลำเส้นใยประสาทนี้มีทั้งเซลล์ประสาทสั่งการบน (UMN) และล่าง (LMN) |
ลำเส้นใยประสาทนี้มีทั้งเซลล์ประสาทสั่งการบน (UMN) และล่าง (LMN) |
||
กระแสประสาทเริ่มมาจาก[[เซลล์พิระมิด]]ขนาดใหญ่คือ[[เซลล์เบ็ตซ์]]ภายใน[[เปลือกสมองสั่งการ]] (motor cortex) |
กระแสประสาทเริ่มมาจาก{{nowrap |[[เซลล์พิระมิด]]}}ขนาดใหญ่คือ[[เซลล์เบ็ตซ์]]ภายใน[[เปลือกสมองสั่งการ]] (motor cortex) |
||
ซึ่งก็คือส่วน [[precentral gyrus]] ของ[[เปลือกสมอง]] |
ซึ่งก็คือส่วน [[precentral gyrus]] ของ[[เปลือกสมอง]] |
||
เซลล์เหล่านี้จึงเป็นเซลล์ประสาทสั่งการบนของลำเส้นใยประสาทนี้ |
เซลล์เหล่านี้จึงเป็น[[เซลล์ประสาทสั่งการบนของ]]ลำเส้นใยประสาทนี้ |
||
แอกซอนของเซลล์จะวิ่งผ่านใต้เปลือกสมองไปยัง corona radiata<!--*** เริ่มเชิงอรรถ ***-->{{Efn-ua | |
แอกซอนของเซลล์จะวิ่งผ่านใต้เปลือกสมองไปยัง corona radiata<!--*** เริ่มเชิงอรรถ ***-->{{Efn-ua | |
||
ในสาขา[[ประสาทกายวิภาคศาสตร์]] '''corona radiata''' เป็นแผ่น[[เนื้อขาว]]ที่ดำเนินไปทางด้านล่าง (ventral) โดยเรียกว่า internal capsule และดำเนินไปด้านบน (dorsal) โดยเป็น centrum semiovale |
ในสาขา[[ประสาทกายวิภาคศาสตร์]] '''corona radiata''' เป็นแผ่น[[เนื้อขาว]]ที่ดำเนินไปทางด้านล่าง (ventral) โดยเรียกว่า internal capsule และดำเนินไปด้านบน (dorsal) โดยเป็น centrum semiovale |
||
แผ่นที่ประกอบด้วย[[แอกซอน]]ทั้งที่ส่งขึ้น (ascending) และส่งลง (descending) นี้ขนส่งกระแสประสาทระหว่างเปลือกสมองกับส่วนอื่น ๆ ในระบบประสาทโดยมาก |
แผ่นที่ประกอบด้วย[[แอกซอน]]ทั้งที่ส่งขึ้น (ascending) และส่งลง (descending) นี้ขนส่งกระแสประสาทระหว่างเปลือกสมองกับส่วนอื่น ๆ ในระบบประสาทโดยมาก |
||
}}<!--*** จบเชิงอรรถ ***--> |
}}<!--*** จบเชิงอรรถ ***--> |
||
แล้วไปยัง internal capsule ผ่านสาขาด้านหลัง (posterior) ของ internal capsule ไปยัง[[สมองส่วนกลาง]]และก้านสมองส่วนท้าย (medulla oblongata) |
แล้วไปยัง internal capsule ผ่านสาขาด้านหลัง (posterior) ของ internal capsule ไปยัง[[สมองส่วนกลาง]]และ[[ก้านสมองส่วนท้าย]] (medulla oblongata) |
||
ในส่วนล่างของก้านสมองส่วนท้าย เส้นใยประสาทเหล่านี้ 80-85% จะข้ามไขว้ทแยง (decussate) ไปยังอีกซีกหนึ่งของร่างกาย แล้วลงไปตาม[[เนื้อขาว]]ของ lateral funiculus ในไขสันหลัง |
ในส่วนล่างของก้านสมองส่วนท้าย เส้นใยประสาทเหล่านี้ 80-85% จะข้ามไขว้ทแยง (decussate) ไปยังอีกซีกหนึ่งของร่างกาย แล้วลงไปตาม[[เนื้อขาว]]ของ lateral funiculus ในไขสันหลัง |
||
ที่เหลือ 15-20% ลงไปตามเนื้อขาวซีกร่างกายเดียวกัน |
ที่เหลือ 15-20% ลงไปตามเนื้อขาวซีกร่างกายเดียวกัน |
||
แต่ที่ส่งไปยังปลายแขนปลายขา 100% จะข้ามไปยังซีกตรงข้าม |
แต่ที่ส่งไปยังปลายแขนปลายขา 100% จะข้ามไปยังซีกตรงข้าม |
||
เส้นใยประสาทจะไปยุติที่[[เนื้อเทา]]ในส่วน anterior horn ของไขสันหลังในระดับต่าง ๆ |
เส้นใยประสาทจะไปยุติที่[[เนื้อเทา]]ในส่วนปีกหน้า (anterior horn) ของไขสันหลังในระดับต่าง ๆ |
||
เป็นส่วนที่มี[[เซลล์ประสาทสั่งการล่าง]] (LMN) |
เป็นส่วนที่มี[[เซลล์ประสาทสั่งการล่าง]] (LMN) |
||
ซึ่งส่งเส้นประสาทไปยังกล้ามเนื้อส่วนต่าง ๆ |
|||
== Extrapyramidal system == |
== Extrapyramidal system == |
||
บรรทัด 38: | บรรทัด 52: | ||
วิถีประสาทพิรามิด (คือ corticospinal tract และ corticobulbar tract บางส่วน) อาจส่งเส้นประสาทไปยังเซลล์ประสาทสั่งการในไขสันหลังและในก้านสมองโดยตรง เทียบกับ extrapyramidal system ที่มีบททบาทในเการปรับและควบคุมเซลล์ประสาทสั่งการโดยอ้อม |
วิถีประสาทพิรามิด (คือ corticospinal tract และ corticobulbar tract บางส่วน) อาจส่งเส้นประสาทไปยังเซลล์ประสาทสั่งการในไขสันหลังและในก้านสมองโดยตรง เทียบกับ extrapyramidal system ที่มีบททบาทในเการปรับและควบคุมเซลล์ประสาทสั่งการโดยอ้อม |
||
extrapyramidal tract โดยหลักพบที่ reticular formation ของ[[พอนส์]]และก้านสมองส่วนท้าย และปรับการทำงานของ[[เซลล์ประสาทสั่งการล่าง]]ในไขสันหลังที่มีบทบาทเกี่ยวกับ[[รีเฟล็กซ์]] การเคลื่อนที่ (locomotion) การเคลื่อนไหวที่ซับซ้อน และการควบคุมท่าทางของร่างกาย (postural control) |
extrapyramidal tract โดยหลักพบที่ [[reticular formation]] ของ[[พอนส์]]และก้านสมองส่วนท้าย และปรับการทำงานของ[[เซลล์ประสาทสั่งการล่าง]]ในไขสันหลังที่มีบทบาทเกี่ยวกับ[[รีเฟล็กซ์]] การเคลื่อนที่ (locomotion) การเคลื่อนไหวที่ซับซ้อน และการควบคุมท่าทางของร่างกาย (postural control) |
||
ลำเส้นใยประสาทเหล่านี้เองก็ควบคุมโดยส่วนต่าง ๆ ของระบบประสาทกลาง รวมทั้ง nigrostriatal pathway, [[basal ganglia]], [[สมองน้อย]], [[vestibular nuclei]] และเปลือกสมองที่รับความรู้สึกส่วนต่าง ๆ |
ลำเส้นใยประสาทเหล่านี้เองก็ควบคุมโดยส่วนต่าง ๆ ของระบบประสาทกลาง รวมทั้ง nigrostriatal pathway, [[basal ganglia]], [[สมองน้อย]], [[vestibular nuclei]] และเปลือกสมองที่รับความรู้สึกส่วนต่าง ๆ |
||
องค์ประกอบการควบคุมเหล่านี้สามารถจัดเป็นส่วนของระบบประสาทนี้ เพราะปรับการทำงานของกล้ามเนื้อโดยไม่ได้ส่งกระแสประสาทไปยังเซลล์ประสาทสั่งการโดยตรง |
องค์ประกอบการควบคุมเหล่านี้สามารถจัดเป็นส่วนของระบบประสาทนี้ เพราะปรับการทำงานของกล้ามเนื้อโดยไม่ได้ส่งกระแสประสาทไปยังเซลล์ประสาทสั่งการโดยตรง |
||
บรรทัด 48: | บรรทัด 62: | ||
* lateral vestibulospinal tract |
* lateral vestibulospinal tract |
||
* tectospinal tract |
* tectospinal tract |
||
⚫ | |||
⚫ | การทำงานของระบบประสาทสั่งการจะต้องอาศัยสมองหลายบริเวณเพื่อควบคุมและแปลผลให้เกิดการเคลื่อนไหว เช่น somatosensory cortex, supplementary motor area (SMA), premotor cortex, และ basal ganglia เป็นต้น ระบบประสาทที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวสามารถแบ่งออกเป็น 4 ระบบที่ทำงานร่วมกัน ระบบแรกอยู่ใน[[เนื้อเทา]]ของ[[ก้านสมอง]]และ[[ไขสันหลัง]] เซลล์ที่เกี่ยวข้องอย่างแรกคือ[[เซลล์ประสาทสั่งการล่าง]] ({{abbr |LMN| lower motor neuron }}) LMN ที่ก้านสมองส่ง[[แอกซอน]]ไปยัง[[กล้ามเนื้อโครงร่าง]]ของศีรษะ และ LMN ที่ไขสันหลังส่งไปยังกล้ามเนื้อของร่างกาย เซลล์อย่างที่สองเป็นวงจรประสาทคือ[[เครือข่ายอินเตอร์นิวรอน]]ใกล้ ๆ LMN ซึ่งเป็นแหล่งกระแสประสาทที่ LMN ได้รับโดยหลัก การเริ่มและการควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกายของระบบประสาทจะต้องผ่าน LMN เป็นด่านสุดท้าย ส่วนวงจรประสาทใกล้ ๆ LMN ได้รับกระแสประสาททั้งจาก[[เซลล์ประสาทรับความรู้สึก]]ใน[[ระบบประสาทนอกส่วนกลาง]]และจากส่วนต่าง ๆ ใน[[สมอง]] รูปแบบการเชื่อมต่อกันของวงจรประสาททำให้ประสานการทำงานของกล้ามเนื้อต่าง ๆ ได้อย่างเป็นระเบียบ ในสัตว์ทดลอง แม้ถ้าตัดการเชื่อมต่อของไขสันหลังกับสมองแล้วกระตุ้นวงจรประสาทที่เหมาะสม ก็ยังทำให้สัตว์เคลื่อนไหว (นอกอำนาจจิตใจ) เหมือนกับเดินได้<ref name=Purves2018-p357-359>{{harvp |Purves et al |2018 | loc = Neural Centers Responsible for Movement, pp. 357-359 }}</ref> |
||
⚫ | ระบบที่สองเป็น[[เซลล์ประสาทสั่งการบน]] ({{abbr |UMN| upper motor neuron }}) ในก้านสมองและ[[เปลือกสมอง]] ที่ส่งแอกซอนโดยมากไปยังวงจรประสาทใกล้ ๆ LMN และบางครั้งไปยัง LMN โดยตรง ซึ่งจำเป็นเพื่อเคลื่อนไหวร่างกายใต้อำนาจจิตใจและเมื่อต้องใช้ทักษะไม่ว่าจะโดยเวลาหรือโดยปริภูมิ UMN ในส่วนต่าง ๆ รวมทั้ง<ref name=Purves2018-p357-359 /> |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | ระบบที่สามและสี่ไม่ได้ส่งแอกซอนโดยตรงไปยัง LMN หรือวงจรประสาทใกล้ ๆ มัน แต่มันมีอิทธิพลโดยอ้อมด้วยการปรับการทำงานของ UMN ในก้านสมองและเปลือกสมอง ระบบที่สามก็คือ[[สมองน้อย]]ซึ่งทำหน้าที่คล้ายกับระบบเซอร์โวให้แก่ UMN คือมันตรวจจับความแตกต่างระหว่างการเคลื่อนไหวจริง ๆ และการเคลื่อนไหวที่ต้องการ และส่งกระแสประสาทเพื่อลดความแตกต่างไปยัง UMN สมองน้อยทำหน้าที่เช่นนี้ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว โดยอย่างหลังเรียกว่า [[motor learning]] คนไข้ที่สมองน้อยเสียหายมีปัญหาเคลื่อนไหวร่างกายทั้งโดยทิศทางและโดยความมากน้อยของการเคลื่อนไหว<ref name=Purves2018-p357-359 /> |
||
⚫ | ระบบที่สี่ก็คือ [[basal ganglia]] ซึ่งอยู่ใน[[สมองส่วนหน้า]] มีหน้าที่ป้องกันไม่ให้ UMN ก่อการเคลื่อนไหวที่ไม่ต้องการ และเตรียมระบบประสาทสั่งการเพื่อเริ่มการเคลื่อนไหว คนไข้ที่สมองส่วนนี้มีปัญหาก็มีจะมีปัญหาการเคลื่อนไหว เช่น คนไข้[[โรคพาร์คินสัน]]และ[[โรคฮันติงตัน]] เป็นปัญหาเกี่ยวกับการเปลี่ยนการเคลื่อนไหวใต้อำนาจจิตใจรูปแบบหนึ่งไปเป็นอีกรูปแบบหนึ่ง<ref name=Purves2018-p357-359 /> |
||
== ดูเพิ่ม == |
== ดูเพิ่ม == |
||
บรรทัด 70: | บรรทัด 70: | ||
== เชิงอรรถ == |
== เชิงอรรถ == |
||
{{notelist | group = upper-alpha |
{{notelist | group = upper-alpha}} |
||
== อ้างอิง == |
== อ้างอิง == |
รุ่นแก้ไขเมื่อ 12:27, 28 สิงหาคม 2562
ระบบสั่งการ[1] หรือ ระบบมอเตอร์ (อังกฤษ: motor system) เป็นคำกว้าง ๆ ที่หมายถึงทั้งระบบประสาทกลางและโครงสร้างนอกระบบประสาทกลางซึ่งทำหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหว (motor functions)[2][3] โดยกระตุ้นให้กล้ามเนื้อหดและคลายตัวซึ่งทำให้ร่างกายเคลื่อนไหว โครงสร้างนอกประสาทกลางอาจรวมกล้ามเนื้อโครงร่างและเส้นใยประสาทนำออก (efferent fiber) ที่ส่งไปยังกล้ามเนื้อ โครงสร้างในระบบประสาทกลางรวมทั้งเปลือกสมอง, ก้านสมอง, ไขสันหลัง, ระบบประสาทพีระมิด (ลำเส้นใยประสาทพีระมิด) รวมทั้งเซลล์ประสาทสั่งการบน (UMN), extrapyramidal system, สมองน้อย และเซลล์ประสาทสั่งการล่าง (LMN) ในก้านสมองและไขสันหลัง[4]
ระบบประสาทที่มีหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหว
การทำงานของระบบประสาทสั่งการจะต้องอาศัยสมองหลายบริเวณเพื่อควบคุมและแปลผลให้เกิดการเคลื่อนไหว เช่น somatosensory cortex, supplementary motor area (SMA), premotor cortex, และ basal ganglia เป็นต้น ระบบประสาทที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวสามารถแบ่งออกเป็น 4 ระบบที่ทำงานร่วมกัน ระบบแรกอยู่ในเนื้อเทาของก้านสมองและไขสันหลัง เซลล์ที่เกี่ยวข้องอย่างแรกคือเซลล์ประสาทสั่งการล่าง (LMN) LMN ที่ก้านสมองส่งแอกซอนไปยังกล้ามเนื้อโครงร่างของศีรษะ และ LMN ที่ไขสันหลังส่งไปยังกล้ามเนื้อของร่างกาย เซลล์อย่างที่สองเป็นวงจรประสาทคือเครือข่ายอินเตอร์นิวรอนใกล้ ๆ LMN ซึ่งเป็นแหล่งกระแสประสาทที่ LMN ได้รับโดยหลัก การเริ่มและการควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกายของระบบประสาทจะต้องผ่าน LMN เป็นด่านสุดท้าย ส่วนวงจรประสาทใกล้ ๆ LMN ได้รับกระแสประสาททั้งจากเซลล์ประสาทรับความรู้สึกในระบบประสาทนอกส่วนกลางและจากส่วนต่าง ๆ ในสมอง รูปแบบการเชื่อมต่อกันของวงจรประสาททำให้ประสานการทำงานของกล้ามเนื้อต่าง ๆ ได้อย่างเป็นระเบียบ ในสัตว์ทดลอง แม้ถ้าตัดการเชื่อมต่อของไขสันหลังกับสมองแล้วกระตุ้นวงจรประสาทที่เหมาะสม ก็ยังทำให้สัตว์เคลื่อนไหว (นอกอำนาจจิตใจ) เหมือนกับเดินได้[5]
ระบบที่สองเป็นเซลล์ประสาทสั่งการบน (UMN) ในก้านสมองและเปลือกสมอง ที่ส่งแอกซอนโดยมากไปยังวงจรประสาทใกล้ ๆ LMN และบางครั้งไปยัง LMN โดยตรง ซึ่งจำเป็นเพื่อเคลื่อนไหวร่างกายใต้อำนาจจิตใจและเมื่อต้องใช้ทักษะไม่ว่าจะโดยเวลาหรือโดยปริภูมิ UMN ในส่วนต่าง ๆ รวมทั้ง[5]
- ในสมองกลีบหน้า
- ใน primary motor cortex (บริเวณบรอดมันน์ 4) และใน premotor cortex (โดยหลักบริเวณบรอดมันน์ 6) จำเป็นเพื่อวางแผน ริเริ่ม และจัดลำดับการเคลื่อนไหวศีรษะ ร่างกาย และแขนขา อนึ่ง บริเวณบรอดมันน์ 8 ในสมองกลีบหน้าก็ทำหน้าที่เช่นเดียวกันในการเคลื่อนไหวตาด้วย
- ใน inferior frontal gyrus ส่วนหลัง (posterior) โดยปกติในสมองซีกซ้าย ซึ่งเรียกว่า Broca's area หรือบริเวณบรอดมันน์ 44 และ 45 โดยเป็นส่วนของ premotor cortex เป็นส่วนที่ขาดไม่ได้ในการพูด
- ใน anterior cingulate cortex UMN ที่บริเวณบรอดมันน์ 24 ควบคุมกล้ามเนื้อที่ใบหน้าเพื่อแสดงออกความรู้สึกและอารมณ์
- ในก้านสมอง UMN มีหน้าที่ควบคุมความตึงกล้ามเนื้อ ปรับแนวทิศทางตา ศีรษะ และร่างกายตามข้อมูลที่ได้จากระบบการทรงตัว ระบบรับความรู้สึกทางกาย ระบบการได้ยินและระบบการเห็น เป็นระบบที่ขาดไม่ได้ในการไปในที่ต่าง ๆ และในการควบคุมท่าทางและอากัปกิริยา
ระบบที่สามและสี่ไม่ได้ส่งแอกซอนโดยตรงไปยัง LMN หรือวงจรประสาทใกล้ ๆ มัน แต่มันมีอิทธิพลโดยอ้อมด้วยการปรับการทำงานของ UMN ในก้านสมองและเปลือกสมอง ระบบที่สามก็คือสมองน้อยซึ่งทำหน้าที่คล้ายกับระบบเซอร์โวให้แก่ UMN คือมันตรวจจับความแตกต่างระหว่างการเคลื่อนไหวจริง ๆ และการเคลื่อนไหวที่ต้องการ และส่งกระแสประสาทเพื่อลดความแตกต่างไปยัง UMN สมองน้อยทำหน้าที่เช่นนี้ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว โดยอย่างหลังเรียกว่า motor learning คนไข้ที่สมองน้อยเสียหายมีปัญหาเคลื่อนไหวร่างกายทั้งโดยทิศทางและโดยความมากน้อยของการเคลื่อนไหว[5]
ระบบที่สี่ก็คือ basal ganglia ซึ่งอยู่ในสมองส่วนหน้า มีหน้าที่ป้องกันไม่ให้ UMN ก่อการเคลื่อนไหวที่ไม่ต้องการ และเตรียมระบบประสาทสั่งการเพื่อเริ่มการเคลื่อนไหว คนไข้ที่สมองส่วนนี้มีปัญหาก็มีจะมีปัญหาการเคลื่อนไหว เช่น คนไข้โรคพาร์คินสันและโรคฮันติงตัน เป็นปัญหาเกี่ยวกับการเปลี่ยนการเคลื่อนไหวใต้อำนาจจิตใจรูปแบบหนึ่งไปเป็นอีกรูปแบบหนึ่ง[5]
ลำเส้นใยประสาทพีระมิด
ลำเส้นใยประสาทพีระมิด (pyramidal tract, pyramidal motor system) เริ่มจากศูนย์สั่งการในเปลือกสมอง[6] ลำเส้นใยประสาทนี้มีทั้งเซลล์ประสาทสั่งการบน (UMN) และล่าง (LMN) กระแสประสาทเริ่มมาจากเซลล์พิระมิดขนาดใหญ่คือเซลล์เบ็ตซ์ภายในเปลือกสมองสั่งการ (motor cortex) ซึ่งก็คือส่วน precentral gyrus ของเปลือกสมอง เซลล์เหล่านี้จึงเป็นเซลล์ประสาทสั่งการบนของลำเส้นใยประสาทนี้ แอกซอนของเซลล์จะวิ่งผ่านใต้เปลือกสมองไปยัง corona radiata[A] แล้วไปยัง internal capsule ผ่านสาขาด้านหลัง (posterior) ของ internal capsule ไปยังสมองส่วนกลางและก้านสมองส่วนท้าย (medulla oblongata)
ในส่วนล่างของก้านสมองส่วนท้าย เส้นใยประสาทเหล่านี้ 80-85% จะข้ามไขว้ทแยง (decussate) ไปยังอีกซีกหนึ่งของร่างกาย แล้วลงไปตามเนื้อขาวของ lateral funiculus ในไขสันหลัง ที่เหลือ 15-20% ลงไปตามเนื้อขาวซีกร่างกายเดียวกัน แต่ที่ส่งไปยังปลายแขนปลายขา 100% จะข้ามไปยังซีกตรงข้าม เส้นใยประสาทจะไปยุติที่เนื้อเทาในส่วนปีกหน้า (anterior horn) ของไขสันหลังในระดับต่าง ๆ เป็นส่วนที่มีเซลล์ประสาทสั่งการล่าง (LMN) ซึ่งส่งเส้นประสาทไปยังกล้ามเนื้อส่วนต่าง ๆ
Extrapyramidal system
extrapyramidal motor system ประกอบด้วยระบบที่ปรับและควบคุมกระแสประสาทที่ส่งไปยังกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะ basal ganglia และสมองน้อย ในสาขากายวิภาคศาสตร์ extrapyramidal system เป็นเครือข่ายประสาทชีวภาพ เป็นส่วนของระบบสั่งการซึ่งก่อการเคลื่อนไหวที่ไม่ได้อยู่ใต้อำนาจจิตใจ ระบบเรียกว่า "extrapyramidal" (นอกพิระมิด) เพื่อให้ต่างกับลำเส้นใยประสาทจากเปลือกสมองส่วนสั่งการ (motor cortex) ที่ส่งแอกซอนผ่านส่วน "พีระมิด" ของก้านสมองส่วนท้าย (medulla oblongata) วิถีประสาทพิรามิด (คือ corticospinal tract และ corticobulbar tract บางส่วน) อาจส่งเส้นประสาทไปยังเซลล์ประสาทสั่งการในไขสันหลังและในก้านสมองโดยตรง เทียบกับ extrapyramidal system ที่มีบททบาทในเการปรับและควบคุมเซลล์ประสาทสั่งการโดยอ้อม
extrapyramidal tract โดยหลักพบที่ reticular formation ของพอนส์และก้านสมองส่วนท้าย และปรับการทำงานของเซลล์ประสาทสั่งการล่างในไขสันหลังที่มีบทบาทเกี่ยวกับรีเฟล็กซ์ การเคลื่อนที่ (locomotion) การเคลื่อนไหวที่ซับซ้อน และการควบคุมท่าทางของร่างกาย (postural control) ลำเส้นใยประสาทเหล่านี้เองก็ควบคุมโดยส่วนต่าง ๆ ของระบบประสาทกลาง รวมทั้ง nigrostriatal pathway, basal ganglia, สมองน้อย, vestibular nuclei และเปลือกสมองที่รับความรู้สึกส่วนต่าง ๆ องค์ประกอบการควบคุมเหล่านี้สามารถจัดเป็นส่วนของระบบประสาทนี้ เพราะปรับการทำงานของกล้ามเนื้อโดยไม่ได้ส่งกระแสประสาทไปยังเซลล์ประสาทสั่งการโดยตรง
extrapyramidal tract รวมลำเส้นใยประสาทต่าง ๆ เหล่านี้ คือ
- rubrospinal tract
- pontine reticulospinal tract
- medullary reticulospinal tract
- lateral vestibulospinal tract
- tectospinal tract
ดูเพิ่ม
เชิงอรรถ
- ↑ ในสาขาประสาทกายวิภาคศาสตร์ corona radiata เป็นแผ่นเนื้อขาวที่ดำเนินไปทางด้านล่าง (ventral) โดยเรียกว่า internal capsule และดำเนินไปด้านบน (dorsal) โดยเป็น centrum semiovale แผ่นที่ประกอบด้วยแอกซอนทั้งที่ส่งขึ้น (ascending) และส่งลง (descending) นี้ขนส่งกระแสประสาทระหว่างเปลือกสมองกับส่วนอื่น ๆ ในระบบประสาทโดยมาก
อ้างอิง
- ↑
- "motor", ศัพท์บัญญัติอังกฤษ-ไทย, ไทย-อังกฤษ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (คอมพิวเตอร์) รุ่น ๑.๑ ฉบับ ๒๕๔๕,
(แพทยศาสตร์) ๑. มอเตอร์, -ยนต์ ๒. -สั่งการ
- "motor neuron", ศัพท์บัญญัติอังกฤษ-ไทย, ไทย-อังกฤษ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (คอมพิวเตอร์) รุ่น ๑.๑ ฉบับ ๒๕๔๕,
(แพทยศาสตร์) เซลล์ประสาทสั่งการ
- "motor", ศัพท์บัญญัติอังกฤษ-ไทย, ไทย-อังกฤษ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (คอมพิวเตอร์) รุ่น ๑.๑ ฉบับ ๒๕๔๕,
- ↑
Purves, Dale; Augustine, George J; Fitzpatrick, David; Hall, William C; Lamantia, Anthony Samuel; Mooney, Richard D; Platt, Michael L; White, Leonard E, บ.ก. (2018). Neuroscience (6th ed.). Sinauer Associates. Glossary, motor system, p. G-18. ISBN 9781605353807.
motor systems A broad term used to describe all the central and peripheral structures that support motor behavior.
- ↑
VandenBos, Gary R, บ.ก. (2015). motor system. APA dictionary of psychology (2nd ed.). Washington, DC: American Psychological Association. p. 672. doi:10.1037/14646-000. ISBN 978-1-4338-1944-5.
the complex of skeletal muscles, neural connections with muscle tissues, and structures of the central nervous system associated with motor functions. Also called neuromuscular system.
- ↑ Augustine, James R. (2008). "15 - The Motor System: Part 1 - Lower Motoneurons and the Pyramidal System". Human Neuroanatomy. San Diego, CA: Academic Press. 15.1. REGIONS INVOLVED IN MOTOR ACTIVITY, p. 259. ISBN 978-0-12-068251-5.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 Purves et al (2018), Neural Centers Responsible for Movement, pp. 357-359
- ↑ Rizzolatti, G; Luppino, G (2001). "The Cortical Motor System". Neuron. 31: 889–901.
{{cite journal}}
: CS1 maint: uses authors parameter (ลิงก์)
อ้างอิงอื่น ๆ
- Purves, Dale; Augustine, George J; Fitzpatrick, David; Hall, William C; Lamantia, Anthony Samuel; Mooney, Richard D; Platt, Michael L; White, Leonard E, บ.ก. (2018). "Chapter 16 - Lower Motor Neuron Circuits and Motor Control". Neuroscience (6th ed.). Sinauer Associates. pp. 357–379. ISBN 9781605353807.
แหล่งข้อมูลอื่น
- วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Motor systems