พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ
ไฟล์:พระองค์เจ้าปราโมช.jpg
พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น 2
ประสูติ	11 มีนาคม พ.ศ. 2359
สิ้นพระชนม์	13 มิถุนายน พ.ศ. 2415 (พระชันษา 56 ปี)
ราชวงศ์	ราชวงศ์จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาอัมพา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ พระนามเดิม พระองค์เจ้าปราโมช เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยและเจ้าจอมมารดาอัมพา ประสูติ เมื่อวันอังคาร แรม 9 ค่ำ เดือน 4 ปีชวด ตรงกับวันที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2359 ทรงเป็นต้นราชสกุลปราโมช

พระองค์เจ้าปราโมช ทรงกำกับราชการ กรมพระนครบาล กรมหมอ กรมช่างเคลือบ ช่างหุงกระจก กรมญวนหก และกรมท่า ในวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2394 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้สถาปนาเป็นพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวรจักรธรานุภาพ จนถึงวันที่ 23 กันยายน พ.ศ. 2410 จึงดปรดให้เลื่อนเป็นกรมขุนวรจักรธรานุภาพ

ในช่วงต้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการสถาปนากรมพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) ที่ประชุมอันมีสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน เป็นประธาน ตกลงที่จะแต่งตั้งกรมหมื่นบวรวิไชยชาญ พระโอรสองค์ใหญ่ของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล ตามคำเสนอของพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทเวศร์วัชรินทร์ แต่เรื่องนี้ไม่เป็นมติเอกฉันท์ของที่ประชุม เพราะพระองค์เจ้าปราโมช กรมขุนวรจักรธรานุภาพ ทรงคัดค้านว่า การแต่งตั้งผู้ดำรงตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคลนั้น ตามโบราณราชประเพณีเป็นพระราชอำนาจของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ไม่ใช่เป็นหน้าที่ของที่ประชุม ซึ่งทำความไม่พอใจให้แก่สมเด็จเจ้าพระยาฯ ท่านจึงได้ย้อนถามว่า ที่ไม่ยอมนั้น อยากจะเป็นเองหรือ (ทิพากรวงศ์ 2504, 266-267)

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ สิ้นพระชนม์เมื่อวันพฤหัสบดี ขึ้น 8 ค่ำ เดือน 8 ปีวอก พ.ศ. 2415 พระชนมายุได้ 56 พรรษา

พระโอรส-ธิดา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ เสกสมรสกับหม่อมราชวงศ์หญิงดวงใจ มีพระโอรส-ธิดา 7 องค์ได้แก่

• หม่อมเจ้าเมาฬี (ญ.)
• หม่อมเจ้าฉวีวาด (ญ.) อดีตชายาในกรมหมื่นวรวัฒน์สุภากร
• หม่อมเจ้าจำรูญ (ช.)
• หม่อมเจ้าคอยท่า (ญ.)
• หม่อมเจ้าโอษฐอ่อน (ญ.)
• หม่อมเจ้ารำมะแข (ญ.)
• หม่อมเจ้าคำรบ (ช.) ต่อมาได้เป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าคำรบ

และยังมีพระโอรส-ธิดาที่มิได้ประสูติแต่หม่อมราชวงศ์หญิงดวงใจ เช่น

• หม่อมเจ้าปรีดา (ช.) ต่อมาได้เป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปรีดา
• หม่อมเจ้าดำรง (ช.)
• หม่อมเจ้าคอย (ญ.)
• หม่อมเจ้ากรรมสิทธิ์ (ช.)
• หม่อมเจ้าไขศรี (ญ.)
• หม่อมเจ้ามารศรี (ญ.) เสกสมรสกับหม่อมเจ้าวิทยา
• หม่อมเจ้าดำเกิง (ช.) ต่อมาได้เป็น หม่อมเจ้าพระดำเกิง

อ้างอิง

• ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 เล่ม 2. พระนคร : โรงพิมพ์คุรุสภา, 2504.
• ธำรงศักดิ์ อายุวัฒนะ. ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2544. 490 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-222-648-2
• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8