ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เอตทัคคะ"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
ไม่มีความย่อการแก้ไข |
PanyaPangya (คุย | ส่วนร่วม) ลไม่มีความย่อการแก้ไข |
||
| บรรทัด 1: | บรรทัด 1: | ||
{{พุทธ}} |
{{พุทธ}} |
||
'''เอตทัคคะ''' หมายถึง ผู้ยอดเยี่ยมในทางใดทางหนึ่งเป็นพิเศษ<ref>{{อ้างหนังสือ|ผู้แต่ง = [[ราชบัณฑิตยสถาน]]|ชื่อหนังสือ = [[พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554]] เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธันวาคม 2554|URL = |จังหวัด = กรุงเทพฯ|พิมพ์ที่ = ราชบัณฑิตยสถาน|ปี = 2556|ISBN = 978-616-7073-56-9|จำนวนหน้า = 1,544|หน้า=1,433}}</ref> เป็นตำแหน่งที่[[พระพุทธเจ้า]]ได้ประทานแต่งตั้งให้พระ[[สาวก]]ของพระองค์ คือ [[ภิกษุ]] [[ภิกษุณี]] [[อุบาสก อุบาสิกา]] ผู้มีความรู้ความสามารถเด่นกว่าท่านอื่น ๆ ในด้านนั้น ๆ และแต่ละตำแหน่ง |
'''เอตทัคคะ''' หมายถึง ผู้ยอดเยี่ยมในทางใดทางหนึ่งเป็นพิเศษ<ref>{{อ้างหนังสือ|ผู้แต่ง = [[ราชบัณฑิตยสถาน]]|ชื่อหนังสือ = [[พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554]] เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธันวาคม 2554|URL = |จังหวัด = กรุงเทพฯ|พิมพ์ที่ = ราชบัณฑิตยสถาน|ปี = 2556|ISBN = 978-616-7073-56-9|จำนวนหน้า = 1,544|หน้า=1,433}}</ref> เป็นตำแหน่งที่[[พระพุทธเจ้า]]ได้ประทานแต่งตั้งให้พระ[[สาวก]]ของพระองค์ คือ [[ภิกษุ]] [[ภิกษุณี]] [[อุบาสก อุบาสิกา]] ผู้มีความรู้ความสามารถเด่นกว่าท่านอื่น ๆ ในด้านนั้น ๆ และตำแหน่งเอตทัคคะแต่ละตำแหน่งทรงแต่งตั้งเพียงรูปเดียวท่านเดียวเท่านั้น ในแต่ละพุทธบริษัทแต่ละฝ่าย |
||
== ประวัติ == |
== ประวัติ == |
||
'''เอตทัคคะ''' นั้น คือ ตำแหน่งที่พระพุทธเจ้ายกย่องพุทธสาวก ว่า เป็นผู้ยอดเยี่ยมในทางใดทางใดหนึ่ง เป็นผู้ประเสริฐสุด ตำแหน่ง เอตทัคคะ นี้ ย่อมได้โดย |
'''เอตทัคคะ''' นั้น คือ ตำแหน่งที่พระพุทธเจ้ายกย่องพุทธสาวก ว่า เป็นผู้ยอดเยี่ยมในทางใดทางใดหนึ่ง เป็นผู้ประเสริฐสุด ตำแหน่ง เอตทัคคะ นี้ ย่อมได้โดยเหตุ 4 ประการคือ |
||
# '''โดยเหตุเกิดเรื่อง''' (อัต |
# '''โดยเหตุเกิดเรื่อง''' (อัตถุปปัตติ) คือ ได้แสดงความสามารถออกมาให้ปรากฏโดยสอดคล้องในเหตุการณ์หรือสถานการณ์นั้นๆ ที่เกิดขึ้น |
||
# '''โดยการมาก่อน ''' ( |
# '''โดยการมาก่อน ''' (อาคมนะ) คือได้สร้างบุญสะสมในด้านนั้นมาตั้งแต่อดีตชาติพร้อมทั้งได้ตั้งจิตปรารถนาเพื่อได้ตำแหน่งเอตทัคคะนี้ด้วย |
||
# '''โดยเป็นผู้ช่ำชองชำนาญ''' (จิ |
# '''โดยเป็นผู้ช่ำชองชำนาญ''' (จิณณวสี) คือได้เป็นผู้มีความเชี่ยวชาญเฉพาะเรื่องนั้นๆ เป็นพิเศษ |
||
# '''โดยเป็นผู้ยิ่งด้วยคุณ ''' (คุ |
# '''โดยเป็นผู้ยิ่งด้วยคุณ ''' (คุณาติเรก) คือมีความสามารถในเรื่องที่ทำให้ได้รับตำแหน่งเอตทัคคะเหนือกว่าผู้อื่นที่มีความสามารถอย่างเดียวกัน |
||
== ผู้ที่เป็นเอตทัคคะ == |
== ผู้ที่เป็นเอตทัคคะ == |
||
# เอตทัคคะ |
# เอตทัคคะ ฝ่ายพระภิกษุ มี 41 ท่าน เป็น[[พระอสีติมหาสาวก]]ทั้งหมด |
||
# เอตทัคคะ |
# เอตทัคคะ ฝ่ายพระภิกษุณี มี 13 ท่าน |
||
# เอตทัคคะ |
# เอตทัคคะ ฝ่ายอุบาสก มี 10 ท่าน |
||
# เอตทัคคะ |
# เอตทัคคะ ฝ่ายอุบาสิกา มี 10 ท่าน |
||
== พระภิกษุสงฆ์ที่เป็นเอตทัคคะ == |
== พระภิกษุสงฆ์ที่เป็นเอตทัคคะ == |
||
# [[พระอัญญาโกณฑัญญะ]]เถระ เอตทัคคะในทางรัตตัญญู (รู้ราตรีนาน) |
# [[พระอัญญาโกณฑัญญะ|พระอัญญาโกณฑัญญ]]เถระ เอตทัคคะในทางรัตตัญญู (รู้ราตรีนาน-มีประสบการณ์มาก) |
||
# [[พระอุรุเวลกัสสปะ]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้มีบริวารมาก |
# [[พระอุรุเวลกัสสปะ|พระอุรุเวลกัสสป]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้มีบริวารมาก |
||
# [[พระสารีบุตร]]เถระ (อัครสาวกฝ่ายขวา) เอตทัคคะในทางผู้มีปัญญา |
# [[พระสารีบุตร]]เถระ (อัครสาวกฝ่ายขวา) เอตทัคคะในทางผู้มีปัญญา |
||
# [[พระมหาโมคคัลลานะ]]เถระ (อัครสาวกฝ่ายซ้าย) เอตทัคคะในทางผู้มีฤทธิ์ |
# [[พระมหาโมคคัลลานะ|พระมหาโมคคัลลาน]]เถระ (อัครสาวกฝ่ายซ้าย) เอตทัคคะในทางผู้มีฤทธิ์ |
||
# [[พระปุณณมันตานีบุตร]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้เป็นพระธรรม |
# [[พระปุณณมันตานีบุตร]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้เป็นพระธรรมกถิกะ |
||
# [[พระกาฬุทายี]]เถระ เอตทัคคะในทาง |
# [[พระกาฬุทายี]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ทำตระกูลให้เลื่อมใส |
||
# [[พระนันท]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้สำรวมอินทรีย์ |
# [[พระนันท]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้สำรวมอินทรีย์ |
||
# [[พระราหุล]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ใคร่ในการศึกษา |
# [[พระราหุล]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ใคร่ในการศึกษา |
||
| บรรทัด 27: | บรรทัด 27: | ||
# [[พระภัททิย]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้เกิดในตระกูลสูง |
# [[พระภัททิย]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้เกิดในตระกูลสูง |
||
# [[พระอนุรุทธ]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้มีทิพยจักษุญาณ |
# [[พระอนุรุทธ]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้มีทิพยจักษุญาณ |
||
# [[พระอานนท์]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้เป็นพหูสูต ผู้มีสติ ผู้มีคติ ผู้มีความเพียร และเป็นพุทธอุปัฏฐาก |
# [[พระอานนท์|พระอานนท]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้เป็นพหูสูต ผู้มีสติ ผู้มีคติ ผู้มีความเพียร และเป็นพุทธอุปัฏฐาก |
||
# [[พระโมฆราช]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ยินดีในจีวรเศร้าหมอง |
# [[พระโมฆราช]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ยินดีในจีวรเศร้าหมอง |
||
# [[พระปิณโฑลภารทวาช]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้บันลือสีหนาท |
# [[พระปิณโฑลภารทวาช]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้บันลือสีหนาท |
||
| บรรทัด 33: | บรรทัด 33: | ||
# [[พระสีวลี]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้มีลาภมาก |
# [[พระสีวลี]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้มีลาภมาก |
||
# [[พระโสณกุฏิกัณณเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้แสดงธรรมด้วยถ้อยคำอันไพเราะ |
# [[พระโสณกุฏิกัณณเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้แสดงธรรมด้วยถ้อยคำอันไพเราะ |
||
# [[พระมหากัสสปะ]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ทรงธุดงค์ |
# [[พระมหากัสสปะ|พระมหากัสสป]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ทรงธุดงค์ |
||
# [[พระราธเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ทรงปฏิภาณ (ญาณแจ่มแจ้งในพระ |
# [[พระราธเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ทรงปฏิภาณ (ญาณแจ่มแจ้งในพระธรรมเทศนา) |
||
# [[พระลกุณฏกภัททิยเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ |
# [[พระลกุณฏกภัททิยเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้มีเสียงไพเราะ |
||
# [[พระทัพพมัลลบุตรเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้จัดเสนาสนะ |
# [[พระทัพพมัลลบุตรเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้จัดเสนาสนะ |
||
# [[พระพากุลเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้มี |
# [[พระพากุลเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้มีโรคาพาธน้อย |
||
# [[พระวักกลิ]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้สัทธาธิมุต(หลุดพ้นกิเลสด้วยศรัทธา) |
# [[พระวักกลิ]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้สัทธาธิมุต (หลุดพ้นกิเลสด้วยศรัทธา) |
||
# [[พระมหากัปปินเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ให้โอวาทภิกษุบริษัท |
# [[พระมหากัปปินเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ให้โอวาทภิกษุบริษัท |
||
# [[พระอุปเสนเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้นำซึ่งความเลื่อมใสโดยรอบในหมู่ชนทั้งชั้นสูงและชั้นต่ำ |
# [[พระอุปเสนเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้นำซึ่งความเลื่อมใสโดยรอบในหมู่ชนทั้งชั้นสูงและชั้นต่ำ |
||
# [[พระขทิรวนิยเรวตเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้อยู่ป่า |
# [[พระขทิรวนิยเรวตเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้อยู่ป่า |
||
# [[พระสุภูติเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้อรณวิหาร(เจริญฌานประกอบด้วยเมตตา)และทักขิไณยบุคคล |
# [[พระสุภูติเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้อรณวิหาร (เจริญฌานประกอบด้วยเมตตา) และผู้เป็นทักขิไณยบุคคล |
||
# [[พระพาหิยทารุจีริยเถระ]] เอตทัคคะในทางขิปปาภิญญา (ตรัสรู้เร็วพลัน) |
# [[พระพาหิยทารุจีริยเถระ]] เอตทัคคะในทางขิปปาภิญญา (ตรัสรู้เร็วพลัน) |
||
# [[พระวังคีสเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้มีปัญญาปฏิภาณฉลาดในการผูกเป็นบทบาทคาถา |
# [[พระวังคีสเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้มีปัญญาปฏิภาณฉลาดในการผูกเป็นบทบาทคาถา |
||
# [[พระโสณโกฬิวิสเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ปรารภความเพียร |
# [[พระโสณโกฬิวิสเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ปรารภความเพียร |
||
# [[พระโสภิตเถระ]] เอตทัคคะในทางระลึกปุพเพนิวาสานุสติญาณ |
# [[พระโสภิตเถระ]] เอตทัคคะในทางระลึกปุพเพนิวาสานุสติญาณ |
||
# [[พระนันทกเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ให้ |
# [[พระนันทกเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ให้โอวาทภิกษุณี |
||
# [[พระกังขาเรวตเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ยินดีใน |
# [[พระกังขาเรวตเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้ยินดีในฌานสมบัติ |
||
# [[พระมหาปันถกเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้เจริญวิปัสสนา |
# [[พระมหาปันถกเถระ]] เอตทัคคะในทางผู้เจริญวิปัสสนา |
||
# [[พระจูฬปันถก]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ชำนาญในมโนมยิทธิ |
# [[พระจูฬปันถก]]เถระ เอตทัคคะในทางผู้ชำนาญในมโนมยิทธิ |
||
| บรรทัด 59: | บรรทัด 59: | ||
== พระภิกษุณีที่เป็นเอตทัคคะ == |
== พระภิกษุณีที่เป็นเอตทัคคะ == |
||
# [[พระมหาปชาบดีเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาปชาบดีเถรี]] เอตทัคคะในทางผู้รัตตัญญู |
||
# [[พระมหาเขมาเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาเขมาเถรี]] เอตทัคคะในทางผู้มีปัญญา |
||
# [[พระมหาอุบลวรรณาเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาอุบลวรรณาเถรี]] เอตทัคคะในทาง ผู้มีฤทธิ์ |
||
# [[พระมหาปฏาจาราเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาปฏาจาราเถรี]] เอตทัคคะในทาง ผู้ทรงพระวินัย |
||
# [[พระมหานันทาเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหานันทาเถรี]] เอตทัคคะในทาง ผู้ยินดีในฌาน |
||
# [[พระมหาธรรมทินนาเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาธรรมทินนาเถรี]] เอตทัคคะในทาง ผู้เป็นธรรมกถิกะ |
||
# [[พระมหาโสณาเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาโสณาเถรี]] เอตทัคคะในทาง ผู้ปรารภความเพียร |
||
# [[พระมหาสกุลาเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาสกุลาเถรี]] เอตทัคคะในทาง ผู้มีทิพยจักษุ |
||
# [[พระมหาภัททากุณฑลเกสาเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาภัททากุณฑลเกสาเถรี]] เอตทัคคะในทาง ผู้ตรัสรู้เร็วพลัน |
||
# [[พระมหาภัททกาปิลานีเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาภัททกาปิลานีเถรี]] เอตทัคคะในทาง ผู้มีปุพเพนิวาสานุสสติญาณ (ระลึกชาติได้) |
||
# [[พระภัททากัจจานาเถรี ]] (พระนางยโสธรา) เอตทัคคะใน |
# [[พระภัททากัจจานาเถรี ]] (พระนางยโสธรา) เอตทัคคะในทาง ผู้บรรลุมหาภิญญา |
||
# [[พระมหากีสาโคตมีเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหากีสาโคตมีเถรี]] เอตทัคคะในทางผู้ทรงจีวรเศร้าหมอง |
||
# [[พระมหาสิงคาลมาตาเถรี]] เอตทัคคะใน |
# [[พระมหาสิงคาลมาตาเถรี]] เอตทัคคะในทางผู้พ้นกิเลสด้วยศรัทธา |
||
== อุบาสกที่เป็นเอตทัคคะ == |
== อุบาสกที่เป็นเอตทัคคะ == |
||
# [[ตปุสสะและภัลลิกะ]] เอตทัคคะใน |
# [[ตปุสสะและภัลลิกะ]] เอตทัคคะในทางผู้ถึงสรณะก่อน |
||
# [[อนาถปิณฑิกเศรษฐี]] เอตทัคคะใน |
# [[อนาถปิณฑิกเศรษฐี]] เอตทัคคะในทางผู้เป็นทายก |
||
# [[จิตตคฤหบดี]] เอตทัคคะใน |
# [[จิตตคฤหบดี]] เอตทัคคะในทางผู้เป็นธรรมกถิกะ |
||
# [[หัตถกอุบาสก]] เอตทัคคะใน |
# [[หัตถกอุบาสก]] เอตทัคคะในทางผู้สงเคราะห์บริษัทด้วยสังคหวัตถุ ๔ |
||
# [[พระเจ้ามหานามะ]] เอตทัคคะใน |
# [[พระเจ้ามหานามะ]] เอตทัคคะในทางผู้ถวายปัจจัย ๔ อันประณีต |
||
# [[อุคคคหบดี]] เอตทัคคะใน |
# [[อุคคคหบดี]] เอตทัคคะในทางผู้ถวายโภชนะเป็นที่ชอบใจ |
||
# [[อุคคตคหบดี]] เอตทัคคะใน |
# [[อุคคตคหบดี]] เอตทัคคะในทางผู้เป็นสังฆอุปัฏฐาก |
||
# [[สูรัมพัฏฐเศรษฐี]] เอตทัคคะใน |
# [[สูรัมพัฏฐเศรษฐี]] เอตทัคคะในทางผู้เลื่อมใสอย่างมั่นคง |
||
# [[ชีวกโกมารภัจจ์]] เอตทัคคะใน |
# [[ชีวกโกมารภัจจ์]] เอตทัคคะในทางเป็นที่รักของปวงชน |
||
# [[นกุลปิตาคหบดี]] เอตทัคคะใน |
# [[นกุลปิตาคหบดี]] เอตทัคคะในทางผู้มีความคุ้นเคยในพระพุทธเจ้า |
||
== อุบาสิกาที่เป็นเอตทัคคะ == |
== อุบาสิกาที่เป็นเอตทัคคะ == |
||
# นาง[[สุชาดา ธิดาของเสนานีกุฎุมพี]] เอตทัคคะใน |
# นาง[[สุชาดา ธิดาของเสนานีกุฎุมพี]] เอตทัคคะในทางผู้ถึงพระรัตนตรัยก่อน |
||
# [[นางวิสาขา]] เอตทัคคะใน |
# [[นางวิสาขา]] เอตทัคคะในทางผู้เป็นทายิกา |
||
# [[นางขุชชุตตรา]] เอตทัคคะใน |
# [[นางขุชชุตตรา]] เอตทัคคะในทางผู้เป็นพหูสูต |
||
# [[นางสามาวดี]] เอตทัคคะใน |
# [[นางสามาวดี]] เอตทัคคะในทางผู้มีปกติอยู่ด้วยเมตตา |
||
# [[นางอุตตรา (นันทมาตา)]] เอตทัคคะใน |
# [[นางอุตตรา (นันทมาตา)]] เอตทัคคะในทางผู้ยินดีในฌาน |
||
# [[นางสุปปวาสา]] เอตทัคคะใน |
# [[นางสุปปวาสา]] เอตทัคคะในทางผู้ถวายรสอันประณีต |
||
# [[นางสุปปิยา]] เอตทัคคะใน |
# [[นางสุปปิยา]] เอตทัคคะในทางผู้เป็นคิลานุปัฏฐาก |
||
# [[นางกาติยานี]] เอตทัคคะใน |
# [[นางกาติยานี]] เอตทัคคะในทางผู้เลื่อมใสมั่นคง |
||
# [[นางกาฬี (อุบาสิกาชาวกุรุรฆริกา)]] |
# [[นางกาฬี (อุบาสิกาชาวกุรุรฆริกา)]] เอตทัคคะในทางผู้เลื่อมใสโดยได้ยินได้ฟังตาม |
||
# [[นางนกุลมาตาคหปตานี]] เอตทัคคะใน |
# [[นางนกุลมาตาคหปตานี]] เอตทัคคะในทางผู้มีความคุ้นเคยในพระพุทธเจ้า |
||
== อ้างอิง == |
== อ้างอิง == |
||
* ชีวประวัติพุทธสาวก ประวัติพระอัจฉริยะมหาเถระเมื่อครั้งพุทธกาล เล่ม 1 จำเนียร ทรงฤกษ์ |
* ชีวประวัติพุทธสาวก ประวัติพระอัจฉริยะมหาเถระเมื่อครั้งพุทธกาล เล่ม 1 จำเนียร ทรงฤกษ์, 2542, พิมพ์โดยสำนักปฏิบัติธรรมสวนแก้ว (สาขาวัดปากน้ำ), สำนักพิมพ์ธรรมสภา ISBN 974-7276-30-5 |
||
{{รายการอ้างอิง}} |
{{รายการอ้างอิง}} |
||
รุ่นแก้ไขเมื่อ 18:54, 15 สิงหาคม 2560
| ส่วนหนึ่งของชุดบทความ |
| ศาสนาพุทธ |
|---|
 |
เอตทัคคะ หมายถึง ผู้ยอดเยี่ยมในทางใดทางหนึ่งเป็นพิเศษ[1] เป็นตำแหน่งที่พระพุทธเจ้าได้ประทานแต่งตั้งให้พระสาวกของพระองค์ คือ ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา ผู้มีความรู้ความสามารถเด่นกว่าท่านอื่น ๆ ในด้านนั้น ๆ และตำแหน่งเอตทัคคะแต่ละตำแหน่งทรงแต่งตั้งเพียงรูปเดียวท่านเดียวเท่านั้น ในแต่ละพุทธบริษัทแต่ละฝ่าย
ประวัติ
เอตทัคคะ นั้น คือ ตำแหน่งที่พระพุทธเจ้ายกย่องพุทธสาวก ว่า เป็นผู้ยอดเยี่ยมในทางใดทางใดหนึ่ง เป็นผู้ประเสริฐสุด ตำแหน่ง เอตทัคคะ นี้ ย่อมได้โดยเหตุ 4 ประการคือ
- โดยเหตุเกิดเรื่อง (อัตถุปปัตติ) คือ ได้แสดงความสามารถออกมาให้ปรากฏโดยสอดคล้องในเหตุการณ์หรือสถานการณ์นั้นๆ ที่เกิดขึ้น
- โดยการมาก่อน (อาคมนะ) คือได้สร้างบุญสะสมในด้านนั้นมาตั้งแต่อดีตชาติพร้อมทั้งได้ตั้งจิตปรารถนาเพื่อได้ตำแหน่งเอตทัคคะนี้ด้วย
- โดยเป็นผู้ช่ำชองชำนาญ (จิณณวสี) คือได้เป็นผู้มีความเชี่ยวชาญเฉพาะเรื่องนั้นๆ เป็นพิเศษ
- โดยเป็นผู้ยิ่งด้วยคุณ (คุณาติเรก) คือมีความสามารถในเรื่องที่ทำให้ได้รับตำแหน่งเอตทัคคะเหนือกว่าผู้อื่นที่มีความสามารถอย่างเดียวกัน
ผู้ที่เป็นเอตทัคคะ
- เอตทัคคะ ฝ่ายพระภิกษุ มี 41 ท่าน เป็นพระอสีติมหาสาวกทั้งหมด
- เอตทัคคะ ฝ่ายพระภิกษุณี มี 13 ท่าน
- เอตทัคคะ ฝ่ายอุบาสก มี 10 ท่าน
- เอตทัคคะ ฝ่ายอุบาสิกา มี 10 ท่าน
พระภิกษุสงฆ์ที่เป็นเอตทัคคะ
- พระอัญญาโกณฑัญญเถระ เอตทัคคะในทางรัตตัญญู (รู้ราตรีนาน-มีประสบการณ์มาก)
- พระอุรุเวลกัสสปเถระ เอตทัคคะในทางผู้มีบริวารมาก
- พระสารีบุตรเถระ (อัครสาวกฝ่ายขวา) เอตทัคคะในทางผู้มีปัญญา
- พระมหาโมคคัลลานเถระ (อัครสาวกฝ่ายซ้าย) เอตทัคคะในทางผู้มีฤทธิ์
- พระปุณณมันตานีบุตรเถระ เอตทัคคะในทางผู้เป็นพระธรรมกถิกะ
- พระกาฬุทายีเถระ เอตทัคคะในทางผู้ทำตระกูลให้เลื่อมใส
- พระนันทเถระ เอตทัคคะในทางผู้สำรวมอินทรีย์
- พระราหุลเถระ เอตทัคคะในทางผู้ใคร่ในการศึกษา
- พระอุบาลีเถระ เอตทัคคะในทางผู้ทรงพระวินัย
- พระภัททิยเถระ เอตทัคคะในทางผู้เกิดในตระกูลสูง
- พระอนุรุทธเถระ เอตทัคคะในทางผู้มีทิพยจักษุญาณ
- พระอานนทเถระ เอตทัคคะในทางผู้เป็นพหูสูต ผู้มีสติ ผู้มีคติ ผู้มีความเพียร และเป็นพุทธอุปัฏฐาก
- พระโมฆราชเถระ เอตทัคคะในทางผู้ยินดีในจีวรเศร้าหมอง
- พระปิณโฑลภารทวาชเถระ เอตทัคคะในทางผู้บันลือสีหนาท
- พระมหากัจจายนเถระ เอตทัคคะในทางผู้อธิบายความย่อให้พิสดาร
- พระสีวลีเถระ เอตทัคคะในทางผู้มีลาภมาก
- พระโสณกุฏิกัณณเถระ เอตทัคคะในทางผู้แสดงธรรมด้วยถ้อยคำอันไพเราะ
- พระมหากัสสปเถระ เอตทัคคะในทางผู้ทรงธุดงค์
- พระราธเถระ เอตทัคคะในทางผู้ทรงปฏิภาณ (ญาณแจ่มแจ้งในพระธรรมเทศนา)
- พระลกุณฏกภัททิยเถระ เอตทัคคะในทางผู้มีเสียงไพเราะ
- พระทัพพมัลลบุตรเถระ เอตทัคคะในทางผู้จัดเสนาสนะ
- พระพากุลเถระ เอตทัคคะในทางผู้มีโรคาพาธน้อย
- พระวักกลิเถระ เอตทัคคะในทางผู้สัทธาธิมุต (หลุดพ้นกิเลสด้วยศรัทธา)
- พระมหากัปปินเถระ เอตทัคคะในทางผู้ให้โอวาทภิกษุบริษัท
- พระอุปเสนเถระ เอตทัคคะในทางผู้นำซึ่งความเลื่อมใสโดยรอบในหมู่ชนทั้งชั้นสูงและชั้นต่ำ
- พระขทิรวนิยเรวตเถระ เอตทัคคะในทางผู้อยู่ป่า
- พระสุภูติเถระ เอตทัคคะในทางผู้อรณวิหาร (เจริญฌานประกอบด้วยเมตตา) และผู้เป็นทักขิไณยบุคคล
- พระพาหิยทารุจีริยเถระ เอตทัคคะในทางขิปปาภิญญา (ตรัสรู้เร็วพลัน)
- พระวังคีสเถระ เอตทัคคะในทางผู้มีปัญญาปฏิภาณฉลาดในการผูกเป็นบทบาทคาถา
- พระโสณโกฬิวิสเถระ เอตทัคคะในทางผู้ปรารภความเพียร
- พระโสภิตเถระ เอตทัคคะในทางระลึกปุพเพนิวาสานุสติญาณ
- พระนันทกเถระ เอตทัคคะในทางผู้ให้โอวาทภิกษุณี
- พระกังขาเรวตเถระ เอตทัคคะในทางผู้ยินดีในฌานสมบัติ
- พระมหาปันถกเถระ เอตทัคคะในทางผู้เจริญวิปัสสนา
- พระจูฬปันถกเถระ เอตทัคคะในทางผู้ชำนาญในมโนมยิทธิ
- พระกุณฑธานเถระ เอตทัคคะในทางผู้จับสลากเป็นปฐม
- พระรัฐบาลเถระ เอตทัคคะในทางผู้บวชด้วยศรัทธา
- พระกุมารกัสสปเถระ เอตทัคคะในทางผู้แสดงธรรมอันวิจิตร
- พระมหาโกฎฐิตเถระ เอตทัคคะในทางผู้แตกฉานในปฏิสัมภิทา ๔
- พระสาคตเถระ เอตทัคคะในทางผู้ฉลาดในเตโชกสิณสมาบัติ
- พระปิลินทวัจฉเถระ เอตทัคคะในทางผู้เป็นที่รักใคร่ของเทพยดา
พระภิกษุณีที่เป็นเอตทัคคะ
- พระมหาปชาบดีเถรี เอตทัคคะในทางผู้รัตตัญญู
- พระมหาเขมาเถรี เอตทัคคะในทางผู้มีปัญญา
- พระมหาอุบลวรรณาเถรี เอตทัคคะในทาง ผู้มีฤทธิ์
- พระมหาปฏาจาราเถรี เอตทัคคะในทาง ผู้ทรงพระวินัย
- พระมหานันทาเถรี เอตทัคคะในทาง ผู้ยินดีในฌาน
- พระมหาธรรมทินนาเถรี เอตทัคคะในทาง ผู้เป็นธรรมกถิกะ
- พระมหาโสณาเถรี เอตทัคคะในทาง ผู้ปรารภความเพียร
- พระมหาสกุลาเถรี เอตทัคคะในทาง ผู้มีทิพยจักษุ
- พระมหาภัททากุณฑลเกสาเถรี เอตทัคคะในทาง ผู้ตรัสรู้เร็วพลัน
- พระมหาภัททกาปิลานีเถรี เอตทัคคะในทาง ผู้มีปุพเพนิวาสานุสสติญาณ (ระลึกชาติได้)
- พระภัททากัจจานาเถรี (พระนางยโสธรา) เอตทัคคะในทาง ผู้บรรลุมหาภิญญา
- พระมหากีสาโคตมีเถรี เอตทัคคะในทางผู้ทรงจีวรเศร้าหมอง
- พระมหาสิงคาลมาตาเถรี เอตทัคคะในทางผู้พ้นกิเลสด้วยศรัทธา
อุบาสกที่เป็นเอตทัคคะ
- ตปุสสะและภัลลิกะ เอตทัคคะในทางผู้ถึงสรณะก่อน
- อนาถปิณฑิกเศรษฐี เอตทัคคะในทางผู้เป็นทายก
- จิตตคฤหบดี เอตทัคคะในทางผู้เป็นธรรมกถิกะ
- หัตถกอุบาสก เอตทัคคะในทางผู้สงเคราะห์บริษัทด้วยสังคหวัตถุ ๔
- พระเจ้ามหานามะ เอตทัคคะในทางผู้ถวายปัจจัย ๔ อันประณีต
- อุคคคหบดี เอตทัคคะในทางผู้ถวายโภชนะเป็นที่ชอบใจ
- อุคคตคหบดี เอตทัคคะในทางผู้เป็นสังฆอุปัฏฐาก
- สูรัมพัฏฐเศรษฐี เอตทัคคะในทางผู้เลื่อมใสอย่างมั่นคง
- ชีวกโกมารภัจจ์ เอตทัคคะในทางเป็นที่รักของปวงชน
- นกุลปิตาคหบดี เอตทัคคะในทางผู้มีความคุ้นเคยในพระพุทธเจ้า
อุบาสิกาที่เป็นเอตทัคคะ
- นางสุชาดา ธิดาของเสนานีกุฎุมพี เอตทัคคะในทางผู้ถึงพระรัตนตรัยก่อน
- นางวิสาขา เอตทัคคะในทางผู้เป็นทายิกา
- นางขุชชุตตรา เอตทัคคะในทางผู้เป็นพหูสูต
- นางสามาวดี เอตทัคคะในทางผู้มีปกติอยู่ด้วยเมตตา
- นางอุตตรา (นันทมาตา) เอตทัคคะในทางผู้ยินดีในฌาน
- นางสุปปวาสา เอตทัคคะในทางผู้ถวายรสอันประณีต
- นางสุปปิยา เอตทัคคะในทางผู้เป็นคิลานุปัฏฐาก
- นางกาติยานี เอตทัคคะในทางผู้เลื่อมใสมั่นคง
- นางกาฬี (อุบาสิกาชาวกุรุรฆริกา) เอตทัคคะในทางผู้เลื่อมใสโดยได้ยินได้ฟังตาม
- นางนกุลมาตาคหปตานี เอตทัคคะในทางผู้มีความคุ้นเคยในพระพุทธเจ้า
อ้างอิง
- ชีวประวัติพุทธสาวก ประวัติพระอัจฉริยะมหาเถระเมื่อครั้งพุทธกาล เล่ม 1 จำเนียร ทรงฤกษ์, 2542, พิมพ์โดยสำนักปฏิบัติธรรมสวนแก้ว (สาขาวัดปากน้ำ), สำนักพิมพ์ธรรมสภา ISBN 974-7276-30-5
- ↑ ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธันวาคม 2554. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556. 1,544 หน้า. หน้า 1,433. ISBN 978-616-7073-56-9
