ถ้ำ

ใต้ดินไหลผ่านกัดเซาะ ซึ่งมักพบตามภูเขาหินปูนหรือ ภูเขาชายฝั่งทะเล นอกจากนี้ยังมีถ้ำที่เกิดจากการกระทำของมนุษย์อีกด้วย

การใช้ถ้ำเป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์ในยุคสังคมบุพกาล

มนุษย์เริ่มอาศัยอยู่ในถ้ำตั้งแต่ยุคหินเก่า เพื่อให้เป็นที่หลบภัยธรรมชาติ และภัยจากสัตว์ร้าย ปัจจุบันก็ยังพบว่ามีชาวจีนภาคเหนือหลายร้อยคนอาศัยอยู่ในบ้านถ้ำบนที่ราบสูงดินเลิสส์

ประเภทของถ้ำ

แบ่งตามลักษณะและทิศทาง

• ถ้ำแนวนอน ทอดตัวยาวลึก
• ถ้ำชั้น ภายในแบ่งเป็นหลายๆ ชั้น
• ถ้ำแนวตั้ง ทอดตัวแนวตั้งลึกลงไปในดิน
• ถ้ำแนวลาด ทอดตัวลาดเท ไม่ขนานหรือตั้งฉากกับระดับพื้น

แบ่งตามโครงสร้าง

• ถ้ำหินปูน เกิดจากการกัดเซาะของน้ำใต้ดินและน้ำฝนจนทำให้เกิดเป็นโพรงถ้ำ
• ถ้ำน้ำแข็ง เป็นถ้ำในแถบขั้วโลก ส่วนใหญ่เกิดจากการละลายในธารน้ำแข็ง สามารถเกิดได้ในเขตหุบเขาที่อุณหภูมิต่ำตลอดปีด้วยเช่นวใสยยทา ่ยรี
• โพรงหินชายฝั่ง เกิดจากคลื่นทะเลที่กัดเซาะหินผาจนเกิดเป็นโพรงถ้ำ
• ถ้ำภูเขาไฟ เกิดจากการเย็นตัวของลาวาขณะไหลทะลักออกมาจากภูเขาไฟ

สิ่งที่น่าสนใจในถ้ำ

หินงอก

ตะกอนหินปูนที่จัดตัวเป็นแท่งสูงจากพื้นถ้ำขึ้นไปหาเพดานถ้ำ เกิดจากหยดน้ำที่ไหลออกจากหินย้อยเมื่อหล่นถึงพื้นถ้ำจะเกิดการสูญเสียคาร์บอนไดออกไซด์ ทำให้สารประกอบคาร์บอเนตเกิดการสะสมตัวและค่อยๆ สูงขึ้นจากพื้นถ้ำ

หินย้อย

ตะกอนหินปูนที่จับตัวเป็นแท่งหรือแผ่นย้อยลงมาจากเพดานถ้ำ เกิดจากน้ำใต้ดินที่มีหินปูนละลายอยู่หยดลงมาจากรอยแตกบนเพดานถ้ำ และเมื่อน้ำสูญเสียก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกไปก็จะทำให้เกิดสารประกอบคาร์บอเนตเริ่มสะสมตัวทีละน้อย และพอกยาวลงมาจากเพดานเรื่อยๆ โดยปกติมักมีลักษณะเป็นหลอดกลวงอยู่ตรงกลาง

เสาหิน

ลักษณะของหินที่เป็นแท่งหรือเสายาวจากพื้นถ้ำจรดเพดานถ้ำ เกิดจากหินงอกหินย้อยมาบรรจบกัน

หลอดหินย้อย

สารหินปูนที่จัดตัวเป็นหลอดหรือท่อย้อยลงมาจากเพดานถ้ำ สารประกอบคาร์บอเนตที่เกิดจะมีการเรียงตัวของผลึกในแนวยาวและย้อยลงมาทำให้มีความยาวเพิ่มขึ้น ทำให้ดูคล้ายหลอดกลวงที่มีน้ำหยดออกมา

หินปูนฉาบ

ตะกอนที่เกิดจากน้ำที่มีสารประกอบคาร์บอเนตไหลเป็นแผ่นบางๆ บนพื้นผิวของพื้นถ้ำ ซึ่งมักจะประกอบไปด้วยหินทราเวอร์ทีน ซึ่งเป็นอีกรูปหนึ่งของสารประกอบคาร์บอเนต

ม่านถ้ำ

เกิดจากน้ำที่มีสารคาร์บอเนตสูงที่ไหลตามผนังที่เอียงซึ่งเกิดจากแรงตึงผิวของน้ำ เมื่อน้ำเกิดสูญเสียก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จึงทำให้เกิดการตกตะกอนของสารประกอบคาร์บอเนต มีลักษณะเป็นแผ่นบางๆ ย้อยลงมาจากผนังถ้ำดูคล้ายม่าน บางแห่งจะมีสีน้ำตาลแดงสลับกับสีขาวหรือเหลืองอ่อนมีชื่อเรียกเฉพาะว่า ม่านเบคอน

สัตว์ในถ้ำ

สัตว์ในถ้ำแบ่งออกเป็น 3 ชนิด ได้แก่

1. ทร็อกโลไบต์ จะอาศัยอยู่ในถ้ำตั้งแต่เกิดจนตาย ไม่สามารถดำรงชีวิตนอกถ้ำได้ มักอยู่ในส่วนลึกของถ้ำ หาอาหารในถ้ำ เช่น จิ้งโกร่ง แมลงสองง่าม
2. ทร็อกโลไฟล์ ดำรงชีวิตอยู่ได้ทั้งในถ้ำ และภายนอก เช่น แมงมุม
3. สัตว์ถ้ำชั่วคราว ปกติใช้ชีวิตอยู่นอกถ้ำ แต่มักมีพฤติกรรมเข้าๆ ออกๆ จากถ้ำบ่อยๆ เช่น ค้างคาว ผีเสื้อกลางคืน หมี

• 
  แมงมุม
• 
  ค้างคาวดูดเลือด
• 
  หมี

การเตรียมตัวสำรวจถ้ำ

อุปกรณ์

เข็มทิศ

กล้องถ่ายรูป

• เครื่องแต่งกาย
  • ไฟฉายติดศีรษะ
  • หมวกนิรภัย
  • ชุดสำรวดถ้ำไม่มีกระเป๋า
  • สนับศอก
  • สนับเข่า
  • ถุงมือ
  • รองเท้าปีนเขา

• อุปกรณ์พื้นฐาน
  • กระเป๋าเป้
  • ผ้าห่มแบบพกพา
  • ยาสามัญ
  • ไฟฉาย
  • แผนที่ถ้ำ
  • กล้องถ่ายรูป
  • เข็มทิศ
  • ถ่านสำรอง
  • อาหารยามฉุกเฉิน

• อุปกรณ์มืออาชีพ
  • รองเท้าบู๊ตยาง
  • เรือยางพับเก็บได้
  • บันไดเชือก
  • เชือก

สิ่งสำคัญ

1. เราจะไม่กลัว ถ้าศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับถ้ำ
2. ไม่ควรสำรวจถ้ำคนเดียว ควรไปเป็นหมู่คณะ และมีผู้เชี่ยวชาญนำสำรวจ
3. ก่อนสำรวจ ควรแจ้งสถานีตำรวจ และศูนย์ท่องเที่ยวในบริเวณนั้น
4. การสำรวจถ้ำเสี่ยงต่อการหลงทาง จึงห้ามเดินพลัดหลงคนเดียว
5. ถ้าจะปีนหน้าผา หรือเก็บรังนก ควรฝึกการปีนบันไดเชือกให้แม่นยำก่อน
6. เตรียมอุปกรณ์ข้างต้นให้พร้อมก่อนเดินทาง
7. ระมัดระวังตัว

กฎและข้อห้าม

• ห้ามนำหินงอกหินย้อยออกจากถ้ำ
• ห้ามขีดเขียนผนังถ้ำ
• ห้ามทิ้งขยะในถ้ำ และแหล่งน้ำในถ้ำ
• ห้ามสัมผัสถ้ำ

อ้างอิง

• วิทยาศาสตร์ฉลาดรู้ เรื่อง สำรวจถ้ำ

แหล่งข้อมูลอื่น

• Australian Speleological Federation (ASF), AU (อังกฤษ)
• British Caving Association (BCA), UK (อังกฤษ)