ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ต้นพระศรีมหาโพธิ์"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
พุทธามาตย์ (คุย | ส่วนร่วม) |
พุทธามาตย์ (คุย | ส่วนร่วม) ไม่มีความย่อการแก้ไข |
||
| บรรทัด 2: | บรรทัด 2: | ||
{{ระวังสับสน|โพ}} |
{{ระวังสับสน|โพ}} |
||
[[ไฟล์:Mahabodhitree.jpg |250px|left|thumb|ต้นพระศรีมหาโพธิ์ เหนือพระแท่นวัชรอาสนพุทธบัลลังก์ สถานที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า ต้นโพธิ์ที่สำคัญที่สุดของชาวพุทธ]] |
[[ไฟล์:Mahabodhitree.jpg |250px|left|thumb|ต้นพระศรีมหาโพธิ์ เหนือพระแท่นวัชรอาสนพุทธบัลลังก์ สถานที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า ต้นโพธิ์ที่สำคัญที่สุดของชาวพุทธ]] |
||
'''ต้นพระศรีมหาโพธิ์''' เป็นต้น[[โพ]] |
'''ต้นพระศรีมหาโพธิ์''' เป็นต้น[[โพ]]ที่[[พระโคตมพุทธเจ้า]]เคยประทับและตรัสรู้ ดังปรากฏในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาว่าต้นโพธิ์เปรียบได้กับพุทธ[[อุเทสิกเจดีย์]]อย่างหนึ่ง ทำให้พันธ์ุต้นโพกลายเป็นพันธ์ไม้ที่เป็นที่เคารพนับถือของชาวพุทธเสมอมานับแต่สมัยพุทธกาล ต้นโพธิ์ในพระพุทธประวัติสองต้นคือ ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ณ [[พุทธคยา]] สถานที่ตรัสรู้ และต้นอานันทโพธิ์ ณ [[วัดเชตวันมหาวิหาร]] ซึ่งอานันทโพธิ์ยังคงยืนต้นมาจนถึงปัจจุบัน โดยคำว่า "ต้นพระศรีมหาโพธิ์" นั้น อาจหมายถึงต้นที่อยู่ที่พุทธคยา ต้นโพธิ์ที่สืบมาจากหน่อโพธิ์ตรัสรู้ที่พุทธคยา หรือต้นโพธิ์ที่เป็นอุเทสิกเจดีย์อื่น ๆ ก็ได้ เช่น ต้นโพตามวัดต่าง ๆ |
||
ในปัจจุบันต้นพระศรีโพธิ์สำคัญที่ยังคงยืนต้นอยู่ในปัจจุบันมี 3 ต้นด้วยกัน คือ ต้นพระศรีมหาโพธิ์ตรัสรู้ที่พุทธคยา, ต้นพระศรีมหาโพธิ์เมือง[[อนุราธปุระ]], และต้นอานันทโพธิ์วัดพระเชตวันมหาวิหาร แต่ต้นโพธิ์พระเจ้าอโศกแห่งเมืองอนุราธปุระ ที่นำหน่อพันธ์มาจากพุทธคยา ได้รับการเคารพนับถือและปฏิบัติบูชาด้วยความเคารพอย่างสูงมาตลอดตั้งแต่สองพันปีโดยไม่ขาดช่วง มีการทำกำแพงทองคำและมีชาวพุทธผู้ศรัทธามาทำการสักการะตลอดเวลา ซึ่งต่างจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่พุทธคยาที่ถูกทำลายและล้มลงตามธรรมชาติหลายครั้ง และต้นอานันทโพธิ์ที่วัดเชตวันที่ขาดช่วงการดูแลจากชาวพุทธหลังจากพระพุทธศาสนาเสื่อมไปจากอินเดีย<ref>ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา.[http://kids-d.org:8080/dspace/bitstream/123456789/HASH01fe6c5fffd0bf8465d20807/1/doc.pdf ''ตำนานพุทธเจดีย์'']. กรุงเทพ: โรงพิมพ์ไทยพิทยา. ๒๔๙๐</ref> |
ในปัจจุบันต้นพระศรีโพธิ์สำคัญที่ยังคงยืนต้นอยู่ในปัจจุบันมี 3 ต้นด้วยกัน คือ ต้นพระศรีมหาโพธิ์ตรัสรู้ที่พุทธคยา, [[ต้นพระชัยศรีมหาโพธิ์]]เมือง[[อนุราธปุระ]], และต้นอานันทโพธิ์วัดพระเชตวันมหาวิหาร แต่ต้นโพธิ์พระเจ้าอโศกแห่งเมืองอนุราธปุระ ที่นำหน่อพันธ์มาจากพุทธคยา ได้รับการเคารพนับถือและปฏิบัติบูชาด้วยความเคารพอย่างสูงมาตลอดตั้งแต่สองพันปีโดยไม่ขาดช่วง มีการทำกำแพงทองคำและมีชาวพุทธผู้ศรัทธามาทำการสักการะตลอดเวลา ซึ่งต่างจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่พุทธคยาที่ถูกทำลายและล้มลงตามธรรมชาติหลายครั้ง และต้นอานันทโพธิ์ที่วัดเชตวันที่ขาดช่วงการดูแลจากชาวพุทธหลังจากพระพุทธศาสนาเสื่อมไปจากอินเดีย<ref>ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา.[http://kids-d.org:8080/dspace/bitstream/123456789/HASH01fe6c5fffd0bf8465d20807/1/doc.pdf ''ตำนานพุทธเจดีย์'']. กรุงเทพ: โรงพิมพ์ไทยพิทยา. ๒๔๙๐</ref> |
||
แม้ใน[[ประเทศไทย]] จะไม่ค่อยให้ความสำคัญกับต้นพระศรีมหาโพธิ์เท่ากับชาวพุทธในศรีลังกา แต่ปรากฏตามความเชื่อในประเทศไทยว่า ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ที่พุทธคยา เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำปีเกิดสำหรับผู้ที่เกิด[[ปีมะเส็ง]] สำหรับชาวล้านนายังมีความเชื่ออีกว่า ต้นโพธิ์เป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์ช่วยขจัดความทุกข์ได้ จึงมีประเพณีถวายไม้ค้ำโพธิ์ และเครื่องประกอบพิธีกรรม ใต้ต้นโพธิ์ โดยผูกคติกับความเชื่อเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งไม่ใช่ความหมายเดิมของการบูชาต้นพระศรีมหาโพธิ์ตามคัมภีร์ในพระพุทธศาสนา |
แม้ใน[[ประเทศไทย]] จะไม่ค่อยให้ความสำคัญกับต้นพระศรีมหาโพธิ์เท่ากับชาวพุทธในศรีลังกา แต่ปรากฏตามความเชื่อในประเทศไทยว่า ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ที่พุทธคยา เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำปีเกิดสำหรับผู้ที่เกิด[[ปีมะเส็ง]] สำหรับชาวล้านนายังมีความเชื่ออีกว่า ต้นโพธิ์เป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์ช่วยขจัดความทุกข์ได้ จึงมีประเพณีถวายไม้ค้ำโพธิ์ และเครื่องประกอบพิธีกรรม ใต้ต้นโพธิ์ โดยผูกคติกับความเชื่อเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งไม่ใช่ความหมายเดิมของการบูชาต้นพระศรีมหาโพธิ์ตามคัมภีร์ในพระพุทธศาสนา |
||
อย่างไรก็ตามต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่สืบหน่อมาจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ตรัสรู้ในประเทศไทยยังคงมีอยู่หลายต้น เช่น ต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่[[วัดต้นศรีมหาโพธิ์]] (ที่เชื่อว่านำเข้ามาปลูกสมัย[[ทวาราวดี]]), [[วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร]], [[วัดเบญจมบพิตร]] (ปลูกในสมัย[[ |
อย่างไรก็ตามต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่สืบหน่อมาจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ตรัสรู้ในประเทศไทยยังคงมีอยู่หลายต้น เช่น ต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่[[วัดต้นศรีมหาโพธิ์]] (ที่เชื่อว่านำเข้ามาปลูกสมัย[[ทวาราวดี]]), [[วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร]], [[วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร]] (ปลูกในสมัย[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]]) เป็นต้น |
||
แม้การทำลายต้นโพธิ์ตามคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาจะระบุว่าเป็นการทำบาปและหลบหลู่พระ[[รัตนตรัย]] แต่ในมหาสมณวินิจฉัย ของ[[สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส]]<ref>สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส. ''พระมหาสมณวินิจฉัย''. พิมพ์ครั้งที่ ๕ กรุงเทพ : สำนักพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๓๕</ref> กล่าวว่าเฉพาะต้นโพธิ์ที่เป็นอุทเทสิกเจดีย์เท่านั้น ต้น |
แม้การทำลายต้นโพธิ์ตามคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาจะระบุว่าเป็นการทำบาปและหลบหลู่พระ[[รัตนตรัย]] แต่ในมหาสมณวินิจฉัย ของ[[สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส]]<ref>สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส. ''พระมหาสมณวินิจฉัย''. พิมพ์ครั้งที่ ๕ กรุงเทพ : สำนักพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๓๕</ref> กล่าวว่าเฉพาะต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่เป็นอุทเทสิกเจดีย์เท่านั้น ต้นโพที่งอกทั่วไปและไม่ได้เป็นอุเทสิกาเจดีย์ คือไม่มีผู้เคารพบูชาในฐานะตัวแทนของพระพุทธเจ้า (เช่นเดียวกับพระพุทธรูป) |
||
== ต้นโพธิ์ในพุทธกาลต่าง ๆ == |
== ต้นโพธิ์ในพุทธกาลต่าง ๆ == |
||
| บรรทัด 67: | บรรทัด 67: | ||
| [[พระโคตมพุทธเจ้า]] || [[โพ]] ({{lang-pi|อสฺสตฺถ}}) |
| [[พระโคตมพุทธเจ้า]] || [[โพ]] ({{lang-pi|อสฺสตฺถ}}) |
||
|- |
|- |
||
| [[พระศรีอริยเมตไตรย|พระเมตไตรยพุทธเจ้า]] || กากะทิง/บุนนาค ({{lang-pi|นาค}}) |
| [[พระศรีอริยเมตไตรย|พระเมตไตรยพุทธเจ้า]] || กากะทิง/บุนนาค ({{lang-pi|นาค}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 20</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระรามสัมพุทธเจ้า]] || [[จันทน์]] ({{lang-pi|จนฺทน}}) |
| [[พระรามสัมพุทธเจ้า]] || [[จันทน์]] ({{lang-pi|จนฺทน}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 29</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระธรรมราชาสัมพุทธเจ้า]] || กากะทิง/บุนนาค ({{lang-pi|นาค}}) |
| [[พระธรรมราชาสัมพุทธเจ้า]] || กากะทิง/บุนนาค ({{lang-pi|นาค}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 31</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระธรรมสามีสัมพุทธเจ้า]] || สาละ ({{lang-pi|สาล}}) |
| [[พระธรรมสามีสัมพุทธเจ้า]] || สาละ ({{lang-pi|สาล}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 34</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระนารทสัมพุทธเจ้า]] || จันทน์ ({{lang-pi|จนฺทน}}) |
| [[พระนารทสัมพุทธเจ้า]] || จันทน์ ({{lang-pi|จนฺทน}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 39</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระรังสีมุนีสัมพุทธเจ้า]] || ดีปลี ({{lang-pi|ปิปฺผลี}}) |
| [[พระรังสีมุนีสัมพุทธเจ้า]] || ดีปลี ({{lang-pi|ปิปฺผลี}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 42</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระเทวเทพสัมพุทธเจ้า]] || จำปา ({{lang-pi|จมฺปก}}) |
| [[พระเทวเทพสัมพุทธเจ้า]] || จำปา ({{lang-pi|จมฺปก}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 47</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระนรสีหสัมพุทธเจ้า]] || แคฝอย ({{lang-pi|ปาฏลี}}) |
| [[พระนรสีหสัมพุทธเจ้า]] || แคฝอย ({{lang-pi|ปาฏลี}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 50</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระติสสสัมพุทธเจ้า]] || บันยัน ({{lang-pi|นิโคฺรธ}}) |
| [[พระติสสสัมพุทธเจ้า]] || บันยัน ({{lang-pi|นิโคฺรธ}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 53</ref> |
||
|- |
|- |
||
| [[พระสุมังคลสัมพุทธเจ้า]] || กากะทิง/บุนนาค ({{lang-pi|นาค}}) |
| [[พระสุมังคลสัมพุทธเจ้า]] || กากะทิง/บุนนาค ({{lang-pi|นาค}})<ref>''พระคัมภีร์อนาคตวงศ์'', หน้า 63</ref> |
||
|} |
|} |
||
== อ้างอิง == |
== อ้างอิง == |
||
{{รายการอ้างอิง}} |
{{รายการอ้างอิง|2}} |
||
; บรรณานุกรม |
|||
{{เริ่มอ้างอิง}} |
|||
* {{อ้างหนังสือ| ผู้แต่ง = ประภาส สุระเสน| ชื่อหนังสือ = พระคัมภีร์อนาคตวงศ์ | จังหวัด = พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ| พิมพ์ที่ = มหามกุฏราชวิทยาลัย | ปี = 2553 | ISBN = 974-580-742-7 | จำนวนหน้า = 198}} |
|||
{{จบอ้างอิง}} |
|||
== แหล่งข้อมูลอื่น == |
== แหล่งข้อมูลอื่น == |
||
{{คอมมอนส์|Ficus religiosa}} |
{{คอมมอนส์|Ficus religiosa}} |
||
{{coord|24|41|45.29|N|84|59|29.29|E|display=title}} |
{{coord|24|41|45.29|N|84|59|29.29|E|display=title}} |
||
{{วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร}} |
{{วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร}} |
||
{{สหชาติของพระพุทธเจ้า}} |
{{สหชาติของพระพุทธเจ้า}} |
||
รุ่นแก้ไขเมื่อ 15:05, 10 พฤษภาคม 2560
| ส่วนหนึ่งของชุดบทความ |
| ศาสนาพุทธ |
|---|
 |
ต้นพระศรีมหาโพธิ์ เป็นต้นโพที่พระโคตมพุทธเจ้าเคยประทับและตรัสรู้ ดังปรากฏในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาว่าต้นโพธิ์เปรียบได้กับพุทธอุเทสิกเจดีย์อย่างหนึ่ง ทำให้พันธ์ุต้นโพกลายเป็นพันธ์ไม้ที่เป็นที่เคารพนับถือของชาวพุทธเสมอมานับแต่สมัยพุทธกาล ต้นโพธิ์ในพระพุทธประวัติสองต้นคือ ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ณ พุทธคยา สถานที่ตรัสรู้ และต้นอานันทโพธิ์ ณ วัดเชตวันมหาวิหาร ซึ่งอานันทโพธิ์ยังคงยืนต้นมาจนถึงปัจจุบัน โดยคำว่า "ต้นพระศรีมหาโพธิ์" นั้น อาจหมายถึงต้นที่อยู่ที่พุทธคยา ต้นโพธิ์ที่สืบมาจากหน่อโพธิ์ตรัสรู้ที่พุทธคยา หรือต้นโพธิ์ที่เป็นอุเทสิกเจดีย์อื่น ๆ ก็ได้ เช่น ต้นโพตามวัดต่าง ๆ
ในปัจจุบันต้นพระศรีโพธิ์สำคัญที่ยังคงยืนต้นอยู่ในปัจจุบันมี 3 ต้นด้วยกัน คือ ต้นพระศรีมหาโพธิ์ตรัสรู้ที่พุทธคยา, ต้นพระชัยศรีมหาโพธิ์เมืองอนุราธปุระ, และต้นอานันทโพธิ์วัดพระเชตวันมหาวิหาร แต่ต้นโพธิ์พระเจ้าอโศกแห่งเมืองอนุราธปุระ ที่นำหน่อพันธ์มาจากพุทธคยา ได้รับการเคารพนับถือและปฏิบัติบูชาด้วยความเคารพอย่างสูงมาตลอดตั้งแต่สองพันปีโดยไม่ขาดช่วง มีการทำกำแพงทองคำและมีชาวพุทธผู้ศรัทธามาทำการสักการะตลอดเวลา ซึ่งต่างจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่พุทธคยาที่ถูกทำลายและล้มลงตามธรรมชาติหลายครั้ง และต้นอานันทโพธิ์ที่วัดเชตวันที่ขาดช่วงการดูแลจากชาวพุทธหลังจากพระพุทธศาสนาเสื่อมไปจากอินเดีย[1]
แม้ในประเทศไทย จะไม่ค่อยให้ความสำคัญกับต้นพระศรีมหาโพธิ์เท่ากับชาวพุทธในศรีลังกา แต่ปรากฏตามความเชื่อในประเทศไทยว่า ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ที่พุทธคยา เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำปีเกิดสำหรับผู้ที่เกิดปีมะเส็ง สำหรับชาวล้านนายังมีความเชื่ออีกว่า ต้นโพธิ์เป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์ช่วยขจัดความทุกข์ได้ จึงมีประเพณีถวายไม้ค้ำโพธิ์ และเครื่องประกอบพิธีกรรม ใต้ต้นโพธิ์ โดยผูกคติกับความเชื่อเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งไม่ใช่ความหมายเดิมของการบูชาต้นพระศรีมหาโพธิ์ตามคัมภีร์ในพระพุทธศาสนา
อย่างไรก็ตามต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่สืบหน่อมาจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ตรัสรู้ในประเทศไทยยังคงมีอยู่หลายต้น เช่น ต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่วัดต้นศรีมหาโพธิ์ (ที่เชื่อว่านำเข้ามาปลูกสมัยทวาราวดี), วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร, วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร (ปลูกในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) เป็นต้น
แม้การทำลายต้นโพธิ์ตามคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาจะระบุว่าเป็นการทำบาปและหลบหลู่พระรัตนตรัย แต่ในมหาสมณวินิจฉัย ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส[2] กล่าวว่าเฉพาะต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่เป็นอุทเทสิกเจดีย์เท่านั้น ต้นโพที่งอกทั่วไปและไม่ได้เป็นอุเทสิกาเจดีย์ คือไม่มีผู้เคารพบูชาในฐานะตัวแทนของพระพุทธเจ้า (เช่นเดียวกับพระพุทธรูป)
ต้นโพธิ์ในพุทธกาลต่าง ๆ
อ้างอิง
- ↑ ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา.ตำนานพุทธเจดีย์. กรุงเทพ: โรงพิมพ์ไทยพิทยา. ๒๔๙๐
- ↑ สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส. พระมหาสมณวินิจฉัย. พิมพ์ครั้งที่ ๕ กรุงเทพ : สำนักพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๓๕
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 20
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 29
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 31
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 34
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 39
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 42
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 47
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 50
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 53
- ↑ พระคัมภีร์อนาคตวงศ์, หน้า 63
- บรรณานุกรม
- ประภาส สุระเสน. พระคัมภีร์อนาคตวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : มหามกุฏราชวิทยาลัย, 2553. 198 หน้า. ISBN 974-580-742-7
แหล่งข้อมูลอื่น
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ ต้นพระศรีมหาโพธิ์
24°41′45.29″N 84°59′29.29″E / 24.6959139°N 84.9914694°E
สิ่งก่อสร้างภายในวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร | ||
|---|---|---|
| เขตพุทธาวาส |  | |
| เขตสังฆาวาส | ||
| สะพานเชื่อมระหว่างเขตพุทธาวาสกับเขตสังฆาวาส | ||
7 สหชาติ (ประสูติในวันเดียวกับพระโคตมพุทธเจ้า) | ||
|---|---|---|
| ภิกษุ |  | |
| ภิกษุณี | ||
| สัตว์ | ม้ากัณฐกะ | |
| พืช | ||
| อื่น ๆ | ขุมทรัพย์ทั้ง 4 | |
*บรรลุธรรมสำเร็จเป็นพระอรหันต์; ⁂ เป็นเอตทัคคะในด้านต่างๆ; ! ยอดพุทธอุปัฏฐาก | ||