สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค)

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค)
ไฟล์:สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ.jpg
เกิด	พ.ศ. 2334 ประเทศไทย
เสียชีวิต	พ.ศ. 2400 (76 ปี)
บิดามารดา	เจ้าพระยาอรรคมหาเสนาบดี (บุนนาค) (บิดา) เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล (มารดา)

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) หรือ สมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อย ที่พระคลังสินค้าในรัชกาลที่ 4

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2334 เดิมชื่อ ทัต เป็นบุตรคนที่สิบของเจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค) กับเจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล (คุณนวล น้องสาวของ สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี พระอัครมเหสีใน พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก) และเป็นน้องชายของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค)

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ เริ่มรับราชการในรัชกาลที่ 1 ตำแหน่งนายสนิทหุ้มแพรมหาดเล็ก ต่อมารัชกาลที่ 2 โปรดเกล้าฯ ให้เป็นจมื่นเด็กชา หัวหมื่นมหาดเล็กวังหน้า รับราชการในกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ และย้ายกลับมารับราชการตำแหน่งจางวางมหาดเล็ก หลังจากกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์สวรรคตในปี พ.ศ. 2360 และได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พระยาศรีสุริยวงศ์ ในเวลาต่อมา

ในรัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้เป็น พระยาศรีพิพัฒน์รัตนราชโกษา ตำแหน่งจางวางพระคลังสินค้า ต่อมาในรัชกาลที่ 4 โปรดให้เรียกพระยาศรีพิพัฒน์รัตนราชโกษาว่า เจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ และโปรดเกล้าให้เป็น สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ ให้สำเร็จราชการทุกสิ่งในพระนคร รวมทั้งว่าที่พระคลังสินค้า คนทั่วไปนิยมเรียกท่านว่า "สมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อย" (เรียกสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ พี่ชายของท่านว่าว่า "สมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่")

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ เป็นแม่กองสร้างวัดสุทัศน์เทพวราราม สร้างพระปรางค์ภูเขาทอง วัดสระเกศ สร้างวัดปทุมวนาราม สร้างพระอภิเนาว์นิเวศน์และพระที่นั่งไชยชุมพล ซ่อมพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ ในพระบรมมหาราชวัง นอกจากนี้ท่านยังมีความสามารถในการเดินเรือ เป็นผู้ต่อเรือบาร์จ (เรือท้องแบน) ขนาด 300 ตัน และเรือสกูนเนอร์ ขนาด 200 ตัน ใช้เดินทางติดต่อค้าขายถึงศรีลังกา

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ ถึงแก่พิราลัยในปี พ.ศ. 2400 อายุ 76 ปี ขณะเป็นแม่กองสร้างสวนนันทอุทยานเป็นผลงานชิ้นสุดท้าย

บุตรธิดา

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติมีบุตรธิดา ดังนี้

ท่านผู้หญิงน้อย

ท่านผู้หญิงน้อยเป็นธิดาพระยาสมบัติบาล (เสือ) กับคุณหญิงม่วง (ธิดาเจ้าคุณชายชูโต)

• พระสุริยภักดี (สนิท บุนนาค)
• คุณชายกลาง
• คุณชายแดง
• เจ้าคุณตำหนักเดิม (นุ่ม บุนนาค)
• คุณชายผูก
• คุณหญิงแห
• นายชิด มหาดเล็กวิเศษ
• เจ้าคุณหญิงเป้า ภรรยาพระยามนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม บุนนาค)
• คุณชายนพ
• คุณชายกระจ่าง
• เจ้าคุณหญิงคลี่
• คุณชายโต

หม่อมหงิม

หม่อมหงิมเป็นหม่อมประทานจากสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าประไพวดี กรมหลวงเทพยวดี

• เจ้าพระยาศรีพิพัฒน์ราชโกษา (แพ บุนนาค)
• พระยาอิศรานุภาพ (เอี่ยม บุนนาค)
• คุณหญิงลิ้นจี่
• พระยานานาพิธภาษี (โต บุนนาค)

หม่อมมิ่ง

หม่อมมิ่งเป็นหม่อมประทานจากสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าประไพวดี กรมหลวงเทพยวดี

• คุณหญิงสวน รับราชการฝ่ายในเป็นพนักงานผ้าเหลือง
• คุณหญิงนิ่ม
• คุณหญิงลำเภา
• พระยากลาโหมราชเสนา (ฉ่ำ บุนนาค)

หม่อมคล้าย

• คุณหญิงปาน รับราชการฝ่ายในเป็นพนักงานผ้าเหลือง
• ท่านผู้หญิงพัน ภรรยาเจ้าพระยาภานุวงศ์โกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค)
• เจ้าคุณจอมมารดาสำลี ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
• คุณหญิงเน่า
• นายไชยขรรค์มหาดเล็กหุ้มแพร (โชติ บุนนาค)

หม่อมทรัพย์

• คุณหญิงหุ่น ภรรยาพระยาวงศาภรณ์ภูษิต (เมฆ บุนนาค)

ภรรยาท่านอื่นๆ

• ท้าวศรีสัจจา (เลื่อน)
• หม่อมมณฑา ในหม่อมเจ้าประทุมเสพย์ ฉัตรกุล

อ้างอิง

• http://arcbs.bsru.ac.th/local/pdf/pechiyad.pdf
• http://www.bunnag.in.th/history6-tathbunnag.html