อัครมุขนายก

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ เขตมุขนายก

ไฟล์:Archbishop Francis Xavier Keangsak Kowit Vanit 1.JPG

พระคุณเจ้าฟรังซิสเซเวียร์ เกรียงศักดิ์ โกวิทวาณิช อัครมุขนายกมิสซังคาทอลิกกรุงเทพฯองค์ปัจจุบัน

อาร์ชบิชอป (อังกฤษ: Archbishop) หรือแปลว่าอัครมุขนายก ชาวไทยคาทอลิกเรียกว่าพระอัครสังฆราช เป็นตำแหน่งการปกครองภายในคริสตจักรบางนิกาย มีสถานะเหนือกว่ามุขนายก (bishop) พบทั้งในนิกายโรมันคาทอลิก แองกลิคัน และอื่น ๆ การเป็นอัครมุขนายกหมายถึงการได้ปกครองอัครมุขมณฑล (archdiocese) ซึ่งเป็นมุขมณฑลที่มีความสำคัญเป็นกรณีพิเศษ หรือในกรณีของแองกลิคันคอมมิวเนียนก็จะหมายถึงกลุ่มมุขมณฑลที่รวมกันเป็นภาคคริสตจักร เช่น ภาคแคนเทอร์เบอรีที่ปกครองโดยอาร์ชบิชอปแห่งแคนเทอร์เบอรี แต่ก็ไม่เป็นเช่นนั้นเสมอไป

“อัครมุขนายก” มีฐานะเท่าเทียมกับมุขนายกในด้านการศาสนาแต่มีอภิสิทธิ์บางอย่างมากกว่า ฉะนั้นถ้าผู้ที่เป็นมุขนายกอยู่แล้วได้รับการแต่งตั้ง (appointment) เป็นอัครมุขนายกก็ไม่จำเป็นต้องรับการอภิเษก (consecration) อีก มีแต่พิธีเข้ารับตำแหน่ง (installation) แต่ถ้าผู้ที่ได้รับตำแหน่งไม่ได้เป็นมุขนายกมาก่อน ผู้นั้นก็ต้องทำพิธีอภิเษกเพื่อรับศีลอนุกรมเสียก่อนที่จะทำหน้าที่เป็นอัครมุขนายก

คำว่า “Archbishop” มาจากภาษากรีกว่า “αρχι” ที่แปลว่า “ที่หนึ่ง” หรือ “หัวหน้า” และคำว่า “επισκοπος” ที่แปลว่า “ปกครองดูแล”

“อัครมุขนายก” ปกครอง “อัครมุขมณฑล” หรือภาคคริสตจักร ถ้าเป็นในสมัยโบราณโดยเฉพาะในสมัยจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ อัครมุขนายกก็จะปกครอง “รัฐอัครมุขนายก” เช่น อาร์ชบิชอปแห่งไมนซ์ (Archbishop of Mainz) ผู้ปกครอง “ราชรัฐอัครมุขนายกไมนซ์” (Archbishopric of Mainz)

ประเภท

นิกายโรมันคาทอลิก แบ่งอัครมุขนายกออกเป็น ๒ ประเภท คือ

• อัครมุขนายกมหานคร (Metropolitan archbishop) คือ อัครมุขนายกที่มีอำนาจปกครองอัครมุขมณฑลและภาคคริสตจักร

• อัครมุขนายกเกียรตินาม (Titular archbishop) คือ อัครมุขนายกที่ไม่ได้เป็นประมุขของเขตปกครองใด ๆ แต่มีนามว่าอัครมุขนายกเพื่อเป็นเกียรติในการทำงานให้คริสตจักร แบ่งออกเป็น 3 ประเภทคือ
  • อัครมุขนายกรอง (Coadjutor archbishop) คือ อัครมุขนายกที่เป็นผู้ช่วยของอัครมุขนายกมหานครในการปกครองอัครมุขมณฑล และจะได้สืบตำแหน่งแทนทันทีที่อัครมุขนายกมหานครพ้นจากตำแหน่ง
  • อัครมุขนายกกิตติคุณ (Archbishops emeritus) คือ อัครมุขนายกที่เกษียณแล้ว
  • เอกอัครสมณทูต (Nuncio) คือ เอกอัครราชทูตสันตะสำนักประจำรัฐหรือองค์การระหว่างประเทศบางองค์การ

ในประเทศไทย

ในปี ค.ศ. 1965 สมเด็จพระสันตะปาปาปอลที่ 6 ได้ยกสถานะมิสซังคาทอลิกทั้ง 6 แห่งในประเทศไทยขึ้นเป็นมุขมณฑล โดยเขตมิสซังกรุงเทพฯ และเขตมิสซังท่าแร่-หนองแสงได้เป็นอัครมุขมณฑล และให้ประมุขของทั้งสองมิสซังมีสมณศักดิ์เป็นอัครมุขนายก โดยพระคุณเจ้ายอแซฟ ยวง นิตโย ประมุขมิสซังโรมันคาทอลิกกรุงเทพฯ และพระคุณเจ้ามีคาแอล เกี้ยน เสมอพิทักษ์ ประมุขมิสซังโรมันคาทอลิกท่าแร่-หนองแสง เป็นบาทหลวงไทยสององค์แรกที่ได้รับการแต่งตั้งเป็นอัครมุขนายก

ปัจจุบัน ในประเทศไทยมีอัครมุขนายกมหานคร ๒ องค์ คือ พระคุณเจ้าฟรังซิสเซเวียร์ เกรียงศักดิ์ โกวิทวาณิช อัครมุขนายกมิสซังโรมันคาทอลิกกรุงเทพฯ และพระคุณเจ้าหลุยส์ จำเนียร สันติสุขนิรันดร์ ประมุขมิสซังโรมันคาทอลิกท่าแร่-หนองแสง และมีอัครมุขนายกกิตติคุณ ๑ องค์ คือ พระคาร์ดินัล ไมเกิ้ล มีชัย กิจบุญชู อัครมุขนายกกิตติคุณมิสซังโรมันคาทอลิกกรุงเทพฯ

ดูเพิ่ม

• มุขนายก
• มุขนายกมหานคร