ผลต่างระหว่างรุ่นของ "สัทอักษรสากล"
ล โรบอต เพิ่ม: az:Beynəlxalq fonetika əlifbası |
ล Bot: Migrating 113 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q21204 (translate me) ป้ายระบุ: ลบลิงก์ข้ามภาษา |
||
บรรทัด 230: | บรรทัด 230: | ||
{{Link GA|en}} |
{{Link GA|en}} |
||
{{Link GA|lv}} |
{{Link GA|lv}} |
||
[[af:Internasionale Fonetiese Alfabet]] |
|||
[[als:Internationales Phonetisches Alphabet]] |
|||
[[ar:ألفبائية صوتية دولية]] |
|||
[[arz:ألف-به دوليه صوتيه]] |
|||
[[ast:Alfabetu Fonéticu Internacional]] |
|||
[[az:Beynəlxalq fonetika əlifbası]] |
|||
[[ba:Халыҡ-ара фонетик алфавит]] |
|||
[[bar:Internationals Phonetischs Alphabet]] |
|||
[[be:Міжнародны фанетычны алфавіт]] |
|||
[[be-x-old:Міжнародны фанэтычны альфабэт]] |
|||
[[bg:Международна фонетична азбука]] |
|||
[[bn:আন্তর্জাতিক ধ্বনিমূলক বর্ণমালা]] |
|||
[[bo:རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲ་རྟགས།]] |
|||
[[br:Lizherenneg Fonetikel Etrebroadel]] |
|||
[[ca:Alfabet fonètic internacional]] |
|||
[[ce:Дуьнена юкъара аьзний элпанаш]] |
|||
[[co:Alfabetu funeticu internaziunali]] |
|||
[[cs:Mezinárodní fonetická abeceda]] |
|||
[[cv:Пĕтĕм тĕнчери фонетика алфавичĕ]] |
|||
[[cy:Gwyddor Seinegol Ryngwladol]] |
|||
[[da:Internationale fonetiske alfabet]] |
|||
[[de:Internationales Phonetisches Alphabet]] |
|||
[[dv:ބައިނަލްއަޤްވާމީ އަޑުބިނާގެ އަލިފުބާ]] |
|||
[[el:Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο]] |
|||
[[en:International Phonetic Alphabet]] |
|||
[[eo:Internacia Fonetika Alfabeto]] |
|||
[[es:Alfabeto Fonético Internacional]] |
|||
[[et:IPA]] |
|||
[[eu:Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa]] |
|||
[[ext:IPA]] |
|||
[[fa:الفبای آوانگاری بینالمللی]] |
|||
[[fi:Kansainvälinen foneettinen aakkosto]] |
|||
[[fr:Alphabet phonétique international]] |
|||
[[frp:Alfabet Fonetico Internacienal]] |
|||
[[frr:IPA]] |
|||
[[fy:Ynternasjonaal Fonetysk Alfabet]] |
|||
[[gan:國際音標]] |
|||
[[gd:Aibidil Eadar-nàiseanta Fogharach]] |
|||
[[gl:Alfabeto Fonético Internacional]] |
|||
[[gv:Abbyrlhit Sheeanagh Eddyr-ashoonagh]] |
|||
[[he:אלפבית פונטי בינלאומי]] |
|||
[[hi:अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक वर्णमाला]] |
|||
[[hr:Međunarodna fonetska abeceda]] |
|||
[[hu:Nemzetközi fonetikai ábécé]] |
|||
[[hy:Միջազգային հնչյունական այբուբեն]] |
|||
[[ia:Alphabeto phonetic international]] |
|||
[[id:Alfabet Fonetis Internasional]] |
|||
[[io:Internaciona fonetik alfabeto]] |
|||
[[is:Alþjóðlega hljóðstafrófið]] |
|||
[[it:Alfabeto fonetico internazionale]] |
|||
[[ja:国際音声記号]] |
|||
[[jbo:sornai bacru alfabeta]] |
|||
[[jv:Abjad Fonètik Internasional]] |
|||
[[ka:საერთაშორისო ფონეტიკური ანბანი]] |
|||
[[kg:API]] |
|||
[[kk:Халықаралық фонетика әліппесі]] |
|||
[[km:សញ្ញាសំលេងអន្តរជាតិ]] |
|||
[[ko:국제 음성 기호]] |
|||
[[ku:Alfabeya Fonetîk a Navneteweyî]] |
|||
[[la:Abecedarium Phoneticum Internationale]] |
|||
[[lb:Internationaalt Phonetescht Alphabet]] |
|||
[[li:Internationaal Fonetisch Alfabet]] |
|||
[[lmo:Alfabet Funetich Internaziunal]] |
|||
[[lo:ສັດທະອັກສອນສາກົນ]] |
|||
[[lt:IPA]] |
|||
[[lv:Starptautiskais fonētiskais alfabēts]] |
|||
[[mg:Abidy Ara-drafipeo Iraisam-pirenena]] |
|||
[[mk:Меѓународна фонетска азбука]] |
|||
[[mr:आंतरराष्ट्रीय उच्चारानुरूप अक्षर पद्धती]] |
|||
[[ms:Abjad Fonetik Antarabangsa]] |
|||
[[mwl:Alfabeto Fonético Anternacional]] |
|||
[[nds:Internatschonal Phoneetsch Alphabet]] |
|||
[[nds-nl:Internasjonaal Klaankenskrift]] |
|||
[[ne:अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि]] |
|||
[[nl:Internationaal Fonetisch Alfabet]] |
|||
[[nn:Det internasjonale fonetiske alfabetet]] |
|||
[[no:Det internasjonale fonetiske alfabetet]] |
|||
[[nrm:API]] |
|||
[[oc:Alfabet fonetic internacionau]] |
|||
[[os:Æхсæнадæмон фонетикон алфавит]] |
|||
[[pa:ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧੁਨਾਤਮਕ ਲਿਪੀ]] |
|||
[[pap:Alfabèt Fonétiko Internashonal]] |
|||
[[pcd:Singne dech Croézète Fonétike Intérnacional]] |
|||
[[pl:Międzynarodowy alfabet fonetyczny]] |
|||
[[pt:Alfabeto fonético internacional]] |
|||
[[ro:Alfabetul Fonetic Internațional]] |
|||
[[ru:Международный фонетический алфавит]] |
|||
[[sco:Internaitional Phonetic ABC]] |
|||
[[se:Riikkaidgaskasaš fonetihkalaš transkriberenvuogádat]] |
|||
[[sh:Međunarodna fonetska abeceda]] |
|||
[[simple:International Phonetic Alphabet]] |
|||
[[sk:Medzinárodná fonetická abeceda]] |
|||
[[sl:Mednarodna fonetična abeceda]] |
|||
[[sq:Alfabeti Fonetik Ndërkombëtar]] |
|||
[[sr:Међународна фонетска абецеда]] |
|||
[[su:Alfabét Fonétis Internasional]] |
|||
[[sv:Internationella fonetiska alfabetet]] |
|||
[[szl:Mjyndzynorodowe Fůnetyczne Abecadło]] |
|||
[[ta:அனைத்துலக பலுக்கல் அரிச்சுவடி]] |
|||
[[te:అంతర్జాతీయ ధ్వన్యాత్మక వర్ణమాల]] |
|||
[[tg:Алифбои Фонетикии Байналхалқӣ]] |
|||
[[tr:Uluslararası Fonetik Alfabesi]] |
|||
[[uk:Міжнародний фонетичний алфавіт]] |
|||
[[ur:بین الاقوامی اصواتی ابجدیہ]] |
|||
[[uz:Xalqaro fonetik alifbo]] |
|||
[[vi:Bảng mẫu tự phiên âm quốc tế]] |
|||
[[vls:Internationoal Fonetisch Alfabet]] |
|||
[[vo:Lafab Fonetik Bevünetik]] |
|||
[[wa:Alfabet fonetike eternåcionå]] |
|||
[[wuu:国际音标]] |
|||
[[zh:國際音標]] |
|||
[[zh-min-nan:Kok-chè Im-phiau]] |
|||
[[zh-yue:萬國音標]] |
รุ่นแก้ไขเมื่อ 20:25, 8 มีนาคม 2556
สัทอักษรสากล (อังกฤษ: International Phonetic Alphabet: IPA) คือสัทอักษรชุดหนึ่งที่พัฒนาโดยสมาคมสัทศาสตร์สากล โดยมุ่งหมายให้เป็นสัญกรณ์มาตรฐานสำหรับการแทนเสียงพูดในทุกภาษา นักภาษาศาสตร์ใช้สัทอักษรสากลเพื่อแทนหน่วยเสียงต่าง ๆ ที่อวัยวะออกเสียงของมนุษย์สามารถเปล่งเสียงได้ โดยแทนหน่วยเสียงแต่ละหน่วยเสียงด้วยสัญลักษณ์เฉพาะที่ไม่ซ้ำกัน สัญลักษณ์ในสัทอักษรสากลนั้นส่วนใหญ่นำมาจากหรือดัดแปลงจากอักษรโรมัน สัญลักษณ์บางตัวนำมาจากอักษรกรีก และบางตัวประดิษฐ์ขึ้นใหม่โดยไม่สัมพันธ์กับอักษรภาษาใดเลย สำหรับ ตารางสัทอักษรในภาษาไทย ดูได้ที่ ภาษาไทย
ประวัติ
สัทอักษรสากลเมื่อเริ่มแรกพัฒนาขึ้นโดยคณะของครูสอนภาษาอังกฤษและภาษาฝรั่งเศส ซึ่งนำโดย พอล แพสซี พร้อม ๆ กับการก่อตั้งสมาคมสัทศาสตร์สากลขึ้นในกรุงปารีสเมื่อ ค.ศ. 1886 (ทั้งสมาคมและสัทอักษรสากลใช้คำย่อในภาษาอังกฤษว่า IPA เหมือนกัน) สัทอักษรสากลรุ่นแรกอย่างเป็นทางการได้รับการตีพิมพ์ใน Passy (1888) โดยคณะผู้พัฒนาใช้อักษรโรมิก (Romic alphabet) ของ เฮนรี สวีต (Sweet 1880-1881, 1971) เป็นพื้นฐาน ซึ่งอักษรโรมิกนั้นก็นำรูปแบบมาจากอักษรฟอนอไทปิก (Phonotypic Alphabet) ของ ไอแซก พิตแมน และ แอลิกแซนเดอร์ จอห์น เอลลิส อีกทีหนึ่ง (Kelly 1981)
หลังจากนั้น สัทอักษรสากลได้ผ่านการชำระปรับปรุงอีกหลายครั้ง โดยครั้งที่สำคัญที่สุดครั้งหนึ่งมีขึ้นในการประชุมของสมาคมฯ ที่คีลเมื่อ ค.ศ. 1989 การชำระครั้งล่าสุดมีขึ้นใน ค.ศ. 1993 และมีการปรับปรุงอีกครั้งใน ค.ศ. 1996
รายละเอียด
ในชุดสัทอักษรสากล ส่วนใหญ่ของสัญลักษณ์แทนหน่วยเสียงพยัญชนะที่มีรูปร่างเหมือนกับพยัญชนะในอักษรละตินนั้น จะมีค่าของเสียง (sound-value) สัมพันธ์กับเสียงของพยัญชนะเดียวกันในภาษายุโรปส่วนใหญ่ รวมทั้งภาษาอังกฤษด้วย สัญลักษณ์ในประเภทนี้ประกอบด้วย [p], [b], [t], [d], [k], [g], [m], [n], [f], [v], [s], [h], [z], [l], [w]
สัญลักษณ์แทนหน่วยเสียงสระที่มีรูปร่างเหมือนกับสระในอักษรละติน ซึ่งได้แก่ [a], [e], [i], [o], [u] จะมีค่าของเสียงสัมพันธ์กับสระเดียวกันในภาษาเยอรมัน สเปน หรืออิตาลี โดยประมาณ หรืออาจเทียบกับเสียงสระในภาษาไทยได้เป็น อะ, เอะ, อิ, โอะ และ อุ ตามลำดับ
สัญลักษณ์อื่น ๆ ที่เหลือในส่วนที่นำมาจากอักษรละตินนั้น เช่น [j], [r], [c] และ [y] จะสัมพันธ์กับเสียงของตัวอักษรเดียวกันในภาษาอื่นที่ไม่ใช่ภาษาอังกฤษ เช่น [j] มีค่าของเสียงเหมือนกับ j ในภาษาเยอรมัน สแกนดิเนเวีย หรือดัตช์ หรืออาจเทียบได้กับเสียง ย ในภาษาไทย เป็นต้น ข้อสำคัญของหลักเกณฑ์การกำหนดใช้สัทอักษรสากลคือ ใช้สัญลักษณ์เพียงตัวเดียวสำหรับหน่วยเสียงแต่ละหน่วย โดยหลีกเลี่ยงการประสมอักษรอย่างเช่น sh และ th ในการเขียนภาษาอังกฤษ
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากลปรากฏอยู่ คุณอาจต้องการไทป์เฟซที่รองรับยูนิโคดเพื่อการแสดงผลที่สมบูรณ์ |
แผนภูมิสัทอักษรสากล
พยัญชนะ (ใช้ลมปอด)
ตำแหน่งเกิดเสียง → | ริมฝีปาก | ลิ้นส่วนหน้า | ลิ้นส่วนหลัง | โคนลิ้น | (ไม่มี) | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ลักษณะการออกเสียง ↓ | ริมฝีปาก | ริมฝีปากกับฟัน | ฟัน | ปุ่มเหงือก | หลังปุ่มเหงือก | ปลายลิ้นม้วน | เพดานแข็ง | เพดานอ่อน | ลิ้นไก่ | ช่องคอ | ลิ้นปิดกล่องเสียง | เส้นเสียง | |||||
นาสิก | m | ɱ | n | ɳ | ɲ | ŋ | ɴ | ||||||||||
ระเบิด | p b | p̪ b̪ | t d | ʈ ɖ | c ɟ | k ɡ | q ɢ | ʡ | ʔ | ||||||||
เสียดแทรก | ɸ β | f v | θ ð | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | ç ʝ | x ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h ɦ | ||
เปิด | β̞ | ʋ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||
รัว | ʙ | r | * | ʀ | * | ||||||||||||
ลิ้นกระทบหรือลิ้นสะบัด | ̟ (ѵ̟) | (ѵ) | ɾ | ɽ | * | ||||||||||||
เสียดแทรกข้างลิ้น | ɬ ɮ | * | * | * | |||||||||||||
เปิดข้างลิ้น | l | ɭ | ʎ | ʟ | |||||||||||||
สะบัดข้างลิ้น | ɺ | * | * | * |
- ในแถวที่มีสัญลักษณ์ปรากฏคู่กัน (อ็อบสตรูอันต์) ตัวซ้ายมือจะแทนเสียงอโฆษะหรือเสียงไม่ก้อง และตัวขวามือจะแทนเสียงโฆษะหรือเสียงก้อง (ยกเว้น [ɦ] ซึ่งเป็นเสียงพูดลมแทรก) อย่างไรก็ตาม เสียง [ʔ] ไม่สามารถก้องได้ และการออกเสียง [ʡ] ยังกำกวม ส่วนในแถวอื่น ๆ (ซอนอรันต์) สัญลักษณ์ที่อยู่เดี่ยว ๆ ก็จะแทนเสียงโฆษะเช่นกัน
- ช่องที่มีเครื่องหมายดอกจันหมายถึงเสียงนั้น (ยัง) ไม่มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากลอย่างเป็นทางการ
- ช่องสีเทาแสดงว่าการออกเสียงเช่นนั้นไม่สามารถกระทำได้
- สัญลักษณ์ [ʁ, ʕ, ʢ] แทนทั้งเสียงเสียดแทรกโฆษะและเสียงเปิดโฆษะ
- [h] และ [ɦ] ไม่ใช่เสียงเส้นเสียง เสียงเสียดแทรก หรือเสียงเปิดอย่างแท้จริง แต่เป็นการเปล่งเสียงพูด (phonation) มากกว่า
สัญลักษณ์ระบุลักษณะการออกเสียง
ˈ | เสียงเน้นหลัก |
ˌ | เสียงเน้นรอง |
ː | เสียงยาว |
ˑ | เสียงกึ่งยาว |
˘ | เสียงสั้นพิเศษ |
. | แยกพยางค์ของเสียง |
| | กลุ่มย่อย (foot) |
‖ | กลุ่มหลัก (intonation) |
‿ | เสียงต่อเนื่อง |
วงเล็บเหลี่ยมและทับ
การอธิบายถึงสัทอักษรสากล ใช้เครื่องหมายปิดหน้าหลังสองรูปแบบได้แก่
- [วงเล็บเหลี่ยม] ใช้สำหรับแสดงรายละเอียดการออกเสียงเชิงสัทศาสตร์ และอาจรวมถึงรายละเอียดที่อาจไม่สามารถใช้จำแนกคำในภาษาที่กำลังทับศัพท์ ซึ่งผู้เขียนก็ยังคงต้องการแสดงรายละเอียดเช่นนั้น
- /ทับ/ ใช้สำหรับกำกับหน่วยเสียง ซึ่งแตกต่างกันเป็นเอกเทศในภาษานั้น โดยไม่มีรายละเอียดที่ไม่เกี่ยวข้องใด ๆ
ตัวอย่างเช่น หน่วยเสียง /p/ ในคำว่า pin และ spin ของภาษาอังกฤษ โดยแท้จริงออกเสียงแตกต่างกันเล็กน้อย ความแตกต่างนี้ไม่มีนัยสำคัญในภาษาอังกฤษ (แต่ก็อาจมีนัยสำคัญในภาษาอื่น) ดังนั้นการอธิบายการออกเสียงเชิงหน่วยเสียงจึงเป็น /pɪn/ และ /spɪn/ ซึ่งแสดงด้วยหน่วยเสียง /p/ เหมือนกัน อย่างไรก็ดี เพื่อให้เห็นความแตกต่างดังกล่าว (เสียงแปรต่าง ๆ ของ /p/) สามารถอธิบายเชิงสัทศาสตร์ได้เป็น [pʰɪn] และ [spɪn]
อ้างอิง
- Albright, Robert W. (1958). The International Phonetic Alphabet: Its background and development. International journal of American linguistics (Vol. 24, No. 1, Part 3) ; Indiana University research center in anthropology, folklore, and linguistics, publ. 7. Baltimore. (Doctoral dissertation, Standford University, 1953).
- Ball, Martin J.; Esling, John H.; & Dickson, B. Craig. (1995). The VoQS system for the transcription of voice quality. Journal of the International Phonetic Alphabet, 25 (2) , 71-80.
- Duckworth, M.; Allen, G.; Hardcastle, W.; & Ball, M. J. (1990). Extensions to the International Phonetic Alphabet for the transcription of atypical speech. Clinical Linguistics and Phonetics, 4, 273-280.
- Ellis, Alexander J. (1869-1889). On early English pronunciation (Parts 1 & 5). London: Philological Society by Asher & Co.; London: Trübner & Co.
- Hill, Kenneth C. (1988). [Review of Phonetic symbol guide by G. K. Pullum & W. Ladusaw]. Language, 64 (1) , 143-144.
- Hultzen, Lee S. (1958). [Review of The International Phonetic Alphabet: Its backgrounds and development by R. W. Albright]. Language, 34 (3) , 438-442.
- International Phonetic Association. (1989). Report on the 1989 Kiel convention. Journal of the International Phonetic Association, 19 (2) , 67-80.
- International Phonetic Association. (1999). Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic Alphabet. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-65236-7 (hb) ; ISBN 0-521-63751-1 (pb).
- Jespersen, Otto. (1889). The articulations of speech sounds represented by means of analphabetic symbols. Marburg: Elwert.
- Jones, Daniel. (1989). English pronouncing dictionary (14 ed.). London: Dent.
- Kelly, John. (1981). The 1847 alphabet: An episode of phonotypy. In R. E. Asher & E. J. A. Henderson (Eds.) , Towards a history of phonetics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
- Kemp, J. Alan. (1994). Phonetic transcription: History. In R. E. Asher & J. M. Y. Simpson (Eds.) , The encyclopedia of language and linguistics (Vol. 6, pp. 3040-3051). Oxford: Pergamon.
- Ladefoged, Peter. (1990). The revised International Phonetic Alphabet. Language, 66 (3) , 550-552.
- Ladefoged, Peter; & Halle, Morris. (1988). Some major features of the International Phonetic Alphabet. Language, 64 (3) , 577-582.
- MacMahon, Michael K. C. (1996). Phonetic notation. In P. T. Daniels & W. Bright (Ed.) , The world's writing systems (pp. 821-846). New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-507993-0.
- Passy, Paul. (1888). Our revised alphabet. The Phonetic Teacher, 57-60.
- Pike, Kenneth L. (1943). Phonetics: A critical analysis of phonetic theory and a technic for the practical description of sounds. Ann Arbor: University of Michigan Press.
- Pullum, Geoffrey K.; & Laduslaw, William A. (1986). Phonetic symbol guide. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-68532-2.
- Sweet, Henry. (1880-1881). Sound notation. Transactions of the Philological Society, 177-235.
- Sweet, Henry. (1971). The indispensible foundation: A selection from the writings of Henry Sweet. Henderson, Eugénie J. A. (Ed.). Language and language learning 28. London: Oxford University Press.
- Wells, John C. (1987). Computer-coded phonetic transcription. Journal of the International Phonetic Association, 17, 94-114.