ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง

ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง
Srikrung Sound on Film

[[File:สัญลักษณ์ พระปรางค์วัดอรุณฯ|frameless]]
ประเภท	บริษัทจำกัด
อุตสาหกรรม	โรงถ่ายภาพยนตร์เสียง
ก่อตั้ง	พ.ศ. 2478
สำนักงานใหญ่	ทุ่งบางกะปิ กรุงเทพ
บุคลากรหลัก	พี่น้องสกุลวสุวัต
ผลิตภัณฑ์	ภาพยนตร์เสียงในฟิล์ม พ.ศ.2475-2485
เจ้าของ	มานิต วสุวัต

ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง หรือ ศรีกรุงภาพยนตร์ เป็นบริษัทสร้างภาพยนตร์ไทย สมัยรัชกาลที่ 7 กิจการแห่งเดียวที่สร้าง "หนังพูด" อัดเสียงลงฟิล์มขณะถ่ายทำพร้อมกัน (ซาวด์ออนฟิล์ม) ของพี่น้องตระกูลวสุวัต เจ้าของโรงพิมพ์และหนังสือพิมพ์รายวัน ศรีกรุง ซึ่งชอบเรื่องสิ่งประดิษฐ์ใหม่ๆตั้งแต่วัยเยาว์ นำโดย มานิต วสุวัต เจ้าของโรงถ่ายภาพยนตร์มาตรฐานสากลแห่งแรกของไทยที่ได้ฉายา ฮอลลีวูดเมืองไทย

ถ่ายทำหนังข่าวและสารคดีที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ หลายเรื่อง ตลอดจนสร้างหนังที่มีชื่อเสียงและเพลงอมตะไว้อีกมาก รวมทั้งหนังชั้น ซูเปอร์ ใช้ทุนและฉากมโหฬาร 2 เรื่อง คือ เลือดทหารไทย และ เพลงหวานใจ

เป็นผู้นำความคิดริเริ่มใหม่และนวัตกรรม หลายๆด้านในยุคบุกเบิกของวงการหนังไทย

ประวัติ

ช่วงแรก

พ.ศ.2470-2473 หนังเงียบ ในนาม กรุงเทพภาพยนตร์บริษัท /หนังศรีกรุง /หนังหลวงกล

พ.ศ.2474-2478 หนังพูด ในนาม ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง แบบวสุวัต

ช่วงกลาง

พ.ศ.2478-2485 หนังพูด ในนาม บริษัทภาพยนตร์เสียงศรีกรุง จำกัด ปีละ 2-3 เรื่อง รวม 17 เรื่อง ยุคทองของบริษัท มีนักแสดงในสังกัดหลายคนและนักแสดงระดับ "ดารายอดนิยม" คู่แรกของวงการ คือ จำรัส สุวคนธ์ และ มานี สุมนนัฎ

หลังสงครามโลกครั้งที่สอง คงไว้เพียงแผนกผลิตแผ่นเสียงและปรับปรุงโรงถ่ายเป็นโรงภาพยนตร์ฉายหนังควบ พ.ศ.2493 ราว 14 ปีต่อมา มีเฉพาะงานผลิตแผ่นเสียง

ช่วงสุดท้าย

พ.ศ. 2514-2515 หนังพูด ในนาม ศรีกรุงภาพยนตร์ ก่อนเลิกกิจการทั้งหมดถาวร

นวัตกรรม

หนังเงียบ

หนังเงียบฝีมือคนไทยเรื่องแรก โชคสองชั้น (2470)

ผู้ประพันธ์

หลวงบุณยมานพพานิช (อรุณ บุณยมานพ) เจ้าของนาม "แสงทอง"

ผู้กำกับการแสดง

หลวงอนุรักษ์รัถการ (เปล่ง สุขวิริยะ)

ผู้ถ่ายภาพ

หลวงกลการเจนจิต (เภา วสุวัต)

ตัวแสดง

มานพ ประภารักษ์ ,ม.ล.สุดจิตร์ อิศรางกูร และ หลวงภรตกรรมโกศล

หนังเสียงแบบวสุวัต

โรงถ่ายสะพานขาว หรือโรงโถงกลางสนามในลานบ้านวสุวัต ย่านสะพานขาวติดถนนกรุงเกษม ภายในกั้นเป็น 3 ห้องบุฝาเซ็ลโลเท็กซ์เก็บเสียงสะท้อน ใช้เป็นฉากภายในเรื่อง หลงทาง (2475) ได้แก่ ฉากห้องกินข้าว และ ห้องนอนของพระเอก กับ ห้องรับแขกใหญ่ของเพื่อนพระเอก)

ผู้ประพันธ์ และ กำกับการแสดง

ขุนวิจิตรมาตรา /กาญจนาคพันธุ์ (หลงทาง ,ปู่โสมเฝ้าทรัพย์ ,เลือดทหารไทย )

ตัวแสดง

แม่น ชลานุเคราะห์ ,ศรี ,วาสนา ทองศรี ,ชื่นใจ ,ปลั่ง ชูเทศะ และ ชลัช อัลบูรณ์ (หลงทาง )

เสน่ห์ นิลพันธ์ ,ปลอบ ผลาชีวะ ,มณี มุญจนานนท์ และ องุ่น เครือพันธ์ (ปู่โสมเฝ้าทรัพย์ )

พล.ต.ม.ล.ขาบ กุญชร ,จมื่นมานิตนเรศ ,ร.ท.เขียน ธีมากร และ จำรุ กรรณสูตร (เลือดทหารไทย )

โรงถ่ายบางกะปิ

เมื่อแรกเปิดโรงถ่ายภาพยนตร์ เสียงศรีกรุง ที่ ทุ่งบางกะปิ คณะผู้สร้างได้ประกาศรับนักแสดง มีผู้สนใจสมัคร หญิงราว 400 คนเศษ และชาย อีก 1,000 คนเศษ

เป็นสตูดิโอคอนกรีตเสริมเหล็ก หลังคาโค้ง (เข้าถนนอโศกไปราว 50 เมตรจากถนนสุขุมวิท) เขียนแปลนและก่อสร้างโดย บริษัทคริสเตียนนีแอนด์เนียลเสน พ.ศ.2477 ติดตั้งอุปกรณ์ทันสมัย วางระเบียบตามแบบโรงถ่ายฮอลลีวูด แบ่งเป็นแผนกพร้อมเจ้าหน้าที่ประจำ แผนกอำนวยการ มานิต วสุวัต (ผู้อำนวยการทั่วไป) เชื้อ อินทรทูต ฯลฯ แผนกกล้อง หลวงกลการเจนจิต (เภา วสุวัต) ,ศรีสุข - พอใจ วสุวัต (ช่างกล้อง) ,ศรีสุข - เชื้อ (เสมียนจดบันทึก) แผนกแสง หลวงกลการเจนจิต แผนกเสียง กระเศียร วสุวัต แผนกอัดจานเสียง กระเศียร วสุวัต แผนกล้างและพิมพ์ กระเศียร วสุวัต ,ประจวบ อมาตยกุล แผนกลำดับภาพ กระเศียร วสุวัต แผนกเครื่องแต่งกาย นิตชลอ - อุ่นจิต วสุวัต แผนกฉาก แนม สุวรรณแพทย์ แผนกดนตรี เรือโทมานิต เสนะวีณิน (คนแรก),นาถ ถาวรบุตร (คนต่อมา) ,จำรัส รวยนิรันดร์ แผนกธุรการทั่วไป (รวมกับ แผนกโฆษณา) กระแส วสุวัต ,ผัน นาคสุวรรณ โดยมี ขุนวิจิตรมาตรา /กาญจนาคพันธุ์ เป็นที่ปรึกษาทั่วไป นอกจากผู้ประพันธ์เรื่องและคำร้องเพลงประกอบ

ผู้ประพันธ์

ขุนวิจิตรมาตรา (เมืองแม่หม้าย ,เพลงหวานใจ )

ศรีสุข วสุวัต กับ เชื้อ อินทรทูต (เลือดชาวนา )

หลวงอนุรักษ์รัถการ (กลัวเมีย )

ผัน นาคสุวรรณ (วิวาห์เที่ยงคืน ,เลือดชนบท )

จวงจันทร์ จันทร์คณา /พรานบูรพ์ (ในสวนรัก ,อ้ายค่อม ,ค่ายบางระจัน ,ไม่เคยรัก )

ผู้กำกับการแสดง

ขุนวิจิตรมาตรา (เมืองแม่หม้าย ,เพลงหวานใจ )

หลวงอนุรักษ์รัถการ (พญาน้อยชมตลาด ,กลัวเมีย )

ศรีสุข วสุวัต กับ เชื้อ อินทรทูต (เลือดชาวนา )

หลวงกลการเจนจิต (วิวาห์เที่ยงคืน ,เลือดชนบท )

จวงจันทร์ จันทร์คณา /พรานบูรพ์ (ในสวนรัก ,อ้ายค่อม ,ค่ายบางระจัน ,ไม่เคยรัก )

ดาราศรีกรุง

หลวงพรตกรรมโกศล /มงคล สุมนนัฎ (พญาน้อยชมตลาด ,แก่นกลาสี )

มานี สุมนนัฎ (พญาน้อยชมตลาด ,เมืองแม่หม้าย ,กลัวเมีย ,เพลงหวานใจ ,หลอกเมีย )

เกษม มิลินทจินดา (เมืองแม่หม้าย ,เพลงหวานใจ ,หวานใจนายเรือ )

จำรัส สุวคนธ์ (เลือดชาวนา ,กลัวเมีย ,เพลงหวานใจ ,หลอกเมีย ,ในสวนรัก ,ไม่เคยรัก ,น้ำท่วมดีกว่าฝนแล้ง)

ปลอบ ผลาชีวะ (เลือดชาวนา )

ราศรี เพ็ญงาม (เลือดชาวนา )

ชั้น ไชยนันท์ (เลือดชนบท )

เบ็ญจา รัตนกุล (เลือดชนบท ,ไม่เคยรัก )

ทองคำ มาติน (เพลงหวานใจ ,ตื่นเขย )

สายสนม วีรานุวัต (หลอกเมีย )

เลิศล้วน อมาตยกุล (ตื่นเขย )

วาสนา สุวรรณทัต (ตื่นเขย )

นรา พานิชพัฒน์ (ในสวนรัก )

จุรี รัตนหัตถ์ (หวานใจนายเรือ )

ฯลฯ

กิจการช่วงสุดท้าย ตั้งแต่ พ.ศ.2514-2515 กลับมาสร้างหนังไวด์สกรีน ซาวด์ออนฟิล์มอีกครั้งขณะที่วงการกำลังนิยมสร้างหนังสโคป เสียง(พากย์ )ในฟิล์ม โดยมี ชายชาญ วสุวัต เป็นผู้อำนวยการสร้าง และ มานิต วสุวัต เป็นที่ปรึกษา

ผู้กำกับการแสดง

ขุนวิจิตรมาตรา (กลัวเมีย )

สมบัติ เมทะนี - รุจน์ รณภพ (ในสวนรัก )

ประกอบ แก้วประเสริฐ (หัวใจมีตีน )

ดารา /นักแสดง

สมบัติ เมทะนี (กลัวเมีย ,ในสวนรัก )

อรัญญา นามวงศ์ (กลัวเมีย )

สุคนธ์ทิพย์ เสนะวงศ์ (ในสวนรัก ,หัวใจมีตีน )

เมตตา รุ่งรัตน์ (ในสวนรัก ,หัวใจมีตีน )

ไพโรจน์ ใจสิงห์ (หัวใจมีตีน )

ฯลฯ

ปัจจุบันหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) ต.ศาลายา อ.พุทธมณฑล จ.นครปฐม สร้างโรงถ่ายบางกะปิจำลอง ภายในจัดเป็นพิพิธภัณฑ์หนังไทย เปิดเข้าชมทุกวันเสาร์-อาทิตย์

ระบบการถ่ายทำ

• ฟิล์ม 35 มม.ไวด์สกรีน (จอกว้าง) ขาวดำ
• กล้องมิตเชลและกล้องเบลโฮเวล (ถ่ายหนังพูด)
• กล้องภาพยนตร์และเสียงรวมกัน ระบบฟิล์มเดียว (Single System) แบบ วสุวัต (ดัดแปลงจากกล้องถ่ายหนังเงียบ) ใช้ถ่ายทำหนังข่าวพิธีรับเสด็จรัชกาลที่ 7 และพระราชินี เสด็จนิวัติพระนครจากสหรัฐอเมริกา (2474) และหนังพูด หลงทาง (2475)
• กล้องภาพยนตร์และกล้องเสียงแยกกัน ระบบฟิล์มคู่ (Double System) สร้างสำเร็จ ใช้ถ่ายทำหนัง ปู่โสมเฝ้าทรัพย์ (2476) เป็นสี (บางฉาก) และใช้แบบฟอร์มจดรายละเอียดทุกเทค เรื่องแรกของเมืองไทย
• โทรศัพท์พิเศษเพื่อติดต่อกองถ่ายแต่ละชุด ฉากสนามรบใน เลือดทหารไทย (2478)
• รถติดตั้งอุปกรณ์อัดเสียงจากฮอลลีวูด ใช้ถ่ายทำ เลือดชนบท (2480)

อื่นๆ

• เพลงไทย (โน๊ต) สากลเพลงแรกของเมืองไทย กล้วยไม้ ใน ปู่โสมเฝ้าทรัพย์ (2476)
• เก้าอี้พิเศษ แบบโรงถ่ายในฮอลลีวูด สำหรับนักแสดงที่ได้เลื่อนตำแหน่งเป็น ดาราภาพยนตร์ ในเรื่องต่อมา เริ่มจาก มานี สุมนนัฎ ใน เมืองแม่หม้าย (2478)
• กีต้าโปร่ง เครื่องดนตรีใหม่ล่าสุดที่เพิ่งเข้ามาเมืองไทยช่วงต้นปี ใช้ในหนังไทย เลือดชาวนา (2479)
• หนังพูดถ่ายทำในประเทศอิตาลี ครั้งแรก แก่นกลาสี (2479)
• ปฏิวัติคำร้องจากเดิมใช้ "พี่" กับ "น้อง" เป็นใช้ "ฉัน" และ "เธอ" ใน เพลงหวานใจ (2480)

ผลงาน

พี่น้องสกุลวสุวัต

• น้ำท่วมเมืองซัวเถา (ถ่ายทำจากภาพนิ่งเอามาต่อกันเป็นเรื่องยาว)
• 2464: การชนช้างในงานยุทธกีฬาของทหาร ,ไทรโยก จังหวัดกาญจนบุรี
• 2465: รัชกาลที่ 6 ทรงกอล์ฟที่หัวหิน
• 2466: นางสาวสุวรรณ (ช่วยงานด้านสถานที่และล้างพิมพ์ฟิล์มให้ทีมงานยูนิเวอร์แซล)

กรุงเทพภาพยนตร์บริษัท

• 2470: โชคสองชั้น ,ใครดี ใครได้
• 247-: ใครเป็นบ้า
• 2473: การแสดงคณะจำอวด ทิ้ง มาฬมงคล และ อบ บุญติด ,การเดี่ยวซอสามสายโดยพระยาภูมิเสวิน และ จะเข้โดยนางสนิทบรรเลงการ (กล้องทีมงานฟ๊อกซ์มูวี่โทน)

ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง แบบวสุวัต

• 2474: พิธีรับเสด็จรัชกาลที่ 7 และพระราชินี เสด็จนิวัตพระนคร จากสหรัฐอเมิกา
• 2475: หลงทาง (Going Astray ) ,ข่าวงานฉลองพระนครครบ 150 ปี (ถ่ายทำพร้อมกับทีมงานพาราเม้าท์) ,ข่าวรัชกาลที่ 7 พระราชทานรัฐธรรมนูญ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม
• 2476: ปู่โสมเฝ้าทรัพย์ ,ความรักในเมืองไทย (ทุนของกลุ่มพ่อค้าชาวจีนในสยาม พูดกว้างตุ้ง)
• 2478: เลือดทหารไทย

บริษัทภาพยนตร์เสียงศรีกรุง จำกัด

• 2478: พญาน้อยชมตลาด ,เมืองแม่หม้าย
• 2479: เลือดชาวนา ,กลัวเมีย (Henpecked Husband) ,แก่นกลาสี
• 2480: วิวาห์เที่ยงคืน ,เลือดชนบท ,เพลงหวานใจ (His Sweet Melody)
• 2481: หลอกเมีย ,จ๊ะเอ๋ ,ตื่นเขย ,ในสวนรัก ,อ้ายค่อม ,หวานใจนายเรือ
• 2482: ค่ายบางระจัน
• 2483: ไม่เคยรัก
• 2485: น้ำท่วมดีกว่าฝนแล้ง (ถ่ายทำช่วงน้ำท่วมพระนคร ตุลาคม 2485)

ศรีกรุงภาพยนตร์

• 2514: กลัวเมีย (สร้างใหม่ ) ,ในสวนรัก (สร้างใหม่ )
• 2515: หัวใจมีตีน

รางวัล

• รางวัลตุ๊กตาทองพระสุรัสวดี เกียรติยศ ประจำปี พ.ศ. 2525 แด่ นายมานิต วสุวัต ในฐานะผู้บุกเบิกวงการภาพยนตร์ไทย