พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปราโมช กรมขุนวรจักรธรานุภาพ พระนามเดิม พระองค์เจ้าปราโมช พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และเจ้าจอมมารดาอัมพา ประสูติ เมื่อวันอังคาร แรม ๙ ค่ำ เดือน ๔ ปีชวด ตรงกับวันที่ ๑๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๓๕๙ ทรงเป็นต้นราชสกุลปราโมช

พระองค์เจ้าปราโมช ทรงกำกับราชการ กรมพระนครบาล กรมหมอ กรมช่างเคลือบ ช่างหุงกระจก กรมญวนหก และกรมท่า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทรงกรมเป็น กรมขุนวรจักรธรานุภาพ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๐

ในช่วงต้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการสถาปนากรมพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) ที่ประชุม อันมีสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (่ช่วง บุนนาค) ผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน เป็นประธาน ตกลงที่จะแต่งตั้งกรมหมื่นบวรวิไชยชาญ พระโอรสองค์ใหญ่ของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล ตามคำเสนอของพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทเวศร์วัชรินทร์ แต่เรื่องนี้ไม่เป็นมติเอกฉันท์ของที่ประชุม เพราะพระองค์เจ้าปราโมช กรมขุนวรจักรธรานุภาพ ทรงคัดค้านว่า การแต่งตั้งผู้ดำรงตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคลนั้น ตามโบราณราชประเพณีเป็นพระราชอำนาจของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ไม่ใช่เป็นหน้าที่ของที่ประชุม ซึ่งทำความไม่พอใจให้แก่สมเด็จเจ้าพระยาฯ ท่านจึงได้ย้อนถามว่า ที่ไม่ยอมนั้น อยากจะเป็นเองหรือ (ทิพากรวงศ์ ๒๕๐๔, ๒๖๖-๒๖๗)

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปราโมช กรมขุนวรจักรธรานุภาพ สิ้นพระชนม์เมื่อวันพฤหัสบดี ขึ้น ๘ ค่ำ เดือน ๘ ปีวอก พ.ศ. ๒๔๑๕ พระชนมายุได้ ๕๗ พรรษา

พระโอรส-ธิดา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปราโมช กรมขุนวรจักรธรานุภาพ เสกสมรสกับ หม่อมราชวงศ์หญิงดวงใจ มีพระโอรส-ธิดา 7 องค์ได้แก่

• หม่อมเจ้าหญิงเมาฬี
• หม่อมเจ้าหญิงฉวีวาด (หม่อมในพระองค์เจ้าเฉลิมลักษณวงศ์ และพระราชเทวีในสมเด็จพระนโรดมพรหมบริรักษ์ กษัตริย์แห่งกัมพูชาองค์ที่ 2 แห่งราชอาณาจักรกัมพูชา)
• หม่อมเจ้าชายจำรูญ
• หม่อมเจ้าหญิงคอยท่า
• หม่อมเจ้าหญิงโอษฐอ่อน
• หม่อมเจ้าหญิงรำมะแข
• หม่อมเจ้าชายคำรบ (พลโท พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าคำรบ)

อ้างอิง

• ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๔ เล่ม ๒. พระนคร : โรงพิมพ์คุรุสภา, ๒๕๐๔.
• #REDIRECTผู้ใช้:2T/ref/ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

• #REDIRECTuser:2T/ref/พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี