มังโยงานะ

มังโยงะนะ ญี่ปุ่น: 万葉仮名; โรมาจิ: Man'yōgana เป็นระบบการเขียนในสมัยโบราณของภาษาญี่ปุ่นโดยอักษรจีน หรือคันจิ ช่วงเวลาที่เริ่มใช้ระบบการเขียนนี้แน่นอน แต่ประมาณกลางคริสต์ศตวรรษที่ 7 ชื่อ "มังโยงะนะ" นี้ ได้จากชื่อหนังสือ “มันโยชู” ญี่ปุ่น: 万葉集; โรมาจิ: Man'yōshū อันเป็นวรรณกรรมรวมบทกวีในยุคนะระที่เขียนด้วยระบบมังโยงะนะ

ประวัติ

หลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ปรากฏอักษรมังโยงะนะที่เก่าแก่ที่สุด คือ ดาบอินะริยะมะ ซึ่งเป็นดาบเหล็กที่ขุดค้นพบที่สุสานโบราณอินะริยะมะโคะฟุง จังหวัดไซตะมะ เมื่อ พ.ศ. 2511 และ 10 ปีหลังการขุดพบ ใน พ.ศ. 2521 ได้มีการวิเคาระห์ดาบเล่มนี้โดยการเอ็กเรย์ จนพบตัวอักษรจีนสลักด้วยทองจำนวน 115 ตัว ซึ่งเขียนเป็นมังโยงะนะ สันนิษฐานว่าดาบเล่มนี้ถูกตีขึ้นในปี 辛亥年 เทียบเท่ากับ พ.ศ. 1041

หลักการเขียน

มังโยงะนะ จะใช้หลักการนำตัวอักษรจีนที่มีเสียงใกล้เคียงเสียงภาษาญี่ปุ่นของคำที่จะเขียน โดยไม่คำนึงถึงความหมายของอักษรจีนตัวนั้น หรือเรียกว่า "ชาคุอง" (借音 shakuon ยืมเสียง) เนื่องจากมีอักษรจีนหลายตัวที่อ่านออกเสียงเหมือนกัน การเลือกว่าจะใช้อักษรจีนตัวใดสำนวนภาษาของผู้เขียน เห็นได้จากหนังสือ “มันโยชู” บทที่ 17/4025 ซึ่งเขียนไว้ดังนี้

มังโยงะนะ	之乎路可良	多太古要久礼婆	波久比能海	安佐奈藝思多理	船梶母我毛
คะตะคะนะ	シヲヂカラ	タダコエクレバ	ハクヒノウミ	アサナギシタリ	フネカヂモガモ
แบบปัจจุบัน	志雄路から	ただ越え来れば	羽咋の海	朝凪したり	船梶もがも
โรมะจิ	Shiojikara	Tadakoekureba	Hakuhinoumi	Asanagishitari	Funekajimogamo

จากตัวอย่างด้านบน เสียง mo (母, 毛) และ shi (之, 思) เขียนด้วยอักษรจีนได้หลายตัว และในขณะที่คำส่วนมากเขียนโดยถอดเสียงเป็นพยางค์ๆโดยไม่คำนึงถึงความหมาย (เช่น 多太 tada และ 安佐 asa เป็นต้น) แต่คำว่า umi (海) และ funekaji (船梶) เป็นการเขียนโดยใช้ความหมายของอักษรจีนตัวนั้น ไม่ใช้การถอดเสียง

เสียงภาษาญี่ปุ่นบางพยางค์จะถูกแทนด้วยอักษรจีนที่กำหนดเอาไว้เป็นกฎการสะกดคำ (orthographic) ในยุคนะระ ที่เรียกว่า "โจได โทคุชุ คะนะซุไค" (上代特殊仮名遣 Jōdai Tokushu Kanazukai) ซึ่งช่วยให้ผู้ศึกษาประวัติศาสตร์ภาษาสรุปได้ว่า เสียงในภาษาญี่ปุ่นยุคเก่าซึ่งแทนด้วยอักษรมังโยงะนะนั้น อาจเริ่มมีมาตรฐานตั้งแต่ในครั้งนั้นเป็นต้นมา