มหาสังฆิกะ

นิกายมหาสังฆิกะ(महासांघिक)เป็นนิกายใหญ่ที่แยกออกมาจากคณะสงฆ์ดั้งเดิมหรือฝ่ายเถรวาทเมื่อครั้งสังคายนาครั้งที่ 2 โดยแยกตัวออกไปทำสังคายนาต่างหาก ในระยะแรกนิกายนี้ไม่ได้รุ่งเรืองมาก เนื่องจากมีความขัดแย้งกับฝ่ายเถรวาทอย่างรุนแรง ต่อมาจึงมีอิทธิพลที่เมืองปาฏลีบุตร เวสาลี แคว้นมคธ ไปจนถึงอินเดียใต้ มีนิกายที่แยกออกไป 5 นิกาย คือ นิกายโคกุลิกวาท นิกายเอกัพโยหาริกวาท นิกายปัญญตติกวาท นิกายพหุสสุติกวาท และนิกายเจติยวาท และถือเป็นต้นกำเนิดของมหายาน

หลักธรรม

โดยทั่วไปนิกายมหาสังฆิกะยอมรับหลักธรรมสำคัญของพุทธศาสนา เช่น อริยสัจ 4 กฎแห่งกรรม ปฏิจสมุปบาท เช่นเดียวกับเถรวาท ส่วนที่ต่างออกไปคือ

พระพุทธเจ้า

นิกายนี้ถือว่าพระพุทธเจ้าเป็นโลกุตตระ ประกอบด้วยตรีกายคือ ธรรมกาย สัมโภคกาย และนิรมาณกาย มีการนับถือพระโพธิสัตว์โดยถือว่าเป็นโลกุตตระแบบเดียวกับพระพุทธเจ้า

พระอรหันต์

นิกายนี้ถือว่าพระอรหันต์อาจถูกมารยั่วยวนในความฝันจนอสุจิเคลื่อนได้ พระอรหันต์มีอัญญาณได้ มีกังขาได้ พระอรหันต์จะรู้ตัวว่าตนบรรลุมรรคผลเมื่อได้รับการพยากรณ์จากผู้อื่น มรรคผลจะปรากฏเมื่อผู้บำเพ็ญเพียรเปล่งคำว่า ทุกข์หนอๆ

หลักธรรมอื่นๆ

นิกายนี้ถือว่าธรรมชาติของจิตเดิมแท้ผ่องใสแต่มัวหมองเพราะกิเลสจรมา ซึ่งใกล้เคียงกับแนวคิดของปรัชญาจิตนิยมของนิกายโยคาจารที่เกิดขึ้นภายหลัง ปฏิเสธอันตรภพ ถือว่าพระโสดาบันอาจเสื่อมจากโสดาปัตติผลได้ เป็นต้น

อ้างอิง

• อภิชัย โพธิ์ประสิทธิ์ศาสตร์. พระพุทธศาสนามหายาน. พิมพ์ครั้งที่ 4. กทม. มหามกุฏราชวิทยาลัย. 2539