วากยสัมพันธ์

ในทางภาษาศาสตร์ วากยสัมพันธ์ หมายถึง การศึกษาว่าด้วยกฏของความสัมพันธ์ของแบบแผนองค์ประกอบของประโยคในภาษา อันเป็นส่วนหนึ่งของหลักไวยกรณ์ของภาษา ในภาษาไทย "วากยสัมพันธ์" เป็นส่วนหนึ่งของหลักไวยกรณ์ไทยที่กำหนดขึ้นเป็นหนึ่งในแบบแผนหรือไวยกรณ์ของภาษาไทย ซึ่งประกอบด้วย 4 แบบแผนหลัก ได้แก่ อักขรวิธี ซึ่งศึกษาว่าด้วยอักษร, วจีวิภาค ศึกษาว่าด้วยคำ, วากยสัมพันธ์ ศึกษาว่าด้วยความสัมพันธ์ของคำในประโยค, และ ฉันทลักษณ์ คือ กฎเกณฑ์ของการเขียนภาษาในรูปแบบต่างๆ

วากยสัมพันธ์ ยังเป็นชื่อตำราไวยากรณ์ไทยว่าด้วยประโยค และความเกี่ยวข้องของส่วนต่างๆ ในประโยค การศึกษากฎหรือความสัมพันธ์ของภาษาอย่างเป็นแบบแผน ที่ควบคุมการเรียงคำเป็นวลี และวลีเป็นประโยค

การเรียงลำดับคำในประโยค

ในภาษาต่างๆมีการเรียงลำดับคำในประโยคดังนี้ (แสดงประธานด้วยคำว่าฉัน แสดงกรรมด้วยคำว่าข้าวและแสดงกริยาด้วยคำว่ากิน)

• ประธาน-กริยา-กรรม เรียงคำเป็น ฉัน-กิน-ข้าว เช่น ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภาษาจีน
• ประธาน-กรรม-กริยา เรียงคำเป็น ฉัน-ข้าว-กิน เช่น ภาษาฮินดี ภาษาพม่า ภาษาตุรกี ภาษาบาลี
• กริยา-ประธาน-กรรม เรียงคำเป็น กิน-ฉัน-ข้าว เช่น ภาษาเวลส์
• กริยา-กรรม-ประธาน เรียงคำเป็น กิน-ข้าว-ฉัน เช่น ภาษาปาซะห์ ภาษามาลากาซี
• กรรม-กริยา-ประธาน เรียงคำเป็น ข้าว-กิน-ฉัน เช่น ภาษาอปาลัย
• กรรม-ประธาน-กริยา เรียงคำเป็น ข้าว-ฉัน-กิน เช่น ภาษาฟาซุ

ภาษาส่วนใหญ่ในโลกเรียงประโยคแบบประธาน-กริยา-กรรม และ ประธาน-กรรม-กริยา ส่วนแบบกรรม-ประธาน-กริยา พบน้อยมาก