ครอบจักรวาล (พืช)

ครอบฟันสี
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Rosids
อันดับ:	Malvales
วงศ์:	Malvaceae
สกุล:	Abutilon
สปีชีส์:	A.  hirtum
ชื่อทวินาม
Abutilon hirtum (Link) Sweet
ชื่อพ้อง
รายการ Abutilon graveolens (Roxb. ex Hornem.) Wight & Arn. Abutilon graveolens var. hirtum (Lam.) Mast. Abutilon graveolens var. queenslandicum Domin Abutilon heterotrichum Hochst. ex Mattei Abutilon hirtum var. heterotrichum (Hochst. ex Mattei) Cufod Abutilon indicum var. hirtum (Lam.) Griseb. Abutilon indicum var. yuanmouense K.M.Feng Abutilon kotschyi Hochst. ex Webb Abutilon lugardii Hochr. & Schinz Napaea incurva Moench Sida graveolens Roxb. ex Hornem. Sida hirta Lam.

ครอบจักรวาล (ชื่อวิทยาศาสตร์: Abutilon hirtum ) เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กในวงศ์ชบา มีถิ่นกำเนิดและแพร่กระจายในในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน มักใช้เป็นพืชสมุนไพร ถูกระบุุว่าเป็ฯวัชพืชต่างถิ่นรุกรานในหมู่เกาะเขตร้อนบางแห่ง ครอบจักรวาล มักสับสนกับ ครอบฟันสี ที่อยู่ในสกุลเดียวกันและมีลักษณะใกล้เคียงกันมาก

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ครอบจักรวาล (A. hirtum ) เป็นไม้ยืนต้นหรีือไม้พุ่มขนาดเล็ก สูงได้ถึง 2.5 เมตร ลำต้น ก้านใบ และก้านดอก มีความหนืดเหนียวและมีขนนุ่ม ขนยาว 2-5 มม.

ใบ รูปหัวใจ ค่อนข้างกลมปลายแหลม ยาว 5–7 ซม. ก้านใบยาวถึง 8 ซม. ขอบใบจักคล้ายซี่ฟันหยาบ ๆ (dentate) ด้านล่างมีขนมากกว่าด้านบน

ดอก เดี่ยว ออกตามซอกใบ สามารถเติบโตกลายเป็นปลายยอดใบได้ รูปดอกค่อนข้างกลมหรือค่อนไปทางห้าเหลี่ยม ก้านดอกยาว 2-3.5 ซม. เป็นติ่งช่วงปลายก้าน กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 12-27 มม. กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองหรือออกส้ม กลีบดอกหมุนเกลียวและทับซ้อนกันเล็กน้อยเมื่อบานเต็มที่กลีบยาว 18-20 มม. กลางดอก (โคนกลีบดอก) เป็นสีแดงเข้ม หรือ สีแดงม่วง ก้านเกสรยาว 7 มม. ก้านชูอับเรณูสั้น 4 มม. อับเรณูสีเหลืองมี 20-25 เส้น

ผล ทรงกลมแป้นหัวตัด เป็นรูปเฟือง มีฟัน 20–22 ซีก ผลยาว 12-14 มม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5–2 ซม. แต่ละซีก (mericarp) ปลายค่อนข้างมน ในส่วนขอบบนของผลหักเป็นมุมฉากและอาจมีส่วนยื่นออกมาเล็กน้อย มีขนหนาแน่นรอบผล ยาว 1 มม. เมล็ดยาว 2.4-2.8 มม. เมื่อผลแห้งซีกของผลปริออกเห็นเมล็ดด้านในบรรจุ 3 เมล็ดในแต่ละซีก

ครอบจักรวาล (A. hirtum ) มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์คล้ายกับ ครอบฟันสี (A. indicum) แต่ครอบจักรวาลมีลักษณะเด่น คือ ขอบใบจักคล้ายซี่ฟันหยาบ ๆ ตลอดขอบใบ ก้านใบสั้นกว่า ก้านดอกยาวกว่า กลางดอก (โคนกลีบดอก) เป็นสีแดงเข้ม

อนุกรมวิธานและการตั้งชื่อ

ครอบจักรวาล (ชื่อวิทยาศาสตร์: Abutilon hirtum ) ได้รับการตั้งชื่อจากตัวอย่างที่มาจากประเทศอินเดียในปีพ. ศ. 2369 ชื่อ Abutilon มีต้นกำเนิดที่เป็นไปได้หลายทาง ได้แก่ กรีก เอเชียใต้ หรืออาหรับ ส่วนใหญ่เชื่อว่ามีที่มาจาก abu (บิดาของ) ในภาษาอาหรับ และ tula หรือ thula ในภาษาเปอร์เซีย (แปลว่า แมงลัก - mallow หรือ ชบา - Malva) ส่วน hirtum เป็นการอ้างอิงถึงเส้นขน

ครอบจักรวาล (A. hirtum) หรือ ครอบจักรวาฬ จัดอยู่ในวงศ์ชบา Malvaceae ชื่ออื่น: Indian mallow, Florida Keys Indian mallow, Indian abutilon

การแพร่กระจายและถิ่นกำเนิด

พบในแอฟริกา เอเชียเขตร้อน และออสเตรเลีย เป็นวัชพืชที่ขึ้นได้ทั้งในป่าไม้ พุ่มไม้ ทุ่งหญ้าสะวันนา ทุ่งหญ้ารกทึบ ริมถนน ริมรั้ว มักอยู่ใกล้แหล่งน้ำและสถานที่ชุ่มชื้นอื่น ๆ เติบโตได้ดีในดินเหนียวและดินที่เป็นด่าง ยังสามารถเติบโตได้ในที่ราบลุ่มไปจนถึงที่ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเล 1,800 เมตร

นิเวศวิทยา

ครอบจักรวาล (A. hirtum) ไม้พุ่มที่เป็นทั้งสมุนไพร และเป็นวัชพืชทั่วไปที่ได้รับการระบุว่ารุกรานใน คิวบา เฟรนช์โปลินีเซีย และนิวแคลิโดเนีย แต่ยังไม่ถือว่าเป็นภัยคุกคามที่ระดับความสูง ครอบจักรวาลมีแนวโน้มว่าจะได้รับการแนะนำในบางประเทศเพื่อใช้เป็นยาแผนโบราณ เส้นใยเพื่ออุตสาหกรรม และเป็นไม้ประดับ ปัจจุบันไม่มีรายละเอียดเกี่ยวกับระดับการรุกรานหรือผลกระทบของสิ่งมีชีวิตที่เป็นทางการ ครอบจักรวาลเป็นวัชพืชทางการเกษตรที่ร้ายแรงในประเทศกานา ไทย ไนจีเรีย และซูดาน และเป็นวัชพืชทั่วไปในอินเดีย

การใช้ประโยชน์

ครอบจักรวาล (A. hirtum) ใช้ในการแพทย์แผนโบราณเป็นยาขับปัสสาวะ รักษาอาการท้องร่วง กระเพาะปัสสาวะอักเสบ และรักษาบาดแผล สารสกัดจากใบของครอบจักรวาล แสดงฤทธิ์เป็นพิษต่อเซลล์มะเร็งเต้านมของมนุษย์ ใช้เพื่อทำให้การคลอดบุตรง่ายขึ้นและเพื่อขับไล่รก

ใบ ใช้บ่มหนองฝีให้แตกเร็ว ยังอาจใช้เป็นอาหารแพะ อูฐ

ต้น ใช้บำรุงโลหิตและขับลม

ราก ใช้แก้เป็นลม แก้ระดูขาวในสตรี

เส้นใยเปลือกไม้ถูกรายงานว่าใช้สำหรับเสื้อผ้าและการทำเชือก