กระเบาใหญ่
| กระเบาใหญ่ | |
|---|---|
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Eudicots |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Rosids |
| อันดับ: | Malpighiales |
| วงศ์: | Achariaceae |
| สกุล: | Hydnocarpus |
| สปีชีส์: | H. anthelminticus |
| ชื่อทวินาม | |
| Hydnocarpus anthelminticus Pierre ex Laness [1] | |
| ชื่อพ้อง[2] | |
|
รายการ
| |
กระเบาใหญ่ หรือ กระเบา (ชื่อวิทยาศาสตร์: Hydnocarpus anthelminticus) เป็นพืชดอกในวงศ์ Achariaceae แต่เดิมพบในอินโดจีน ปัจจุบันปลูกในจีนตอนใต้ด้วย เป็นหนึ่งในสมุนไพรพื้นฐาน 50 ชนิดที่ใช้ในการแพทย์แผนจีนในชื่อว่า dàfēngzǐ (大风子)[3]
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูง 10-20 ม. ลำต้นเปลา เปลือกแข็งเรียบสีน้ำตาล
ใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปใบหอกแกมรูปไข่ หรือรูปขอบขนาน ปลายสอบเรียว โคนสอบหรือมน เบี้ยวเล็กน้อย ขอบเรียบ เนื้อใบหนา เส้นแขนงใบ และเส้นใบย่อยเห็นได้ชัดทางด้านล่าง [4] ใบอ่อนสีเขียวอ่อนอมเหลืองเป็นมัน ใบกว้าง 3-7 ซม. ยาว 10-30 ซม. [5][6]
ดอก เป็นช่อ ช่อละ 2-3 ดอก สีชมพู มีกลิ่นหอมดอก [5] แยกเพศ อยู่ต่างต้น ดอกเพศผู้ออกเดี่ยวๆ ตามง่ามใบ กลิ่นหอมมาก กลีบเลี้ยง 5 กลีบ มีขนอ่อนนุ่มทั้ง 2 ด้าน กลีบดอก 5 กลีบ สีชมพู เกสรเพศผู้ 5 อัน ดอกเพศเมียออกเป็นช่อสั้นๆ ตามง่ามใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกเหมือนกับดอกเพศผู้ เกสรเพศผู้ไม่สมบูรณ์ 5 อัน ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น 5 แฉก รังไข่รูปไข่หรือรูปไข่กลับ [4] ดอกบานเต็มที่กว้าง 1.2-1.7 เซนติเมตร ก้านดอกยาวประมาณ 2 เซนติเมตร มีขนสั้นๆสีน้ำตาลปกคลุม[5]
ผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 8-12 ซม. ผิวเรียบ เปลือกแข็ง มีขนหรือเกล็ดสีน้ำตาล มี 30-50 เมล็ด อัดกันแน่น เมล็ดรูปไข่ เบี้ยว ปลายทั้ง 2 ข้างมน [4] ออกดอกและติดผล ระหว่างเดือนธันวาคม – เดือนมีนาคม [5]
อนุกรมวิธานและการตั้งชื่อ
กระเบาใหญ่ (Hydnocarpus anthelminthicus) ถูกตั้งชื่ออย่างเป็นทางการโดย Pierre ex Laness และได้รับการตีพิมพ์ใน Bulletin de la Société Botanique de France 55: 522 1866 [7]
กระเบาใหญ่ Hydnocarpus anthelminthicus ในวงศ์ Achariaceae ชื่ออื่น: กระเบาน้ำ กระเบาแข็ง กระเบาเบ้าแข็ง กาหลง (ภาคกลาง) กระเบา (ทั่วไป) กระเบาตึก กระเบาตึ้ก (เขมร-ตะวันอก) ตัวโฮ่งจี๊ (จีน) เบา (สุราษฎร์ธานี) ยังเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายภายใต้ชื่อ H. anthelminthicus ซึ่งชื่อแสดงคุณลักษณะในการขับพยาธิ (anthelmintic) ในภาษาเวียดนาม ชื่อสามัญคือ lọnồi [8] (บางครั้งเรียก Ðại phong tử ตามทับศัพท์ภาษาจีน) เป็นหนึ่งในสมุนไพรพื้นฐาน 50 ชนิดที่ใช้ในการแพทย์แผนจีนซึ่งเรียกว่า 大风子 (dàfēngzǐ ต้าเฟิงจึ) หรือ 泰国大风子 (tai guo da feng zi ไท้กั๋วต้าเฟิงจึ)
การแพร่กระจายและถิ่นกำเนิด
ขึ้นตามป่าดิบใกล้ริมน้ำ ทางภาคใต้และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ระดับความสูงจากน้ำทะเล 50 - 200 ม. กัมพูชา เวียดนาม และ จีนตอนใต้ในมณฑลกวางสีและมณฑลยูนนาน ที่ระดับความสูงจากน้ำทะเล 300 - 1300 ม. และยังปลูกในมณฑลไหหลำและไต้หวัน
การใช้ประโยชน์
น้ำมันที่บีบได้จากเมล็ดเรียกว่า น้ำมันกระเบา (Chaulmoogra oil หรือ Hydnocarpus oil) มีส่วนประกอบส่วนใหญ่เป็น chaulmoogric acid และ hydnocarpic acid น้ำมันกระเบานำมาใช้รักษาโรคเรื้อน และโรคผิวหนังอย่างอื่นอีก เช่น โรคเรื้อนกวาง หิด นอกจากนี้ ยังใช้แก้อาการปวดบวมตามข้อ [9]
ผลแก่สุก กินได้ ใช้รับประทานเนื้อในเป็นอาหารคล้ายเผือกต้ม [10]
ใบ และเมล็ดเป็นพิษ มี cyanogenetic glycoside
น้ำต้มเปลือก กินเป็นยาขับปัสสาวะ [9]
รากและเนื้อไม้ เป็นยาขับพยาธิ แก้โรคผิวหนัง [5]
อ้างอิง
- ↑ "Hydnocarpus anthelminticus". Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). Retrieved 2008-02-09. https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail?19438
- ↑ อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ
<ref>ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อWCSP - ↑ http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=242413397
- ↑ 4.0 4.1 4.2 http://www.rspg.or.th/plants_data/plantdat/flacourt/hanthe_1.htm
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 http://srdi.yru.ac.th/bcqy/page/291/กระเบาใหญ่.html
- ↑ http://www.qsbg.org/database/botanic_book%20full%20option/search_detail.asp?botanic_id=1095
- ↑ «Hydnocarpus anthelmintica». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 27 de xunu de 2013. http://legacy.tropicos.org/Name/50120563
- ↑ Phạm Hoàng Hộ (1999) Cây Cỏ Việt Nam: an Illustrated Flora of Vietnam vol. I (entry: 2156) publ. Nhà Xuẩt Bản Trẻ, HCMC, VN.
- ↑ 9.0 9.1 https://www.คลังสมุนไพร.com/16961499/สมุนไพรกระเบาใหญ่
- ↑ http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_21.htm