พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสมมตอมรพันธุ์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสมมตอมรพันธ์
ภรรยา	ชายา หม่อมเจ้าหญิงจำรัส สวัสดิกุล พระองค์เจ้าหญิงกำโพชราชสุดาดวง หม่อม หม่อมเพิ่ม สวัสดิกุล ณ อยุธยา หม่อมตลับ สวัสดิกุล ณ อยุธยา
พระบุตร	หม่อมเจ้าหญิงใหญ่ สวัสดิกุล หม่อมเจ้าวิบูลย์สวัสดิ์วงศ์ สวัสดิกุล หม่อมเจ้ามงคลประวัติ สวัสดิกุล
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	ท้าวทรงกันดาล (เจ้าจอมมารดาหุ่น ในรัชกาลที่ 4)
ประสูติ	7 กันยายน พ.ศ. 2403
สิ้นพระชนม์	21 เมษายน พ.ศ. 2458 (54 ปี)

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสมมตอมรพันธุ์ พระนามเดิม พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติ เป็นพระราชโอรสในในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระประวัติ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสมมตอมรพันธุ์ ประสูติเมื่อวันศุกร์ที่ 7 กันยายน พ.ศ. 2403 เป็นพระราชโอรสลำดับที่ 49 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่ท้าวทรงกันดาล (เจ้าจอมมารดาหุ่น ในรัชกาลที่ 4)

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตั้งแต่ พ.ศ. 2423 ทรงดำรงตำแหน่งหัวหน้าไปรเวตสิเกรตารี (ราชเลขานุการ) กำกับดูแลกรมพระอาลักษณ์ จนกระทั่ง พ.ศ. 2435 กรมพระอาลักษณ์ได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นกระทรวง เรียกว่า กระทรวงมุรธาธร และโปรดเกล้าฯ ให้กรมพระคลังข้างที่ ซึ่งเดิมอยู่ในสังกัดกระทรวงพระคลังมหาสมบัติมาขึ้นกับกระทรวงมุรธาธร

ช่วงปลาย พ.ศ. 2435 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา ทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร และกรมขุนสมมตอมรพันธ์ ทรงดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมพระคลังข้างที่อีกตำแหน่งหนึ่ง

ต่อมาใน พ.ศ. 2436 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ กรมหมื่นสรรพสิทธิประสงค์ เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ เสด็จไปตรวจราชการที่หัวเมือง จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา ไปทรงบังคับบัญชาราชการในหน้าที่เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ และให้กรมขุนสมมตอมรพันธ์ ทรงบังคับบัญชาราชการแทนในหน้าที่เสนาบดีกระทรวงมุรธาธรเป็นการชั่วคราว

ในช่วงปลายรัชกาล ทรงตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประพาสยุโรป เมื่อ พ.ศ. 2450 พร้อมด้วยพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเลื่อนเป็นพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสมมตอมรพันธุ์ บรมธรรมิกราชวงษ์วิสุทธิ วชิราวุธราชปฤจฉานุวัตน์ รัตนบัณฑิตยชาติย์ สุขุมราชมันตนาธิบดี เมตตาสีตลหฤทัย พุทธาทิไตรรัตนคุณาลงกรณ์ ธรรมาทรบพิตร ทรงศักดินา 15,000 ได้ดำรงตำแหน่งสมุหมนตรี และเป็นเสนาบดีที่ปรึกษา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติ กรมพระสมมตอมรพันธ์ สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 21 เมษายน พ.ศ. 2458 พระชนมายุได้ 55 ปี ทรงเป็นต้นราชสกุลสวัสดิกุล

พระกรณียกิจที่สำคัญ

• 2423 - 2433 - ไปรเวตสิเกรตารีในพระองค์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
• 2433 - 2455 - ราชเลขาธิการ
• 2435 - 2455 - อธิบดีกรมพระคลังข้างที่
• 2455 - 2458 - สมุหมนตรี และเสนาบดีที่ปรึกษา

พระโอรสและพระธิดา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติ กรมพระสมมตอมรพันธ์ ทรงเป็นต้นราชสกุลสวัสดิกุล มีพระชายาและหม่อม 4 ท่าน ได้แก่

1. หม่อมเจ้าหญิงจำรัส (ราชสกุลเดิม: นิลรัตน์) พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิลรัตน กรมหมื่นอลงกฎกิจปรีชา
2. หม่อมตลับ
3. หม่อมเพิ่ม
4. พระองค์เจ้าหญิงกำโพชราชสุดาดวง (เดิม: นักองค์เจ้าสุดาดวง แห่งกัมพูชา) พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร

พระรูป	พระนาม	หม่อมมารดา	ประสูติ	สิ้นชีพิตักษัย	คู่สมรส
	1. หม่อมเจ้าหญิงใหญ่		7 สิงหาคม 2428	ในวันประสูติ
	2. หม่อมเจ้าวิบูลย์สวัสดิ์วงศ์	หม่อมเพิ่ม	28 พฤศจิกายน 2428	23 พฤศจิกายน 2483	หม่อมเกื้อ (ณ ระนอง)
	3. หม่อมเจ้ามงคลประวัติ	หม่อมเจ้าหญิงจำรัส	21 กุมภาพันธ์ 2428	29 สิงหาคม 2491	หม่อมราชวงศ์หญิงบัว (สนิทวงศ์)

พระเกียรติยศ

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติ (7 กันยายน พ.ศ. 2403 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
• พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติ (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 22 ธันวาคม พ.ศ. 2429)
• พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นสมมตอมรพันธุ์ (22 ธันวาคม พ.ศ. 2429 - 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2443)
• พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสมมตอมรพันธุ์ (25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2443 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนสมมตอมรพันธุ์ (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสมมตอมรพันธุ์ (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 - ปัจจุบัน)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นปฐมจุลจอมเกล้าวิเศษ (ป.จ.ว.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)
• เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา
• เหรียญจักรพรรดิมาลา
• เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)
• เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 2 (จ.ป.ร.2)
• เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 1 (ว.ป.ร.1)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

• พ.ศ. 2438 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อาทิตย์อุทัย ชั้นที่ 1 ประเทศญี่ปุ่น

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. ISBN 974-221-818-8
• สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 67-68. ISBN 978-974-417-594-6

แหล่งข้อมูลอื่น

• ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวสิ้นพระชนม์, เล่ม 32, 25 เมษายน พ.ศ. 2458, หน้า 172

ก่อนหน้า		พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสมมตอมรพันธุ์		ถัดไป
-		ราชเลขาธิการ (13 กรกฎาคม พ.ศ. 2433 - 24 มิถุนายน พ.ศ. 2455)		พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงปราจิณกิติบดี