พระเจ้าทุกขิตะ

พระเจ้าทุกขิตะ
ประติมากรรมพระเจ้าทุกขิตะขณะทรงขี่ช้างงู
พระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรโยนกนคร
ก่อนหน้า	พระเจ้าพังคราช
ถัดไป	พระเจ้าพรหมมหาราช
พระราชสมภพ	พ.ศ. 898 หรือ พ.ศ. 1481
ราชวงศ์	สิงหนติ
พระราชบิดา	พระเจ้าพังคราช
พระราชมารดา	พระนางเทวี
ศาสนา	พุทธ

พระเจ้าทุกขิตะ หรือรู้จักกันในอีกนามว่า เจ้าทุกขิตะราชกุมาร เป็นพระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรโยนกนคร เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าพังคราช และพระเชษฐาของพระเจ้าพรหมมหาราช

พระเจ้าทุกขิตะประสูติเมื่อ พ.ศ. 898 ดังปรากฏใน พงศาวดารโยนก กล่าวถึงเรื่องพระราชสมภพว่า "...เมื่อมหาศักราช 277 (พ.ศ. 898) ก็เข้าสู่สมัยพระเจ้าพังคราชเกิดเหตุการณ์กล๋อม [ขอมดำ] ยกพลเข้าปล้นเมืองโยนกนาคพันธ์ขับไล่พระเจ้าพังคราชและบริวารไปประทับ ณ เวียงสี่ตวง ในปีแรก พระมหาเทวีประสูติเจ้าทุกขิตะราชกุมาร..."

และ ตำนานสิงหนวัติ กล่าวถึงพระนามตามที่ทรงพระราชสมภพในช่วงสภาวะทางการเมืองเกิดทุกข์เข็ญ ความว่า "...ตัวพระนางเทวีก็ประสูติโอรสอีกองค์หนึ่งชื่อ ทุกขิตกุมาร เนื่องจากเกิดในช่วงที่บ้านเมืองมีแต่ความทุกข์เข็ญ..."

พระเจ้าทุกขิตะเมื่อครั้งเป็นราชกุมาร ปรากฏใน ตำนานสิงหนวัติ กล่าวเมื่อได้ทรงตีผางล่อช้างงูว่า "...ครั้นเมื่ออายุกุมาร [พรหมกุมาร] ได้ 13 พรรษาปีแล้ว [...] ฝ่ายพระองค์พังเมื่อทราบข่าว จึงเรียกพราหมณ์ ปุโรหิต และเสนาอำมาตย์มาปรึกษาโหรจึงแนะนำว่า หากจะให้ช้างขึ้นน้ำ จะต้องนำทองคำหนึ่งพันชั่งมาตีเป็นผาง แล้วนำไปตีให้ช้างฟังพระองค์พังจึงให้ช่างรีบตีผาง เสร็จแล้วมอบให้เจ้าทุกขิตะกุมารนำผางคำไปตีให้ช้างฟัง เมื่อเจ้าทุกขิตะกุมารไปถึงยังฝั่งน้ำและตีผางคำให้ช้างฟัง ช้างจึงขึ้นจากฝั่งน้้าและเดินตามเสียงผางคำจนถึงเมืองสี่ตวง [...] เกิดความปีติยินดีอย่างยิ่ง [...] เมืองสี่ตวงก็ให้เรียกว่าเมืองผางคำ..."

พระเจ้าทุกขิตะทรงครองอาณาจักรโยนกนครหลังพระเจ้าพังคราชสวรรคต โดยพรหมกุมาร ผู้เป็นพระอนุชาทรงแสดงเจตนาไม่ครองเมืองโยนกนคร แต่ครองเมืองไชยปราการ เพื่อเฝ้าระวังไม่ให้พวกขอมดำยกทัพกลับมารุกราน

บรรณานุกรม

• ตำนานโยนกนครราชธานีศรีเมืองช้างแส่น ฉบับวัดลำเปิ่ง ตำบลนางแล อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย. 2422. อักษรธรรมล้านนา.
• ล้านนาแพร่ประชาสัมพันธ์. มหาราชองค์แรกผู้พิชิตขอม. 2555.