วัดโบสถ์สามเสน

วัดโบสถ์สามเสน
อุโบสถเก่า
ชื่อสามัญ	วัดโบสถ์สามเสน, วัดโบสถ์
ที่ตั้ง	เลขที่ 658 ถนนสามเสน แขวงดุสิต เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร 10300
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
พระพุทธรูปสำคัญ	หลวงพ่อสุขเกษม
เจ้าอาวาส	พระมหานคร จิตตโสภโณ
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดโบสถ์สามเสน เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ริมคลองสามเสน ในแขวงดุสิต เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร มีเนื้อที่ 4 ไร่ 3 ตารางวา

ประวัติ

วัดโบสถ์สามเสนเป็นวัดเก่าแก่ที่สร้างมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา จากเรื่องเล่าที่ว่า พระพุทธรูปในอุโบสถหลังเดิมมีชื่อว่า หลวงพ่อสุขเกษม สร้างขึ้นตั้งแต่สมัยอยุธยา ในสมัยนั้นพระเจ้าแผ่นดินจะทรงสร้างพระพุทธรูปแล้วบรรทุกใส่แพซุง โดยใช้ไม้ซุงเป็นร้อยมัดเข้าด้วยกันทำเป็นแพ นำพระพุทธรูปประดิษฐานบนแพนั้นแล้วล่องลงมา หากผ่านวัดริมน้ำวัดใดที่ยังไม่มีพระพุทธรูปหรือไม่มีพระประธานก็ให้ถวายแก่วัดนั้น จนเมื่อถวายหลวงพ่อสุขเกษมไว้ที่ตำบลสามเสนแล้ว แพซุงที่เหลือจึงให้ถวายวัดทำเป็นเสาเข็มสำหรับสร้างอุโบสถด้วย ในการก่อสร้างจึงนำไม้ซุงมาปูเรียงกันก่อน แล้วจึงก่อสร้างอุโบสถทับบนแพซุงอีกทีหนึ่งเพื่อกันทรุด

จากข้อมูลของกรมการศาสนาระบุว่าสร้างปี พ.ศ. 2251 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2271 สันนิษฐานว่าน่าจะเคยเป็นวัดร้างมาก่อน โดยพิจารณาจากชื่อ "วัดโบสถ์" เพราะหลักของการตั้งชื่อวัดนั้น ส่วนใหญ่ก็จะตั้งตามชื่อของชุมชน หรือเอานามหรือสกุลของผู้สร้างมาเป็นชื่อของวัด ดังนั้น วัดโบสถ์สามเสนจึงควรจะชื่อว่า วัดสามเสน หรือ วัดคลองสามเสน ตามชื่อของชุมชน แต่ก็ไม่มีหลักฐานว่าได้ร้างไปเพราะสาเหตุใดและร้างไปตั้งแต่เมื่อใด แต่น่าจะเป็นวัดร้างมานานมาก จนไม่มีใครทราบชื่อเดิมและเหลือเพียงโบสถ์หลังเดียว จึงตั้งชื่อขึ้นว่า "วัดโบสถ์" มีหลักฐานบางแห่งบันทึกว่า สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทได้เสด็จมาทรงบูรณะวัดโบสถ์สามเสน แต่ก็ไม่มีหลักฐานยืนยันได้ว่าในครั้งนั้นมีพระภิกษุจําพรรษาอยู่หรือไม่ สันนิษฐานว่า ในครั้งนั้นน่าจะยังเป็นวัดกึ่งร้าง คือมีพระสงฆ์มาพักอาศัยไม่แน่นอน ความเป็นอยู่คงยากลําบากเพราะห่างไกลจากพระนคร

ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการฟื้นฟูสภาพวัดขึ้นใหม่ พ.ศ. 2448 (ร.ศ. 124) พระอธิการเนียม (เจ้าอาวาส) ได้ดำเนินการสร้างและปฏิสังขรณ์เสนาสนะต่าง ๆ ภายในวัด โดยสร้างกุฏิขึ้นใหม่ บูรณะหอฉันและกุฏิเก่าที่ชํารุดทรุดโทรม และสร้างพระเจดีย์ขึ้นใหม่องค์หนึ่ง (ปัจจุบันได้ล้มและถูกรื้อทิ้งไปแล้ว) ต่อมา พ.ศ. 2450 (ร.ศ. 126) ได้มีการปฏิสังขรณ์ศาลาการเปรียญ หอระฆัง กุฏิ และสร้างถนนเชื่อมกุฏิกับศาลาการเปรียญ การบูรณะทั้งสองครั้งมาจากการบริจาคร่วมกันของเจ้าอาวาส พระสงฆ์ และฆราวาส เช่น สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภัทรายุวดี นายร้อยโทคิด สมเด็จพระวันรัต พระสรรพการ (เชย สรรพการ) เป็นต้น ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเจ้าของที่ดิน และชาวบ้านที่ตั้งบ้านเรือนในบริเวณใกล้เคียงกับวัด วัดได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาครั้งหลังเมื่อวันที่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2531

อุโบสถหลังเก่า

หลวงพ่อสุขเกษม พระประธานในอุโบสถเก่า และหลวงพ่อรวย หลวงพ่อทอง และหลวงพ่อเศรษฐี

อุโบสถหลังเดิมเป็นศิลปะสมัยอยุธยา ฐานโค้งสำเภา ภายในมีภาพจิตรกรรมฝาผนังสมัยอยุธยาตอนปลาย ผนังด้านหน้าเหนือประตูทางเข้าพระอุโบสถเขียนภาพมารผจญ ผนังด้านข้างเป็นภาพเทพชุมนุม ส่วนผนังระหว่างช่องหน้าต่างเขียนภาพทศชาติชาดก ปัจจุบันสภาพชำรุดเลือนรางไปมาก สาเหตุของภาพที่เลือนลางคงเป็นเพราะเมื่อประมาณ พ.ศ. 2535 เกิดฟ้าผ่าอุโบสถทำให้หลังคาชำรุดเสียหาย น้ำฝนไหลลงมาทำลายภาพจิตรกรรมฝาผนัง และเกิดความชื้นจากน้ำที่ไหลนองบนพื้น ทำให้ภาพจิตรกรรมด้านล่างเสียหายเกือบหมด ประกอบกับน้ำฝน แสงแดด อีกทั้งนกหนูที่เข้ามาทำรังอยู่ใต้เพดานก็ทำให้สภาพภายในพระอุโบสถแทบไม่เหลือชิ้นดี อุโบสถหลังนี้ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของกรมศิลปากรมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2526 แต่ยังไม่มีงบประมาณในการบูรณะ คาดว่าจะได้รับการบูรณะในปี พ.ศ. 2565 ภายในประดิษฐานพระประธาน มีชื่อว่า หลวงพ่อสุขเกษม ปัจจุบันอุโบสถหลังนี้จึงกลายเป็นวิหาร แล้วได้สร้างอุโบสถหลังใหม่โดยใช้ค่าก่อสร้างไปประมาณ 5 ล้านบาท

ภายนอกมีกำแพงแก้วล้อมรอบ ที่มุมกําแพงแก้วมีวิหารทิศทั้ง 4 ด้าน แต่วิหารทิศที่อยู่ด้านหน้าอุโบสถเหลือเพียงฐานซึ่งมีระดับต่ำกว่าพื้นดิน คงถูกรื้อออกไปแต่ครั้งโบราณ

รายนามเจ้าอาวาส

• พระอธิการเฮง
• พระอธิการชื่น
• พระมหาทองหล่อ
• พระครูศรีปัญญาวิมล ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาส พ.ศ. 2516 –2551
• พระครูสมณกิจธำรง ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาส พ.ศ. 2552–2562
• พระมหานคร จิตตโสภโณ ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาส พ.ศ. 2562–ปัจจุบัน