ราชวงศ์จักรี

ราชวงศ์จักรี

พระราชอิสริยยศ	พระมหากษัตริย์กรุงรัตนโกสินทร์ (พ.ศ. 2325 - พ.ศ. 2399) พระมหากษัตริย์สยาม (พ.ศ. 2399 - พ.ศ. 2492) พระมหากษัตริย์ไทย (พ.ศ. 2492- ปัจจุบัน)
ปกครอง	ราชอาณาจักรไทย
เชื้อชาติ	ดั้งเดิม ไทย, จีน และมอญ ภายหลังเพิ่มเปอร์เซีย
สาขา	84 ราชสกุล 42 บวรราชสกุล
จำนวนพระมหากษัตริย์	10 พระองค์
ประมุขพระองค์แรก	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
ประมุขพระองค์ปัจจุบัน	สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร
ช่วงระยะเวลา	พ.ศ. 2325 - ปัจจุบัน
สถาปนา	พ.ศ. 2325
ราชวงศ์ก่อนหน้า	ราชวงศ์ธนบุรี (กรุงธนบุรี)

ราชวงศ์จักรี เป็นราชวงศ์ที่ปกครองราชอาณาจักรสยามต่อจากสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีจนถึงปัจจุบัน โดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (พระนามเดิม ทองด้วง ทรงสืบเชื้อสายมาจากตระกูลขุนนางในสมัยกรุงศรีอยุธยา) ทรงสถาปนาราชวงศ์โดยการปราบดาภิเษกเมื่อ พ.ศ. 2325 ยุคของราชวงศ์นี้ เรียกว่า "ยุครัตนโกสินทร์"

ที่มาของชื่อและสัญลักษณ์ประจำราชวงศ์

ชื่อของราชวงศ์จักรีมีที่มาจากบรรดาศักดิ์ "เจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์" ตำแหน่งสมุหนายก ซึ่งเป็นตำแหน่งทางราชการที่พระองค์เคยทรงดำรงตำแหน่งมาก่อนในสมัยกรุงธนบุรี คำว่า "จักรี" นี้พ้องเสียงกับคำว่า "จักร" และ "ตรี" ซึ่งเป็นเทพอาวุธของพระวิษณุ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระแสงจักรและพระแสงตรีไว้ 1 สำรับ และกำหนดให้ใช้เป็นสัญลักษณ์ประจำราชวงศ์จักรีสืบมาจนถึงปัจจุบัน

พระปฐมบรมมหาชนกแห่งราชวงศ์จักรี

สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก "จะกล่าวถึงเจ้านายจำพวกซึ่งเป็นปฐมเป็นต้นแซ่ต้นสกุลเจ้าฟ้าแลพระองค์เจ้า หม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ์แลเจ้าราชินิกุลที่เรียกนามว่า คุณ ว่า หม่อม มีบรรดาศักดิ์เนื่องในพระบรมราชวงศ์นี้ ซึ่งบัดนี้เป็นจำพวกต่างๆอยู่ จะให้รู้แจ้งว่าเนื่องมาแต่ท่านผู้ใด พระองค์ใด เป็นเดิมแต่แรกตั้งกรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุธยานี้มา พึงรู้โดยสังเขปว่าบุรุษนารีมีบรรดาศักดิ์ ซึ่งเรียกว่าเป็นจำพวกเจ้า คือเจ้าฟ้าแลพระองค์เจ้า หม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ์ทั้งปวงนั้น ล้วนปฏิพัทธ์พัวพันสืบต่อลงมาแต่องค์สมเด็จพระมหาไปยกาธิบดี คือ องค์สมเด็จพระบรมชนกนาถ พระเจ้าหลวงของพระบาทสมเด็จพระปรโมรุถชามหาจักรีบรมนาถ ซึ่งปรากฏพระนามในบัดนี้ว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ซึ่งเป็นปฐมบรมอัครมหาราชาธิราชในพระบรมมหาราชวัง"

จึงนับได้ว่า สมเด็จพระมหาไปยกาธิบดี หรือ สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก เป็นพระมหาชนกพระองค์แรกแห่งราชวงศ์จักรี และเป็นเจ้านายแห่งราชวงศ์จักรีพระองค์แรกอย่างแท้จริง โดย พระมหาสังข์เดิม ซึ่งเป็นพระมหาสังข์ที่ใช้บรรจุพระบรมอัฐของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก เมื่อครั้งสมัยรัชกาลที่ 1 ซึ่งปัจจุบันใช้รดน้ำในพระราชพิธีมงคลให้แก่พระบรมวงศานุวงศ์เท่านั้น

พระบรมวงศานุวงศ์

ดูบทความหลักที่: พระบรมวงศานุวงศ์

พระบรมวงศานุวงศ์ไทยในงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี เมื่อปี พ.ศ. 2549

พระบรมวงศานุวงศ์ไทยในปัจจุบันสืบเชื้อสายมาจากสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ต้นราชสกุลมหิดล กับสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (สังวาลย์ ตะละภัฏ) โดยสมเด็จพระบรมราชชนกนั้นเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า (สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี) ถือเป็นพระอนุชาต่างพระมารดาในพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

หลังการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร พระอนุชาคือพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภูมิพลอดุลเดช (ปัจจุบันคือพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช) จึงได้เสด็จขึ้นครองราชสมบัติสืบราชสันตติวงศ์ในวันเดียวกัน และภายหลังได้ทรงประกอบพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสกับสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ (หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร) พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านักขัตรมงคล กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ (หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร) กับหม่อมหลวงบัว กิติยากร (สนิทวงศ์) มีพระราชโอรสเพียงพระองค์เดียวคือสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร ซึ่งทรงราชย์เป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลปัจจุบัน

รายพระนามพระบรมวงศานุวงศ์

• สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร (พระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 10)
  • พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา (พระราชธิดาพระองค์ใหญ่)
  • พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าสิริวัณณวรีนารีรัตน์ (พระราชธิดาพระองค์เล็ก)
  • พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ (พระราชโอรสพระองค์เล็ก)
• สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ (สมเด็จพระบรมราชินีนาถในรัชกาลที่ 9)
  • สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (พระขนิษฐภคินีพระองค์ใหญ่)
  • สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี (พระขนิษฐภคินีพระองค์เล็ก)
    • พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์ (พระภาคิไนย)
    • พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าอทิตยาทรกิติคุณ (พระภาคิไนย)
  • ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี (พระเชษฐภคินีที่ลาออกจากฐานันดรศักดิ์)
  • พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ (อดีตพระมเหสีในรัชกาลปัจจุบัน)

เครือญาติและผู้เกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ์

• จุฑาวัชร วิวัชรวงศ์ (พระราชโอรสองค์ใหญ่)
• วัชรเรศร วิวัชรวงศ์ (พระราชโอรสองค์ที่สอง)
• จักรีวัชร วิวัชรวงศ์ (พระราชโอรสองค์ที่สาม)
• วัชรวีร์ วิวัชรวงศ์ (พระราชโอรสองค์ที่สี่)
• คุณพลอยไพลิน มหิดล เจนเซน และเดวิด วีลเลอร์ (พระธิดาคนโตในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดีและสามี)
  • แม็กซิมัส วีลเลอร์ (พระนัดดาในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี)
  • ลีโอนาร์โด วีลเลอร์ (พระนัดดาในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี)
• คุณสิริกิติยา เจนเซน (พระธิดาคนเล็กในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี)
• ท่านผู้หญิงทัศนาวลัย และสินธู ศรสงคราม (พระธิดาในสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ และสามี)
  • ร้อยเอก จิทัศ และเจสสิกา ศรสงคราม (พระนัดดาในสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ และภรรยา)
• สุจาริณี วิวัชรวงศ์ (อดีตหม่อมในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร)
• ปีเตอร์ เจนเซน (อดีตพระสวามีในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี)
• นาวาอากาศเอก วีระยุทธ ดิษยะศริน (อดีตพระสวามีในสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี)
• พลตรีหญิง ท่านผู้หญิงศรีรัศมิ์ สุวะดี (อดีตพระมเหสีในรัชกาลปัจจุบัน)

รายพระนาม

พระมหากษัตริย์ไทย

ลำดับ	รูป	พระนาม	ขึ้นครองราชย์	สิ้นสุดการครองราชย์
รัชกาลที่ 1		พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช	6 เมษายน พ.ศ. 2325	7 กันยายน พ.ศ. 2352
รัชกาลที่ 2		พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย	7 กันยายน พ.ศ. 2352	21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367
รัชกาลที่ 3		พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว	21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367	2 เมษายน พ.ศ. 2394
รัชกาลที่ 4		พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว	6 เมษายน พ.ศ. 2394	1 ตุลาคม พ.ศ. 2411
รัชกาลที่ 5		พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว	1 ตุลาคม พ.ศ. 2411	23 ตุลาคม พ.ศ. 2453
รัชกาลที่ 6		พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว	23 ตุลาคม พ.ศ. 2453	26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468
รัชกาลที่ 7		พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว	26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468	2 มีนาคม พ.ศ. 2477 (2478) (สละราชสมบัติ)
รัชกาลที่ 8		พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล	2 มีนาคม พ.ศ. 2477 (2478)	9 มิถุนายน พ.ศ. 2489
รัชกาลที่ 9		พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช	9 มิถุนายน พ.ศ. 2489	13 ตุลาคม พ.ศ. 2559
รัชกาลที่ 10		สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร	13 ตุลาคม พ.ศ. 2559	ยังอยู่ในราชสมบัติ

พระบรมราชินี

ดูบทความหลักที่: รายพระนามสมเด็จพระมเหสีในพระมหากษัตริย์ไทย

ลำดับ	รูป	พระนาม	เสกสมรส	ดำรงตำแหน่ง	พ้นจากตำแหน่ง
รัชกาลที่ 1		สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี	ประมาณปี พ.ศ. 2303	6 เมษายน พ.ศ. 2325	7 กันยายน พ.ศ. 2352 (พระสวามีสวรรคต)
รัชกาลที่ 2		สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี	ประมาณปี พ.ศ. 2344	7 กันยายน พ.ศ. 2352	21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 (พระสวามีสวรรคต)
รัชกาลที่ 4		สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี	1 เมษายน พ.ศ. 2394	ประมาณ พ.ศ. 2396	9 กันยายน พ.ศ. 2404 (เสด็จสวรรคต)
รัชกาลที่ 5		สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง (สมเด็จพระบรมราชินีนาถ)	พ.ศ. 2421	พ.ศ. 2440	23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 (พระสวามีสวรรคต)
รัชกาลที่ 6		สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระบรมราชินี (พระวรราชชายา)	พ.ศ. 2464	พ.ศ. 2465	15 กันยายน พ.ศ. 2468 (ลดพระอิสริยยศเป็นพระวรราชชายา)
รัชกาลที่ 7		สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี	สิงหาคม พ.ศ. 2461	26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468	2 มีนาคม พ.ศ. 2478 (พระสวามีสละราชสมบัติ)
รัชกาลที่ 9		สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ (สมเด็จพระบรมราชินีนาถ)	28 เมษายน พ.ศ. 2493	5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493	13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 (พระสวามีสวรรคต)

กรมพระราชวังบวรสถานมงคล

รูป	พระนาม	โปรดเกล้าฯ สถาปนา	สิ้นสุดการดำรงตำแหน่ง	หมายเหตุ
	สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท	พ.ศ. 2325	3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2346	สวรรคตก่อนได้รับราชสมบัติ
	กรมพระราชวังบวรสถานมงคล	พ.ศ. 2349	7 กันยายน พ.ศ. 2352	สืบราชสมบัติพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
	สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์	พ.ศ. 2352	16 กรกฎาคม พ.ศ. 2360	สวรรคตก่อนได้รับราชสมบัติ
	สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ	พ.ศ. 2367	1 พฤษภาคม พ.ศ. 2375	สวรรคตก่อนได้รับราชสมบัติ
	พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว	25 พฤษภาคม พ.ศ. 2394	7 มกราคม พ.ศ. 2408	สวรรคตก่อนได้รับราชสมบัติ
	กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ	พ.ศ. 2411	28 สิงหาคม พ.ศ. 2428	ทิวงคตก่อนได้รับราชสมบัติ

กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข

รูป	พระนามเมื่อสถาปนา	โปรดเกล้าฯ สถาปนา	สิ้นสุดการดำรงตำแหน่ง	หมายเหตุ
	สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ กรมพระราชวังบวรสถานภิมุข	พ.ศ. 2328	20 ธันวาคม พ.ศ. 2349	ทิวงคตก่อนได้รับราชสมบัติ

สยามมกุฎราชกุมาร

ดูบทความหลักที่: สยามมกุฎราชกุมาร

รูป	พระนามเมื่อสถาปนา	โปรดเกล้าฯ สถาปนา	สิ้นสุดการดำรงตำแหน่ง	หมายเหตุ
	สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร	14 มกราคม พ.ศ. 2429	4 มกราคม พ.ศ. 2437	สวรรคตก่อนได้รับราชสมบัติ
	สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร	20 มกราคม พ.ศ. 2437	23 ตุลาคม พ.ศ. 2453	สืบราชสมบัติพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
	สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร	28 ธันวาคม พ.ศ. 2515	1 ธันวาคม พ.ศ. 2559	สืบราชสมบัติพระนามว่า สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร

สยามบรมราชกุมารี

รูป	พระนามเมื่อสถาปนา	โปรดเกล้าฯ สถาปนา	สิ้นสุดการดำรงตำแหน่ง	หมายเหตุ
	สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี	5 ธันวาคม พ.ศ. 2520	ปัจจุบัน

แผนผัง

สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก (ทองดี)

พระอัครชายา (หยก)

สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี

(1) พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (2279-2325-2352)

กรมพระศรีสุดารักษ์

สมเด็จพระศรีสุราลัย

(2) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (2310-2352-2367)

สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี

(3) พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (2330-2367-2394)

(4) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (2347-2394-2411)

พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว (2351-2394-2408)

กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์

สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา

(5) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (2396-2411-2453)

สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก

(6) พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (2424-2453-2468)

สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

(7) พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (2436-2468-2478-2484)

(8) พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล (2468-2478-2489)

(9) พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช (2470-2489-2559)

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ

(10) สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร (2495-2559–)

อ้างอิง

• พระบรมราชจักรีวงศ์ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ จากหอมรดกไทย

ดูเพิ่ม

• พระบรมราชสัญลักษณ์ประจำรัชกาล
• พระราชลัญจกรประจำรัชกาล
• ลำดับพระปฐมวงศ์ในพระบรมราชวงศ์จักรี
• ราชสกุลวงศ์ในราชวงศ์จักรี
• กรมพระราชวังบวรสถานมงคล
• กรมพระราชวังบวรสถานภิมุข
• พระยศเจ้านายไทย

แหล่งข้อมูลอื่น

• ลำดับพระบรมวงศานุวงศ์ในรัชกาลปัจจุบัน ราชวงศ์จักรี ราชวงศ์ไทย

ก่อนหน้า		ราชวงศ์จักรี		ถัดไป
ราชวงศ์ธนบุรี (ปกครองกรุงธนบุรี)		ราชวงศ์ที่ปกครองประเทศไทย (พ.ศ. 2325 - ปัจจุบัน)		—