พญาอนันตนาคราช
| พระยาอนันตนาคราช | |
|---|---|
| ราชาแห่งนาค[1] | |
.jpg) เทวรูปพระยาอนันตนาคราช ณ นครกาฐมาณฑุ ประเทศเนปาล | |
| ชื่ออื่น | เศษะ, อนันตะ, อาทิเศษะ, ศังกรสนะ |
| ส่วนเกี่ยวข้อง | ลัทธิไวษณพ |
| ที่ประทับ | ไวกูณฐ์, เกษียรสมุทร, บาดาล |
| มนตร์ | om śeṣanāgāya vidmahe anantāya ca dhīmahi tanno nāgaḥ pracodayāt |
| ข้อมูลส่วนบุคคล | |
| คู่ครอง | นางนาคลักษมี |
| บุตร - ธิดา | นางสุโรจนา |
| บิดา-มารดา | |
| พี่น้อง | หลายองค์รวมถึง พระมนสาเทวี, พญานาควาสุกรี, และ พญานาคตักษกะ |
เศษะ (สันสกฤต: शेष, อักษรโรมัน: Śeṣa, แปลตรงตัว 'สิ่งที่เหลือหรือค้างอยู่'),[3] หรือ เศษะนาคราช (สันสกฤต: शेषनाग, อักษรโรมัน: Śeṣanāga, แปลตรงตัว 'พญานาคราชเศษะ') และ อาทิเศษะ (สันสกฤต: आदिशेष, อักษรโรมัน: Ādiśeṣa, แปลตรงตัว 'พระยาเศษะนาค') เป็นพญานาค และ เป็นประมุขแห่งนาคผู้เป็นปฐมในศาสนาฮินดู ในคัมภีร์ปุราณะกล่าวว่าเป็นพญานาคผู้มีเศียรนับพันและเป็นหนึ่งในสาวกผู้ภักดีซึ่งได้ออกนามสรรเสริญพระคุณของพระวิษณุตลอดเวลา ในบางครั้งมักออกนามว่า อนันตะเศษะ ในประเทศไทย ออกนามของพญานาคตนนี้ว่า พญาอนันตะนาคราช
เทพปกรณัม
[แก้]เทพชายา
[แก้]พระชายาของพระองค์ คือ นาคลักษมี ตามที่ปรากฏในคัมภีร์ คระหะ สัมหิตา(Garga Samhita) และเป็นตัวแทนของเกษียรสมุทร[4][5]ชาวไทยทั่วไปที่นับถือพญานาคออกนามของพระนางว่าพระนางอุษาอนันตวดี [6]
อวตาร
[แก้]
ในเทพปกรณัม อวตารของพระยาอนันตนาคราชปรากฏในโลกมนุษย์ถึงหกครั้ง ในสัตยยุคทรงอวตารมายังโลกมนุษย์ในฐานะบัลลังก์อาสน์ของพระนรสิงห์ซึ่งทรงมากำราบหิรัณยกศิปุ
ในเตรตายุค พระยาอนันตนาคราชทรงอวตารมาเป็นพระลักษณ์ อนุชา(น้องชาย)ของพระราม) ซึ่งเป็นหนึ่งในบุคคลที่บทบาทมากในรามายณะที่สำคัญ พร้อมด้วยหนุมาน และ นางสีดา ชายาของเขา คือ นาคลักษมีได้อวตารติดตามมาด้วย คือ นางอุรมิลา ขนิษฐา(น้องสาว) ของนางสีดา[7][8]
ในทวาปรยุค พระยาอนันตนาคราชปรากฏในโลกมนุษย์ในนามพระพลราม พระเชษฐา(พี่ชาย)ของพระกฤษณะ ในบางกลุ่ม นับถือว่าเป็นหนึ่งทศาวตารของพระนารายณ์ ชายาของเขา คือ นาคลักษมีได้อวตารติดตามมาด้วย คือ นางเรวดี ราชธิดาของพระเจ้ากฑุมี(Kakudmi)[9][10]
นอกเหนืออนุทวีปอินเดียและศาสนาฮินดู
[แก้]ในประเพณีของลัทธิบูชาพญานาคของศาสนาพื้นเมืองดั้งเดิมของไทยและวิญญาณนิยม พญาอนันตนาคราชได้รับความนิยมในการนับถือและกล่าวถึงเป็นอันดับรองจากพญานาคนามว่า ศรีสุทโธ แห่งป่าคำชะโนด อำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี ภาคอีสาน ซึ่งสถานที่แห่งนี้เป็นศูนย์กลางของลัทธิบูชาพญานาคที่สำคัญในไทย[11][12][13]นอกจากนี้ยังเป็นชื่อและสัญญาลักษณ์ของเรือพระที่นั่งอนันตนาคราชของขบวนพยุหยาตราทางชลมารคที่สำคัญของไทย[14][15][16][17]
มีศาสนสถานหลายที่ที่อุทิศให้แก่เศษะนาคองค์นี้ โดยที่มีชื่อเสียงปรากฏได้แก่ ศาลพ่อปู่พญานาคอนันตนาคราช ณ จังหวัดมุกดาหาร ภาคอีสาน ซึ่งอยู่บริเวณใต้สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 2 (มุกดาหาร–สะหวันนะเขต)[18][19][20][21] และ ศาลพญาอนันตนาคราชเจ้าวิสุทธิเทวา ซึ่งอยู่ตรงข้ามสถานีตำรวจภูธรท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ อันเป็นหนึ่งในศาลพญานาคทั้งสี่ที่สำคัญในฐานะเทพารักษ์ของอำเภอบางพลีซึ่งตั้งอยู่ทั้งสี่ทิศของบริเวณท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ[22][23][24][25]
ดูเพิ่ม
[แก้]อ้างอิง
[แก้]- ↑ Handa 2004, p. 91.
- ↑ Raj, Selva J.; Dempsey, Corinne G. (12 January 2010). Sacred Play: Ritual Levity and Humor in South Asian Religions (ภาษาอังกฤษ). State University of New York Press. ISBN 978-1-4384-2981-6.
- ↑ Haq, Kaiser (2015-10-12). The Triumph of the Snake Goddess (ภาษาอังกฤษ). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-91511-4. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 June 2023. สืบค้นเมื่อ 29 July 2022.
- ↑ Garga Saṁhita (ภาษาอังกฤษ). Rasbihari Lal & Sons. 2006. ISBN 978-81-87812-98-2.
- ↑ Śrīgargasaṃhitā: Kīrtibhāṣāsārasahitā (ภาษาสันสกฤต). Vyāsa Bālābakṣa Śodhasaṃsthāna. 2000.
- ↑ https://www.wowtgt.com/17333746/%E0%B8%9E%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84-%E0%B9%99-%E0%B9%80%E0%B8%A8%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%A3?srsltid=AfmBOooWWEfLlMK-78lsRMy-6bqusWB6L86Es48RcP7_UmDssZ1I32KN
- ↑ www.wisdomlib.org (2012-06-24). "Urmila, Urmilā, Ūrmilā: 9 definitions". www.wisdomlib.org (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2022-09-10.
- ↑ Agarwal, Shubhi (20 April 2022). LakshmiLa : The Eternal Love Story. Om Books International. ISBN 978-93-92834-21-9.
- ↑ Revati. "Daughter of King Raivata and wife of Balarama."
- ↑ Dalal, Roshen (2014-04-18). Hinduism: An Alphabetical Guide (ภาษาอังกฤษ). Penguin UK. ISBN 978-81-8475-277-9.
- ↑ https://www.thairath.co.th/news/society/2523590
- ↑ http://www.nirut-laknamphi-2019.com/article/4/%E0%B8%95%E0%B8%B3%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%99-9-%E0%B8%9E%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A-%E0%B8%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%A2%E0%B9%8C%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B2-9-%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B9%8C-%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%9B%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%A0%E0%B8%9E%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A5
- ↑ https://www.prd.go.th/th/content/category/detail/id/31/iid/284848
- ↑ https://www.navy.mi.th/ab60127cb1317236eff27b355ad66134
- ↑ https://phralan.in.th/Coronation/finalceremoniesdetail.php?id=935
- ↑ http://www.virtualmuseum.finearts.go.th/royalbarges/index.php/th/hilight/%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B5/41-%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A.html
- ↑ https://phralan.in.th/coronation/downloaddetail.php?id=884
- ↑ https://travel.trueid.net/detail/3MJgNbajYaxo
- ↑ https://thai.tourismthailand.org/Attraction/%E0%B8%9E%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A
- ↑ https://mgronline.com/travel/detail/9660000086055
- ↑ https://mukdahan.prd.go.th/th/content/category/detail/id/57/iid/295934
- ↑ https://horoscope.trueid.net/detail/y3X004KeGGw3
- ↑ https://pantip.com/topic/38105255
- ↑ https://www.thairath.co.th/news/local/bangkok/369684
- ↑ https://travel.trueid.net/detail/enLA8yb80VDQ
บรรณานุกรม
[แก้]- Handa, Om Chanda (2004), Naga Cults and Traditions in the Western Himalaya, Indus Publishing, ISBN 978-8173871610
เพิ่มเติม
[แก้]