พญายอดเชียงราย

พญายอดเชียงราย
พระบรมรูปประดิษฐานบนประตูทางเข้าวัดร่ำเปิง (ตโปทาราม) จังหวัดเชียงใหม่
พระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรล้านนา
ครองราชย์	พ.ศ. 2030-2038
ก่อนหน้า	พระเจ้าติโลกราช
ถัดไป	พญาแก้วภูตาธิปติราชาเจ้า
พระมเหสี	อะตะปาเทวี สิริยศวดีเทวี
พระราชบุตร	พญาแก้วภูตาธิปติราชาเจ้า
ราชวงศ์	มังราย
พระราชบิดา	ท้าวบุญเรือง
พระราชมารดา	ไม่ปรากฏพระนาม

พญายอดเชียงราย (ไทยถิ่นเหนือ: ) หรือ ท้าวยอดเมือง (ไทยถิ่นเหนือ: ) หรือ พระเจ้ายอดเชียงราย ครองราชย์ระหว่าง พ.ศ. 2030 - 2038 เป็นกษัตริย์ล้านนาพระองค์ที่ 10 แห่งราชวงศ์มังราย พระโอรสในท้าวบุญเรืองซึ่งเป็นพระโอรสในพระเจ้าติโลกราช

พระราชประวัติ

พญายอดเชียงรายเสด็จพระราชสมภพที่เมืองน้อย ปัจจุบันอยู่ในเขตอำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็นพระโอรสในท้าวบุญเรือง และเป็นพระราชนัดดาในพระเจ้าติโลกราช ท้าวยอดเมืองเคยร่วมทำสงครามกับท้าวบุญเรือง และพระเจ้าติโลกราชหลายครั้ง ท้าวยอดเมืองเคยครองเมืองแช่สัก ขณะที่ท้าวบุญเรืองผู้เป็นบิดาครองเมืองเชียงรายในฐานะเจ้าราชบุตรซึ่งเป็นอุปราช ต่อมาในปี พ.ศ. 2005 ท้าวยอดเมืองได้รับคำสั่งให้ขยายอำนาจไปสู่ดินแดนไทใหญ่ โดยเฉพาะเมืองนายและเมืองใกล้เคียง และท้าวยอดเมืองก็มีบทบาทร่วมรบกับท้าวบุญเรืองผู้เป็นบิดาเสมอมา

ในปลายรัชสมัยของพระเจ้าติโลกราชได้การประหารชีวิตบุคคลสำคัญหลายคนที่เคยร่วมศึกกันมา ซึ่งหนึ่งในนั้นคือท้าวบุญเรืองที่ถูกประหารชีวิตโดยมีความผิด โทษฐานคิดการก่อกบฏกับพระบิดา โดยถูกแม่ท้าวหอมุกมเหสีองค์หนึ่งในพระเจ้าติโลกราชใส่ความ ผู้ที่เสียใจมากที่สุดคือท้าวยอดเมือง ด้วยเหตุนั้นพระองค์จึงได้สร้างวัดบริเวณตำแหน่งกาลกิณีเมือง ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของเมืองเชียงใหม่

ครองราชย์

หลังการสวรรคตของพระเจ้าติโลกราช ท้าวยอดเมืองจึงสืบราชสมบัติต่อมา ในช่วงดังกล่าวได้เกิดความขัดแย้งระหว่างกษัตริย์กับขุนนาง โดยหลักฐานของจีนทำให้สันนิษฐานได้ว่าพญายอดเมืองทรงตอบสนองความต้องการของจีนหรือกรมการเมืองของยูนนานมาก จนไม่สนใจความต้องการของท้องถิ่น ซึ่งเรื่องราวดังกล่าวสอดคล้องกับหลักฐานท้องถิ่นคือ ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ และตำนานพื้นเมืองลำพูน ที่กล่าวถึงท้าวยอดเมืองไม่รักเจ้าแก้ว ราชบุตรของพระองค์ที่เกิดจากนางโป่งน้อย แต่กลับเอาใจใส่ลูกฮ่อ ซึ่งเลี้ยงเป็นลูกและให้ไปครองเมืองพร้าว ทั้งยังมีการกล่าวถึงเจ้าแก้วที่ถูกบังคับให้ไหว้ลูกฮ่ออีกด้วย ด้วยการที่พระองค์สนิทสนมกับฮ่อมากเกินไป จึงสร้างความไม่พอใจแก่เหล่าขุนนางเนื่องจากพระองค์ไม่ทรงรับฟังขุนนาง ท้ายที่สุดพระองค์ก็ถูกขุนนางปลดออก หลังจากครองราชย์ได้ 8 ปี โดยพระองค์ให้ไปครองเมืองซะมาดในเขตแม่ฮ่องสอน พร้อมกับยกเจ้าแก้วขึ้นครองราชย์สืบมา

ขณะที่มีการยกเจ้าแก้วขึ้นครองราชย์ ก็พบว่านางโป่งน้อย มีอำนาจสูงมาก เนื่องจากมีบทบาทในการปกครองร่วมกับพระโอรส โดยในหลักฐานมีการเรียกมหาเทวีและกษัตริย์ว่า"พระเป็นเจ้าสองพระองค์" และ "พระเป็นเจ้าแม่ลูกทั้งสอง" ขณะเดียวกันบทบาทของขุนนางได้เพิ่มพูนมากขึ้นตามลำดับ ส่วนกษัตริย์กลับถูกลิดรอนอำนาจ

ราชตระกูล

พงศาวลีของพญายอดเชียงราย
16. พญาแสนเมืองมา               8. พญาสามฝั่งแกน                       17. พระนางติโลกจุฑาเทวี               4. พระเจ้าติโลกราช                             9. แม่พระพิลก                       2. ท้าวบุญเรือง                                   1. พญายอดเชียงราย

อ้างอิง

ก่อนหน้า		พญายอดเชียงราย		ถัดไป
พระเจ้าติโลกราช		กษัตริย์แห่งอาณาจักรล้านนา (พ.ศ. 2030 - พ.ศ. 2038)		พญาแก้วภูตาธิปติราชาเจ้า