ปลาไม่มีขากรรไกร

ปลาไม่มีขากรรไกร ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: 530–0Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
ปากและฟันของปลาแลมป์เพรย์
ภาพวาดลักษณะโดยทั่วไปของปลาแฮคฟิชนิวซีแลนด์ (Eptatretus cirrhatus)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ไฟลัมย่อย:	Vertebrata
ชั้นใหญ่:	Agnatha Cope, 1889

ปลาไม่มีขากรรไกร (อังกฤษ: jawless fish) เป็นปลาที่อยู่ในชั้นใหญ่ Agnatha (กรีก: ไม่มีขากรรไกร) เป็นปลาในชั้นหนึ่ง ที่แตกต่างไปจากปลากระดูกแข็ง หรือ ปลากระดูกอ่อน ซึ่งเป็นปลาส่วนใหญ่ที่พบได้ทั่วไปและเป็นที่รู้จักกันเป็นอย่างดี โดยปลาในชั้นนี้จะไม่มีกรามหรือขากรรไกร แต่จะมีปากแบบวงกลมและมีฟันแหลมคมจำนวนมากอยู่รอบ ๆ ใช้สำหรับดูดเลือดและเนื้อเยื่อของปลาชนิดอื่นกินเป็นอาหาร มีลำตัวยาวเหมือนปลาไหล มีโครงสร้างของกระดูกเป็นกระดูกอ่อน พบได้ทั้งน้ำจืดและทะเล

บรรพบุรุษของปลาไม่มีขากรรไกร วิวัฒนาการมาจากปลาในชั้นออสตราโคเดิร์มซึ่งสูญพันธ์ไปแล้ว ฟอสซิลที่ถูกค้นพบครั้งล่าสุด พบว่า มีอายุกว่า 500 ล้านปีมาแล้ว และฟอสซิลที่ถูกค้นพบนั้นมีความสลับซับซ้อนมาก จึงเป็นที่น่าคาดการได้ว่า ออสตราโคเดิร์ม เก่าแก่มาก และน่าจะสูญพันธุ์ไปหมดแล้ว

ปลาไม่มีขากรรไกร สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่ม คือ Petromyzontida และ Myxini ซึ่งในปัจจุบัน กลุ่ม Petromyzontida มีเหลืออยู่เพียงประเภทเดียว คือ ปลาแลมป์เพรย์ ส่วน Myxini ก็เหลือเพียงประเภทเดียวเช่นกัน คือ แฮคฟิช

การจำแนก

• Cyclostomes
  • Myxini
  • Hyperoartia (Petromyzontida)
    • Petromyzontidae
• Ostracoderms
  • †Pteraspidomorphi
  • †Thelodonti
  • †Anaspida
• Cephalaspidomorphi
  • †Galeaspida
  • †Pituriaspida
  • †Osteostraci